loader-img
loader-img-2
بعدی
بعدی بازگشت
بعدی بازگشت

فوز و فلاح در بیان قرآن کریم و سعادت در اخلاق نظری

ناشر دانشگاه امام صادق (ع)

نویسنده مصطفی زرنگار

سال نشر : 1391

تعداد صفحات : 280

خرید پیامکی این محصول
جهت خرید پیامکی این محصول، کد محصول، نام و نام خانوادگی، آدرس و کد پستی خود را به شماره زیر ارسال نمایید: کد محصول : 37402 10003022
137,000 123,300 تومان
افزودن به سبد سفارش

معرفی کتاب

مساله "سعادت" و "خوشبختی" از مسائل و موضوعات سرنوشت ساز و حیاتی برای هر انسانی است از این جهت که بداند اساسا" خوشبختی چیست و راه رسیدن به آن کدام است؟ برای پاسخ به این دو سوال مهم، نظریات و نظام های اخلاقی گوناگون به وجود آمده است که عمدتا" به سه نظام می توان اشاره نمود: ۱- فرهنگ ۲- فلسفه اسلامی ۳- قرآن کریم. در فرهنگ عامه، "خوشبختی" با واژه هایی چون توفیق الهی، موفقیت، تلاش آدمی، خشنودی پروردگار، سربلندی در دنیا و آخرت، دوری از بدیها، جاودانگی و شناخت حقیقی اشیاء، معادل می باشد.
در فسلفه اسلامی، با مفاهیمی چون، خیراعلی، فضیلت، حکمت، تهذیب، نفس و اطاعت از مربی، تبیین می گردد و بالاخره در نظام اخلاقی قرآن کریم که جامع تر و کاملتر از دو نظام قبلی است، مفهوم سعادت از تزکیه و پاکیزه کردن درون انسان، از هر آنچه غیر خدایی است، آغاز می شود، به ایمان یقینی، اخلاص، عبودیت محض پروردگار از طریق اطاعت محض از دستورات او، و فضل و رحمت و رضوان الهی، منتهی می گردد. آنچه به عنوان مولفه اصلی خوشبخی در نظام های یاد شده اهمیت فراوانی دارد، سعی و تلاش آدمی با توجه به مبدا و معاد است و همین عامل است که شخص را به غایت خلقت یعنی خداگونه شدن، می رساند.

آنچه مربوط به این نوشتار می شود بحث و بررسی این «غایت» در قرآن کریم و اخلاق نظری است، این بحث و بررسی به این صورت خواهد بود که ابتدا واژگان کلیدی هر یک از این دو منبع را که برای تعبیر از سعادت یا «نیک بختی» به کار رفته اند استخراج کرده، ابتدا آن ها را در منظر کتب لغت و سپس در منظر «اخلاق نظری» و «قرآن کریم» مورد تحقیق و تدبّر قرار می دهیم و در نهایت، مقایسه ای بین دو نظام اخلاقی: «قرآن» و «فلسفه اخلاق» انجام می دهیم تا وجوه اشتراک و افتراق دو نظام، به خوبی مشخص گردد. ضرورت این مقایسه آن است که روشن شود مکاتب فلسفی تا چه اندازه بر «دین» تکیه داشته و تا چه اندازه ضمانت اجرای احکام خود در سطح جامعه را بر آن پایه قرار داده اند. خصوصاً که این احکام، مربوط به روابط اجتماعی انسان ها و سازندگی روح و روان آدمی، که «غایت» و هدف «اخلاق» است، می باشد. از طرف دیگر بررسی و تحلیل واژگان مربوط به سعادت در کتاب های لغت، تلقّی و برداشت از مفهوم «خوشبختی» را در فرهنگ عامّه مکشوف می دارد و به این ترتیب مفهوم، سعادت، «خوشبختی»، «موفقیت»، «خشنودی» و مفاهیمی از این قبیل در خلال فصول چهارگانه این کتاب جایگاه خود را با تعابیر مختلف پیدا می کند.

تعابیری که از مفهوم سعادت، در فصل اول بیان می شود، با عنایت و توجه به کاربردهای فلسفی و قرآنی این واژه بوده و در ساختار معنایی یکدیگر مؤثر و دخیل می باشند. این تعابیر عبارتند از: رضوان، سعادت، ظفر، فضل، فلاح، فوز، نجات. روش بحث در فصل اول، نقل و نقد نظریات صاحب نظران لغوی و قرآنی می باشد که سعی شده امانت در نقل نظریات، رعایت شود و در قسمت نقد نیز به جمع بندی و ارائه ساختار معنایی از معانی ذکر شده برای هر واژه، اکتفا شده است. آنچه در ضمن این بررسی ها و تحلیل ها به دست می آید، آن است که هر یک از این واژه ها، بخشی از معنای «خوشبختی» و یا سعادت را بیان می کنند نه همه آن را. به عبارت دیگر مراحل و مقدماتی که یک شخص «خوشبخت» یا «سعید» طی می کند در دنیا آغاز شده تا آخر عمر ادامه یافته و به آخرت ختم می شود. مؤلّفه ها و خصوصیاتی که در پروسه «خوشبختی» نهفته است عبارتند از: توفیق الهی ـ سعی و کوشش آدمی ـ علم و آگاهی نسبت به خیر و شرّ امور ـ دوری از شرور و بدی ها ـ انتخاب هدف و وسیله مناسب ـ موفقیت و کامیابی در کارها ـ عزّت، بقا، بی نیازی و علم و آگاهی کامل ـ خشنودی و رضایت پروردگار.

