اسلام، سیاست جهانی و اروپا

معرفی کتاب

کتاب حاضر به موضوع مهم تعارض جهان بینی های اسلامی و غربی در زمینه «پیشنهاد نظم نوین جهانی» اختصاص دارد.
نویسنده در این کتاب؛ نقدی دو سویه را در دستور کار قرار داده، ضمن انتقاد از زورگرایی تمدن غربی؛ به نقد افراطی گری جریان سلفیه به عنوان جریان عمومی اسلامی در اروپا پرداخته است. در واقع نویسنده نقد افراطی گری و سلفی گری (در قالب وهابیت و القاعده) را امری ضروری جهت رسیدن به ارزش های میان فرهنگی و بنای یک نظریه جهان شمول در حوزه نظم سازی می داند.
کتاب حاضر از آن حیث که نگاه جامعی به جریان های مختلف اسلام گرا در حوزه عمل سیاسی دارد ـ که جامعیت آن در خور توجه است ـ اما از نظر تحلیلی بدلیل پذیرش استراتژی اروپایی نمودن مسلمانان مهاجر در اروپا، محل نقد جدی دارد.

موضوع اصلی این کتاب، رقابت جهاد جهانی و فرهنگ سکولار دموکراسی در اروپاست؛ هم در سیاست جهانی و هم از دید اقلیت (مهاجران) مسلمان. علی رغم مدعیات برخی نظریه پردازان مسلمان که منکر هرگونه رابطه بین جهادگرایی و اسلام، یا تنش با دموکراسی و پلورالیزم هستند این کتاب با صداقت به واقعیت سیاسی و فرهنگی معاصر در تمدن اسلامی که به اروپا رسیده است می پردازد. در این کتاب دوگام برداشته شده است: نخست تثبیت جایگاه اسلام در سیاست جهانی و دوم مشخص کردن فضای آن در اروپا. در این کتاب، نویسنده به مسائل امنیتی مربوط به مهاجرت جهانی نیز اشاره نموده است.

کتاب حاضر از یک مقدمه و سه بخش تشکیل شده است.

در مقدمه کتاب با عنوان «تأثیر اسلام بر سیاست جهانی»، نویسنده ضمن اشاره به کلیاتی از کتاب، به مرور و بررسی موضوعات اصلی کتاب پرداخته است.

در بخش اول، مفاهیم بنیادین رقابت تمدنی در سیاست جهانی معرفی شده است. بر همین اساس نخست مفهوم اسلامی جهاد و اینکه مسلمانان چگونه در باب آن به عنوان یک ابزار برای انقلاب جهانی اسلام چه در گذشته و چه در حال بحث کرده اند، را مورد کاوش قرار گرفته است. با توجه به نظرات اغلب نادرست در باب این موضوعات هم از سوی مسلمانان سلفی و هم مفسران یکجانبه نگر غربی، این فصل برای بقیه کتاب اهمیتی بنیادین خواهد داشت. زندگی کردن با اسلام مستلزم تعطیل نه فقط هرگونه تعلیم و تعلم در باب جهاد جهانی است، بلکه مستلزم تعطیل شرق شناسی غربی نیز هست. این امر خشن به نظر می رسد اما خشونت در یک جامعه مدنی جهانی مجاز نیست. زدن برچسب اتهام اسلام هراسی به کسانی که جهاد جهانی را نقد می کنند کمکی به گفتگو نمی کند بلکه بخشی از جنگ عقاید است. نویسنده در چنین مقاله هایی، تلاش کرده است اسلام را مبتنی بر مفهوم دموکراسی(فصل دوم) در حمایت از ایده یک اسلام مدنی که با دموکراسی قابل جمع است، بازتفسیر نماید. همچنین در تأیید عامل فرهنگی و چرخش فرهنگی، تنوع فرهنگی را به رسمیت شناخته است. اما دموکراسی را بالاتر از آن قرار داده است.

در بخش دوم، بین الملل گروی اسلامی به عنوان بروز سیاسی کردن یک دین فراملیتی را مورد بحث قرار گرفته است که امر قدسی را به مرکز سیاست جهانی وارد می کند. فصل سوم به گونه های سنی بین الملل گرایی جهادگرا می پردازد. این [جنبش] اصالتاً یک پدیده غربی است که اخوان المسلمین مصر(1928)، به عنوان یک عامل غیردولتی آن را بیان و نمایندگی کرد. آرزوهای جهانی مشابهی را می توان در بین الملل گرایی شیعی متأخرتری که یک کشور - جمهوری اسلامی ایران - نمایندگی آن را به عهده دارد، یافت که در فصل 4 تحلیل شده است.

بخش سوم این کتاب، بر اروپا متمرکز است؛ این بخش رابطه بین اسلام و اروپا را در دوگام مورد بحث قرار می دهد.
در فصل پنجم نشان داده می شود که هسته های اروپایی مدیترانه ای تمدن اسلامی چقدر به لحاظ تاریخی به هم وابسته اند؛ هم از نظر تهدید متقابل- چه جهاد و یا جنگهای صلیبی- و هم از منظر مثبت باروری درون و میان ْفرهنگی.
فصل ششم به سوی زمان حال حرکت می کند: زمانی که مشخصه آن مهاجرت انبوه مسلمانان به اروپا و ایجاد حضور چشمگیر اسلام به عنوان یک منطقه محصور مهاجری درون تمدن غربی است.
در باب این حضور رو به توسعه جمعیتی و مذهبی/فرهنگی، این سئوال پرسیده شده است که آیا مهاجران مسلمان همچنان بیگانگانی خواهند ماند که در جوامع موازی (گتوها) زندگی می کنند و دارالاسلام را در اروپا به عنوان یک جزیره تبلیغ می کنند یا اینکه آنها می توانند ایده اروپا را بپذیرند و از صمیم قلب شهروند اروپا شوند به جای شبه ساکنینی که هدفشان اسلامی کردن اروپاست. و فصل پایانی این کتاب بر دشواریهای دموکراتیزاسیون در دوره کنونی اسلامگرایی می پردازد. شعار اصلی اسلامگرایی این است که «الاسلام هوالحّل» [اسلام راه حل است].
در فصل هفتم من استدلال می کنم که دموکراتیزاسیون راه حل است. برای استقرار یک پایه اسلامی/فرهنگی برای دموکراسی در جهان اسلام، تأملات بسیار لازم است.