نارنجستان ناخودآگاهی (جنگی از جستارها و نوشته های دیگر)

معرفی کتاب

این کتاب جُنگی است از جستارها و نوشته هایی که نویسنده در یک سال اخیر به نگارش درآورده است؛ دیرترین تاریخ این نوشته ها شهریور 1393 و نزدیک ترین آن شهریور 1394 است.
پیکرۀ کتاب همان است که در پاره ای از دیر کتاب های جنگینه مؤلف دیده می شود؛ کتاب هایی که از اخگر تا اختر و شگرف و شگفت و پرند و پلاس.
این کتاب دارای سه بخش است:
1. جستارها: در این بخش یازده جستار در زمینه هایی چند در ادب دانی و سخن سنجی و زبان شناسی تاریخی ایرانی گردآوری شده است.
2. نوشته های کوتاه نگارین: در این بخش که گونه ای ادبی است، نوشته هایی هنرورزانه جای گرفته است که دربارۀ نوروز و بهار و جز آن به خواست سردبیران ماهنامه ها و روزنامه ها نگارش یافته است.
3. دیباچه ها: در این بخش دیباچه هایی آورده شده که نویسنده برای کتاب ها نوشته است.
اولین جستار این کتاب که برای نخستین بار در این کتاب منتشر شده، کندوکاوی پدیدارشناختی در دبستان های ادبی است. مؤلف در قسمتی از این جستار می نویسد: «دلخستگان بیزار از دبستان عراقی کوشیدند که سامان و سویمندی پیام را دیگرگون سازند و آن را در راهی نو دراندازند: خاستگاه پیام و بسترهای پندار آنچنان اندیشه ای و دانشورانه گردیده بود و از سویی دیگر آنچنان برساخته و زیورگرایانه که جهانشناسی ناب و نژادۀ سخنوری را که جهانشناسی پندارینه است، به زبان می آورد و آسیب می رسانید و فرو می پوشید. پایگاه های پیام و بسترهای پندار و به ناچار جهانشناسی پندارینه، در دبستان عراقی با بن مایه های بیگانه و ناهمگون و بی پیوند با این جهانشناسی در می آمیخت و در زمینه های به کار گرفته می شد که در مرزهای باریک و گوهرین جهانشناسی پی افکنده و استوارگشته بر پندارهای ناب و آزمونهای راستین و سرشتین شاعرانه نمی گنجیدند».
در بخش سوم کتاب نیز یادداشتی با عنوان «کهنی که نو می شود» آمده که در قسمتی از این یادداشت دربارۀ "سمک عیار" آمده است: «یکی از گیراترین و گزیده ترین و گران ارج ترین داستان های گفتاری به نوشتار درآمده، داستان سمک عیار است. این داستان را فرامرز خداداد ارّجانی بر پایۀ گفته های داستان گویی ناشناخته فراهم آورده است که نام او را در داستان صدقۀ ابی القاسم یاد کرده است. چهرۀ بنیادین و قهرمان داستان، بدان سان که نام آن نیز آشکار می دارد، عیاری است چالاک و چاره گر که هزاران بند و ترفند نغز و شیرین در آستین دارد و کمابیش به هر کار تواناست. او کورترین و فروپیچیده ترین گره را به سرانگشت چاره می تواند گشود و دشوارترین و رنج بارترین کارهای فروبسته را، به هر پایه آزارنده باشند، بی هیچ بندوباز دارنده، به سامان و سرانجام می تواند رسانید. سمک که شیرین کاری های او گاه بس شگفت است و ناب و نازک و بانمک، نمونه ای است بهین و بَوَنده (کامل) از شبروان جوانمرد و راد و عیاران شگرف کردار و فرخ نهاد ایرانی که با شگردها و شیوه هایی در برون ناپسند و ناروا و نکوهیده، لیک به راستی و در بن، درست و بداد و مردم دوستانه، داد ستم رفتگان و ناتوانان را از ستمگران زورمند و ساستاران (مستبدان) درنده خوی دُروَند (پلید) می ستانده اند».
فهرست مطالب کتاب:
یادداشت آغازین
* بخش اول: جستارها
شکفتن در دست
نارنجستان ناخودآگاهی
ناچیز، پندارخیز و شگفتی انگیز نیز
آشیان یا آستان
دمی در موِستان بیخودی
غنده و گنده
از هِشت تا «ول»
رخش در رخت
کُرد و کاره
تافته های بهین یافتۀ نویافته
راز روز در دل شب
* بخش دوم: نوشته های کوتاه نگارین
پیرنگ رنگ و نیرنگ
رستخیز شورانگیز
نوروز کرمانشاه
کرمانشاه، شهر شاهوار ماه
* بخش سوم: دیباچه ها
فرّخا ساز و سرود! خرّما رامش و رود
هماره زندۀ زیبنده در نگاره
دیرسال؛ لیک در تازگی و تری بی همال
راز رندی حافظ
بست و گشاد نهاد و یاد
سود و سودای سخن پارسی
شیر در کام خرس
چارانه های بهارانه
بستاییم سپاهیان را یا بنکوهیم؟
چمنی از چکامه های چمان
از خانه به خدای
کهنی که نو می شود
تابی از آفتاب
دیرینۀ دلنشین
* فرهنگ واژگان