تعابیری که از مفهوم «خوشبختی»، در فصل دوم بیان می شود، عبارتند از: فلاح و فوز. برای یافتن «ساختار معنایی» و نظام اخلاقی مبتنی بر این دو مفهوم در قرآن کریم، تمامی آیات مربوطه را با محوریّت «فلاح» و «فوز» مورد تدبّر و تحلیل قرار می دهیم. همان طور که می دانیم قرآن کریم، در مواردی ضمن معرفی الگو، ملاک و عامل ایجابی و سلبی، مفهوم یک واژه را تبیین و تشریح می نماید و در موارد دیگر با وضوح بیشتر ابتدا معادل معنایی و سپس الگو و ملاک و عامل ایجابی و سلبی آن را مطرح می نماید. درباره واژه «فلاح» باید بگوئیم که این واژه از دسته اول و واژه «فوز» جز دسته دوم می باشد یعنی خود واژه «فلاح» (به شکل مصدری) در قرآن کریم مطرح نشده، بلکه یا به صورت اسم فاعل آمده است و یا به شکل فعل، در حالی که واژه «فوز»، هم به صورت مصدر و هم به صورت فعل و هم به صورت اسم فاعل به کار رفته است. آنچه از مجموع کاربردهای این دو واژه فهمیده می شود، گستردگی دامنه معنا و دلالت دو واژه نسبت به جمیع مفاهیم کمالی و متعالی از قبیل: ایمان یقینی ـ اخلاص ـ انجام اعمال خیر ـ اطاعت محض از دستورات الهی ـ ... و بالاخره رسیدن به مقام والای امن و آسایش مطلق از طریق برخورداری از رحمت، نعمت، فضل و رضوان الهی می باشد.

تعابیری که از مفهوم «خوشبختی» در فصل سوم، بیان می شود، صبغه فلسفی داشته و بیش ترین تأثّر و پذیرش را در این زمینه، از فلسفه یونان گرفته است، این تعابیر عبارتند از: خیر، فضیلت، لذت، سعادت. البته سه تعبیر نخستین، در واقع، تعابیر کلیدی و مرتبط با محور معنایی سعادت بوده، پایه و اساس هر کار سعادتمندانه و مبنای زندگانی هر شخص«سعید» می باشد. لازم به ذکر است که این تعابیر به صورت مطلق و ذو مرتبه بوده و به هر نسبت که حاصل شود، شخص را «سعید» یا «سعادتمند» می نماید تا برسد به آخرین مرتبه که از آن با عنوان «تامّ» تعبیر می شود و در این صورت است که سعادت، تمام و کامل می شود و در این حالت، شخص به تمام مراحل کمالی در زندگی خود رسیده است.

و بالاخره در فصل چهارم، آنچه مورد بحث و بررسی قرار می گیرد، مقایسه ای بین دو فصل دوم و سوم و بین تعابیر و مفاهیمی است که منجر به «فلاح و فوز» از طرفی و سعادت از طرف دیگر می شوند که عمدتًا بحث روی وجوه اشتراک و (در خلال آن) وجوه افتراق این دو نظام اخلاقی می باشد و در نهایت به این نتیجه می رسیم که آنچه نظام اخلاقی قرآن کریم مطرح می نماید، بسی فراتر از آن چیزی است که در نظام اخلاقی فیلسوفان مطرح است. این فراتر بودن هم از جهت ساختار معنایی است و هم از جهت تبیین دستورالعمل هایی که آدمی را به مقام «فلاح» و «فوز» می رساند. به عبارت دیگر آنچه در نظام فلسفی اخلاق، مبنا و غایت فعل اخلاقی محسوب می شود، عقل، تعقّل و حکمت است، در صورتی که در نظام قرآنی اخلاق، مبنای فعل اخلاقی، اطاعت از ذات اقدس احدیّت و غایت آن دستیابی به جلوه های کمالی و متعالی او یعنی رحمت، فضل و رضوان الهی می باشد.
کاربر گرامی توجه داشته باشید که این بخش صرفا جهت ارائه نظر شما در رابطه با همین مطلب در نظر گرفته شده است. در صورتی که در این رابطه سوالی دارید و یا نیازمند مشاوره هستید از طریق تماس تلفنی و یا بخش مشاوره اقدام نمایید.
نام و نام خانوادگی
پست الکترونیک
نظر
کد امنیتی
شما هم می توانید گزیده انتخابی خود از کتاب را ثبت کنید.
نام و نام خانوادگی
عنوان
برگزیده
کد امنیتی
محصولات مرتبط
بازدیدهای اخیر شما