کالبد شکافی اخلاق و سیاست با تأکید بر آراء خواجه نصیرالدین طوسی و نیکولو ماکیاولی

معرفی کتاب

محور و نقطه تمرکز کتاب حاضر، نسبت اخلاق و سیاست و مقایسه آن در آراء خواجه نصیر الدین طوسی و نیکولو ماکیاولی می باشد. این پژوهش برای مطالعه، تحلیل و مقایسه "نسبت اخلاق و سیاست" در اندیشه این دو متفکر، با توجه به رویکرد اسپریگنر در فهم اندیشه سیاسی و با اتخاذ روش هرمنوتیکی اسکینر به زمینه، زمانه و حیات سیاسی و اجتماعی که در آن آراء این دو متفکر شکل گرفته است، پرداخته است. در این پژوهش با عنایت به زمینه و زمانه سیاسی و اجتماعی، تلاش شده است با تدقیق و بازخوانی در آثار اصلی و مهم این دو متفکر، ضمن کالبدشکافی نظریه اخلاقی و سیاسی آنها به "رابطه یا نسبت اخلاق و سیاست" در اندیشه آنها پرداخته شود.

همچنین از لحاظ اهمیت و هدف پژوهش، نظر به اینکه نام خواجه نصیرالدین و ماکیاولی در حوزه نظر و عرصه عمل به ترتیب در تمدن اسلامی و غرب با اخلاق و سیاست عجین شده است و هر دو سرآمدان نظریه اخلاق و سیاست هستند لذا اهمیت نظریه اخلاقی این متفکران و چگونگی کاربست آن در نظریه و عمل سیاسی مورد اهتمام این پژوهش است.
افزون بر این، از آنجایی که اخلاق مسئله ای فرازمانی و سیاست همزاد با ذات بشر بوده لذا این دو همواره گریبانگیر انسان خاکی هستند. از آنجا که سپهر نظر در عرصه عمل با محدودیت، کاستی و تلاطم مواجه است لذا گستره این فاصلهِ بین نظر تا عمل در این پژوهش با اهتمام به جایگاه دو متفکر مورد بحث است.

این پژوهش در سرتاسر تحقیق سوال اصلی، "نسبت اخلاق و سیاست در اندیشه ماکیاولی و خواجه نصیر الدین چگونه است؟" را دنبال می کند. در پاسخ به این سوال تلاش شده است تنها به پاسخ های ارزشی «خوب» یا «بد» اکتفا نشود بلکه از طریق کالبد شکافی اندیشه این دو متفکر به چرایی خوب یا بد آن اهتمام شود. بدین منظور، به موضوع پژوهش در فصول مختلف، به صورت مجزاء پرداخته شده است.

این پژوهش از لحاظ سازماندهی به پنج فصل تقسیم شده است.

در فصل اول، به «منطق، روش و چارچوب تئوریک» پرداخته شده است. در این راستا، ضمن بیان تعریف اخلاق و سیاست، چهار نظریه معروف در رابطه با نسبت اخلاق و سیاست بیان شده است. افزون بر آن، در بخش منطق پژوهش در راستای ابهام زدایی از تحقیق اولا رویکر توماس اسپریگنز نسبت به فهم اندیشه سیاسی بیان شده است و در ثانی، در زیر مجموعه "جستارگشایی از پژوهش" به بیان منطق علمی حاکم بر چرایی مقایسه این دو اندیشمند اشاره شده است. در نهایت در این فصل به تشریح هرمنوتیک اسکینر پرداخته شده است.

در فصل دوم، «زمینه و زمانه»، به بستر تمدنی این دو متفکر در فاصله دو سه قرنی اشاره شده است؛ بستری که به سهم خود تأثیر شگرفی در اندیشه ورزی این دو متفکر ایفا کرده است. در اثناء مباحث این فصل به حیات سیاسی و اجتماعی خواجه نصیر و ماکیاولی پرداخته شده است و تلاش شده است ضمن پرداختن به ابعاد مختلف شخصیتی آنها، به بیان ابهام ها و همچنین جایگاه آنها در سیر تحول تاریخ اندیشه اشاره شود.

در فصل سوم و چهارم نگارنده به طور خاص به «کالبد شکافی اخلاق و سیاست در اندیشه خواجه نصیر الدین طوسی و نیکولو ماکیاولی» پرداخته است. با این قید که در فصل سوم، از منظر (concept) (جنبه) سیاست برای دست یابی به یک نظریه سیاسی به این مسئله پرداخته شده است؛ حال آنکه در فصل چهارم، از منظر اخلاق در راستای دست یابی به یک نظریه اخلاقی به این مسئله پرداخته شده است.
البته شایان ذکر است که منظور نگارنده از ارائه نظریه سیاسی و اخلاقی، نظریه سیاسی و اخلاقی به مثابه یک کل ـ نه مولفه هایی خاص از هر دو ـ می باشد.

در فصل پنجم، تلاش شده است در قالب برخی ملاحظات به مقایسه «نظریه اخلاقی و سیاسی خواجه نصیرالدین و ماکیاولی» پرداخته شود.