ساختار جامعه و دولت دینی (تأملی بر اندیشه سیاسی امام خمینی (س))

معرفی کتاب

هر چند شاید به دلیل بنیان گذاری و رهبری بزرگترین انقلاب در جهان اسلام، امام خمینی را بیشتر بتوان در حوزه عمل سیاسی قرار داد تا اندیشه سیاسی، اما با مراجعه به آثار مکتوب و شفاهی و عمل سیاسی ایشان که از نخستین اثر سیاسی اش با عنوان کشف اسرار آغاز شد و با ترسیم ولایت مطلقه فقیه در بازنگری قانون اساسی در سال 1368 پایان پذیرفت، بحث از ساختار اندیشه سیاسی حضرت امام به یک بحث جدید و کاملاً آکادمیک تبدیل شد.

پرسش اصلی این پژوهش آن است که آیا می توان امام خمینی را دارای اندیشه سیاسی و او را یک اندیشمند سیاسی دانست؟ در پاسخ، این پژوهش بر آن است تا نشان دهد امام با توجه به رهیافت های گوناگون که در بیان دیدگاه های خود از آن بهره جسته اند، اندیشه سیاسی دارند. این اندیشه سیاسی به لحاظ معرفت شناختی حقیقت گرا، ثبات گرا، وحدت گرا و غایت گرا (یا تکامل گرا) است. به لحاظ فلسفه اخلاق با قرار دادن قانون الهی در اخلاق گرایی فضیلت مدارانه، به اخلاق گرایی سیاسی یا یکسان انگاری دین و سیاست قائل است. به لحاظ انسان شناختی، عقلانیت را با تعالی گرایی فطری و اراده گرایی را با خیر همگانی پیوند می زند. به لحاظ جامعه شناختی، نظام شخصیتی جامعه را با نظام ارزشی آن تعریف کرده و هویت های محلی، ملی و فراملی را در یک راستا می بیند. به لحاظ دولت شناسی الگوی دولت دینی را شایسته سالاری دینی دانسته و با ارزشگذاری به دموکراسی مشورتی و رأی همگانی گره می زند.

این اثر پژوهشی که در ده بخش تدوین شده پس از طرح بنیان های نظری در بخش نخست، به مباحثی نظیر اخلاق گرایی، تمایز دو مفهوم اخلاق گرایی و قانون گرایی، انسان شناسی، فطرت گرایی، اراده گرایی، آشتی پذیری عقل و وحی، بنیان های نظری و جامعه شناختی هویت های محلی، ملی و فراملی، پیکره بندی جامعه و کارویژه ها، الگوی دولت دینی، مشروعیت سیاسی در نظریه امامت شیعی، شایسته سالاری دینی و دموکراسی مشورتی، رأی همگانی و جمهوریت نظام، کارویژه های دولت دینی، مصلحت گرایی، تصمیم سازی های سیاسی و شیوه های مدیریتی، آسیب شناسی حکومت دینی، اهداف تعالی گرایانه حکومت دینی، حکومت جهانی و آرمان شیعی و آینده تاریخ و سازندگرایی پرداخته است.

در این پژوهش آشکار گردید که حضرت امام به همه شرایط لازم برای اندیشه ورزی سیاسی پاسخ گفته است و ساختار جامعه و دولت، هدف ها و کارویژه های آن را در نگاه جامعه شناختی و آرمان دینی مورد کنکاش و مداقه قرار داده است. افزون تر، به آسیب ها و پیکره بندی ها نیز توجه ویژه داشته اند. این امر جامعه و دولت دینی را به مثابه یک الگوی ویژه مطرح می کند که بر بدیل های کنونی خود برتری های فراوانی دارد. گو این که این برتری، مسوولیت ها و مخاطره ها را نیز فزون تر کرده و نظارت همگانی، همیشگی و پایدار را طلب می کند.

در پایان این اثر محققانه نیز نتیجه گیری و فهرست منابع فارسی، عربی و انگلیسی آن گنجانده شده است که برای مراجعه و استفاده محققان و سایر علاقمندان جالب توجه است.