اخلاق در جنگ: تحلیل محتوای مکاتبات امیرالمؤمنین علی علیه السلام و معاویه

معرفی کتاب

آنچه تاکنون در حوزه مطالعات تاریخ اسلام و حوادث دوران حکومت امیرالمومنین (علیه السلام) مطرح شده، بیشتر، تبیین تاریخی حوادث بوده که موجب شده بسیاری از جوانب فرهنگی و اجتماعی آن وقایع مغفول مانده و تنها به گزارشی شرح حالی از روند وقایع اکتفا شود. به نظر می رسد آنچه امروزه می تواند راه گشای فهم بسیاری از وقایع آن دوران باشد، تبیین دیدگاه ها و مبانی نظری آن حضرت علی(علیه السلام) از خلال کلام و گفتار ایشان است چرا که زبان آدمی، معرّف شخصیت اوست و به واسطه فهم گفتمان هر شخص و چینش منطقی کلمات او در کنار همدیگر و تحلیل محتوای آنهاست که می توان به درکی جامع از دیدگاه های آن فرد دست یافت و همچنین با نگاهی کلی به منطق حاکم بر مجموعه باقیمانده از کلمات ایشان و تحلیل محتوای آنها، امکان بازسازی یک سامانه کامل و تصویرپردازی واقعه از نگاه آن حضرت(علیه السلام) به وجود می آید.

پیکار صفین با معاویه که در کلام حضرت امیرالمومنین(علیه السلام) از آنان تعبیر به "قاسطین" شده، از جمله مهمترین حوادثی است که در دوران حکومت کوتاه امیرالمومنین(علیه السلام) روی داده و در حقیقت بزرگترین حادثه دوران حکومت حضرت(علیه السلام) می باشد که پیامدها و آثار تأثیرگذاری در تاریخ اسلام داشته است. نگارنده در این کتاب به دنبال آن است که با بررسی مضامین نامه های مبادله شده بین حضرت علی(علیه السلام) و معاویه در جریان واقعه صفین، به روش تحلیل محتوای کیفی به نگاهی جامع در مورد مبانی و دیدگاه های حضرت(علیه السلام) در رابطه با آن موضوع دست پیدا کرده و علل وقوع و شکل گیری این جریان تاریخی و همچنین عبرت ها و پیامدهای آن برای حاکمان و مردمان جامعه اسلامی را به واسطه ارائه مدل های تحلیلی از کلمات حضرت(علیه السلام) تبیین نماییم.

این کتاب درصدد است با استفاده از روش تحلیل محتوا که روشی پژوهشی و علمی برای تفسیر متن می باشد با بررسی مکاتبات حضرت علی(ع) به معاویه و پاسخ های معاویه به ایشان در رابطه با واقعه صفین و شخصیت معاویه، به نگاهی جامع در مورد مبانی و دیدگاه های حضرت(ع) در رابطه با این موضوعات دست پیدا کرده و علل وقوع و شکل گیری این جریان تاریخی و همچنین عبرت ها و پیامدهای آن برای حاکمان و مردم جامعه اسلامی را به واسطه ارائه مدل های تحلیلی از کلمات حضرت(ع) تبیین نماید.
به عبارت دیگر سؤالات اصلی این تحقیق چنین می باشند:1. مهمترین دلایل حضرت علی(ع) برای حرکت به سمت صفین و جهاد با معاویه بر اساس تحلیل محتوای مکاتبات میان آنان چیست؟ 2. مهمترین محورهای مورد بحث در نامه های مبادله شده بین امیرالمؤمنین(ع) و معاویه بر اساس نتایج به دست آمده از تحلیل محتوای کلام ایشان چیست؟

در حقیقت این کتاب را بایست، تلاشی برای به دست آوردن دیدگاه های سیاسی، مبانی فکری و عقیدتی و اخلاقی حضرت علی(علیه السلام) در رابطه با شخصیت معاویه و واقعه صفین دانست چرا که با تأملی دقیق و چینش منطقی کلمات و جملات، سخنان یا نوشته های افراد و تحلیل محتوای کیفی آنها می توان به اعماق اندیشه های آنان آگاهی یافت.

کتاب از چهار فصل تشکیل شده است.

در فصل اول در مورد شرایط سیاسی ـ اجتماعی دوران حکومت امیرالمؤمنین(ع) بحث و بررسی شده است.

در فصل دوم نگارنده به تحلیل محتوای کمی مکتوبات پرداخته است.

در فصل سوم در مورد تحلیل محتوای کیفی مکتوبات بحث و بررسی شده است.

در فصل چهارم نیز در مورد محتوای توصیفی مکتوبات بحث و بررسی شده است.