انسان کامل از دیدگاه ابن عربی و امام خمینی (س)

معرفی کتاب

کتاب انسان کامل از دیدگاه ابن عربی و امام خمینی، با پژوهش خانم نرگس موحدی به بررسی تطبیقی انسان کامل از زاویه نگاه این دو عارف بزرگ اسلامی پرداخته است.

محیی الدین ابن عربی نخستین کسی است که در عرفان اسلامی اصطلاح " الانسان الکامل" را در آثار خود از جمله الفتوحات المکیه و فصوص الحکم بکار برد. وی در فصل آدمی از کتاب فصوصات الحکم دقایقی از این حقیقت عظمی را طرح و بسط کرده و در واقع بیست و هفت فصل آن کتاب، هرکدام جلوه هایی از حقیقت انسان کامل است.

پیش از ابن عربی ، حسین بن منصور حلاج به استناد حدیث نبوی " ان الله خلق آدم علی صورته" برای انسان علاوه بر جنبه ناسوتی، وجهه لاهوتی قائل شده و او را صورت الهی معرفی کرده است. همچنین، بایزید بسطامی برای انسان کامل اصطلاح " الکامل التمام" را بکار برده و عطار نیشابوری نیز در اشعار خود از این تعبیر استفاده کرده است.

پس از ابن عربی شاگرد او صدرالدین قونوی افکار و آرای او را گسترش داد و بزرگانی همچون مؤیدالدین جندی و فرغانی و فخرالدین عراقی نیز به شرح نظریات ابن عربی پرداختند. نخستین کسی که رساله خود را الانسان الکامل نام نهاد، عزالدین نسفی بود که انسان کامل را کسی می دانست که در شریعت و طریقت و حقیقت تام باشد.

سید حیدر آملی در شرح دیدگاه انسان کامل با مبانی تشیع ، تلاش سودمندی انجام داد که نص النصوص از آثار اوست. عبدالکریم جبلی نیز کتابی تحت عنوان الانسان الکامل فی معرفة الاواخر و الاوائل دارد.

در عصر ما امام خمینی حقائق و نکات دقیق و جدیدی در این زمینه بیان نمودند و در آثار عرفانی خود همچون شرح دعای سحر، مصباح الهدایة الی الخلافة و الولایة ، سر الصلاة ، التعلیقة علی الفوائد الرضویه ، تعلیقات علی شرح فصوص الحکم و مصباح الانس ، آداب الصلاة و شرح چهل حدیث و... بسیار عمیق و لطیف به شرح یا نقد نگرش های اهل عرفان می پردازد و بطور کامل درباره انسان کامل بحث کرده اند.

نویسنده دربخش اول این کتاب به کلیات موضوع و اهمیت و تاریخچه بحث و طرح پرسش های تحقیقاتی پرداخته است.

بخش دوم به مباحث هستی شناسی انسان کامل اختصاص دارد که در سه فصل ابتدا به حقیقت انسان کامل، ضرورت وجود انسان کامل و در فصل سوم به حضرات خمس و جایگاه انسان کامل پرداخته است.

همچنین بخش سوم کتاب به انسان کامل در نگاه ابن عربی؛

بخش چهارم به انسان کامل در نگاه عرفانی امام؛

و بخش پنجم به تطبیق نظرات ابن عربی و امام خمینی می پردازد.