آتی های اسلامی و بازارهای آنها (با اشاره به نقش آنها در توسعه بازارهای مالی روستایی)

معرفی کتاب

با توجه به این واقعیت که تقریباً تمامی اقتصادهای جوامع اسلامی معاصر به طور عمده وابستگی شدیدی به کالاهای اولیه دارند که با نااطمینانی های بالا در قیمت و نرخ مبادله نامطلوب مواجه هستند، به کارگیری مفاهیم اسلامی مبادلات سلف و توسعه بازارهای آتی ها بر این اساس می تواند نقش ابزاری در ترقی و پیشرفت بخش های کالاهای اولیه و در نتیجه در اقتصادشان ایفا کنند.

مبادله آتی ها و بازار آتی ها به عنوان یکی از این فعالیتها شناسایی شده است و مطالعه کنونی، نوعی درک اسلامی در جهت این موضوع است که آیا یک چنین فعالیتی برای یک جامعه اقتصادی مسلمان لازم است؟ و اگر پاسخ مثبت است، چگونه این فعالیت در چارچوب اسلامی سازماندهی می شود. این مطالعه به طور اساسی به سؤالات زیر توجه کرده است: الف) جنبه غیراسلامی تجارت آتی های معاصر چیست؟ ب) آیا تجارت آتی ها و بازار آتی ها می توانند بر مبنای اصول اسلامی مبادله سازماندهی شوند؟ ج) آیا برای یک اقتصاد مفید است که تجارت بازارهای آتی های آن ارتقاء یافته باشد و طبق اصول اسلامی سازماندهی شده باشد؟

این کتاب به طور عمده بر استفاده از مفهوم بیع سلم برای توسعه بازار آتی ها برای کالاهای اولیه یا کشاورزی متمرکز می گردد و به دو مبحث مهم پردخته است:
اولاً نوعی ارزیابی نقادانه از بازار آتی های مرسوم ارائه می دهد و سپس به طرح این سؤال می پردازد که چگونه بازارهای آتی های اسلامی می تواند توسعه یابد. نتیجه ای که از این تحقیق بدست می آید این است که از آنجا که تقریباً هیچ یک از اقتصادهای جوامع اسلامی به استثنای یک یا دو تای از آنها تاکنون دارای بازارهای آتی های توسعه یافته برای کالاها نیستند، حال وقتی که کشورهای مسلمان مؤثر و مفید بودن بیع سلم در توسعه بازار آتی ها برای تولیدات کشاورزی بخاطر تشویق و توسعه بخش کشاورزی را دریابند، شروع آن می تواند با یک کالا باشد که به آسانی می تواند به منظور قرارداد آتی ها استاندسازی شود و همین طور توسعه یابد تا آنجا که کالاهای بیشتری را در برگیرد.

در این کتاب تأکید شده است که تمسّک کامل به اصول و قوانین اسلامی در مبادلات منجر به توسعة این بازارها برای ارائه کمک های مفید به اقتصاد می شود. همچنین این کتاب تأکید می کند که توسعه بازار آتی ها با رویکرد اسلامی می تواند به عنوان سازوکار تأمین مالی قوی به کار آید و در نتیجه مشکل تأمین اعتبار روستایی را تا حدّ زیادی تسهیل می کند.

کتاب فوق از چهار فصل تشکیل شده است.

فصل اول مقدمه کتاب را در بر می گیرد.

در فصل دوم با عنوان «مروری بر بازار آتی های معاصر از دیدگاه اسلامی»، در مورد توسعه آتی ها و بازار آتی، فعالیت های بورس بازی در بازار آتی ها، بازارهای آتی و پوشش ریسک، رشد و پیامدهای بازار آتی ها، بررسی شده است.

فصل سوم با عنوان «شناخت بازارهای آتی اسلامی»، در مورد الزامات اسلامی برای بازار آتی ها، اصول توسعه آتی های اسلامی و بازارهای آنها، اصول پیوسته با قوانین شریعت مرتبط با مبادله سلف، اصل بورس بازی غیرقمار اصل تجمیع بازار آتی ها با بازار کالا اصل استانداردسازی، اصل نقدینگی، اصل هماهنگ کردن توانایی در عرضه قرارداد آتی ها با فروش آن و اصل عدم جایگزینی، بحث شده است.

فصل چهارم با عنوان «انواع ممکن از بازارهای آتی های اسلامی»، به بررسی بازار اتی های مبتنی بر سلم برای کالاها بازار آتی های مبتنی بر استصناع و بازارهای آتی های مبتنی بر جعاله پرداخته شده است.