آغاز حکمت؛ درسنامه فلسفه بر اساس بدایة الحکمة علامه طباطبایی

معرفی کتاب

هر کسی که با فلسفه سروکار دارد کتاب بدایة الحکمه را میشناسد. مرحوم استاد علامه طباطبایی این کتاب را به عنوان متن آموزشی و ، آن چنان که از نام آن پیداست، نخستین متن آموزشی فلسفه نگاشته است. این کتاب برای ورود به حکمت متعالیه صدرایی به رشته تحریر درآمده است. علامه طباطبایی در آن یک دوره از حکمت الهی را به طور موجز و نه معلق گنجانده است. این اثر هنوز هم به عنوان نخستین متن آموزشی فلسفه برای جویندگان حکمت الهی معروف و معتبر است.

آغاز حکمت تقریری از «بدایة الحکمه» به زبان فارسی است. در این کتاب نویسنده کوشیده است با تقریری روان از مباحث فلسفی ، دسته بندی مطالب و ارجاع به دیگر منابع فهم مطالب را برای خوانندگان فارسی زبان آسان کند و در مقدمه نیز به اموری از قبیل تعریف، موضوع، غایت، مسائل و فلسفه پرداخته است که دانستن آنها برای ورود به مباحث فلسفی لازم و ضروری است.

همچنین نویسنده در این کتاب برای تفهیم بهتر تلاش کرده که مباحث هر فصل را ذیل چند عنوان دسته بندی کرده آنها را به صورت جداگانه مطرح نماید. همچنانکه در تقریر ادله و براهین نیز مقدمات هر استدلال را به تفکیک بیان کرده و در صورت لزوم، به توضیح آنها پرداخته است. مطالب را به گونهای نگارش کرده که این کتاب، خود بتواند به طور مستقل مورد استفاده طلاب و دانشجویان و دوستداران فلسفه قرار بگیرد.

در این کتاب به ییروی از مرحوم طباطبایی دوازده بخش با عنوان مرحله آمده است: 1- کلیات مباحث وجود 2- انقسام وجود به خارجی و ذهنی 3- تقسیم وجود به فی نفسه و فی غیره، و فی نفسه به لنفسه و لغیره 4-مواد ثلاث: وجوب، امکان و امتناع 5- ماهیت و احکام آن 6- مقولات عشر 7- علت و معلول 8- انقسام موجود به واحد و کثیر 9- سبق و لحوق، قدم و حدوث 10-قوه و فعل 11-علم و عالم و معلوم 12-مباحث متعلق به واجب تعالی.

بداهت وجود، دلیل مشترک بودن مفهوم وجود، براهین اصالت وجود، احکام سلب وجود، تقسیم وجود به خارجی و ذهنی، تقسیم وجود بذاته و بغیره، دیدگاهها درباره کلی و جزئی، دیدگاهها درباره حقیقت جسم، ماده اولی و ماده ثانیه، اثبات وجود نفس و عقل ، اثبات عقل، اثبات اصل سنخیت، اثبات بطلان تسلسل، علت غایی، علت جسمانی، احکام تضاد، حدوث و قدم ذاتی، تبیین تعریف ارسطو از حرکت، بطلان صورت خیالی حرکت، ارتباط متغیر به ثابت، حرکت در مقوله جوهر، زمان، سرعت و بطؤ، سکون، تقسیم علم به حصولی و حضوری، تجرد علم و عالم، تعریف علم کلی و جزیی، انواع تعقل، مراتب عقل،عقل هیولایی، فلسفی بودن مباحث خداشناسی، اثبات یگانگی خداوند، مراتب و براهین توحید، چگونگی اتصاف خداوند به صفات ، علم الهی، اثبات قدرت برای خداوند و عمومیت آن، اثبات حیات الهی، اراده و کلام، ویژگیهای عالم مثال، ناشناخته بودن بسیاری از مسائل به عالم ماده و مطالب بیشمار دیگر از عناوین و موضوعات پرداخته شده در این کتاب هستند.