فلسفه فقه - جلد دوم

معرفی کتاب

جلد دوم این مجموعه شامل مقالاتی به شرح زیر است:
فقه و ملاکات احکام / سید احمد میرخلیلی
گستره کارکرد و کاربرد عقل در تفهیم و تحقق دین / آیت الله علی اکبر رشاد
استصلاح در فقه امامیه / ابوالقاسم علیدوست
درآمدی بر جایگاه مصلحت در فقه / سیف الله صرّامی
دیدگاه های کارشناسانه فقیه در موضوعات احکام / ابوالقاسم علیدوست
مرجعیت عرف در تطبیق مفاهیم بر مصادیق / ابوالقاسم علیدوست
کشف و اجرای شریعت در روابط اجتماعی / احمدعلی یوسفی
رابطه اجتهاد و مسئله تعدد قرائت ها از دین / حسین حسن زاده
فقه و عقل / ابوالقاسم علیدوست
عرف / سید محمد واسعی
فقه و اخلاق / سید ابراهیم حسینی
فقه و اخلاق / عنایت شریفی
فقه و قانون نگاری / احمد حاجی ده آبادی
فقه و حقوق بین الملل / ناصر قربان نیا
بررسی انتقادی مقایسه اصول فقه اسلامی و بینش هرمونوتیکی / سید صدرالدین طاهری
فلسفه فقه، از جملۀ فلسفه های مضاف است که در آن به تعریف فقه، تاریخ تطور فقه، ساختار فقه و تقسیم بندی آنها، جایگاه فقه، ارتباط فقه با علوم دیگر خصوصاً علم اصول، روش شناسی فقه، قلمرو فقه، ماهیت احکام فقهی، مراحل حکم فقهی، انواع حکم (حکم اولی، ثانوی، ثابت و متغیر و…)، رابطه مصالح و مفاسد با احکام، موضوع علم فقه، اهداف فقه، مقدمات علم فقه یا اجتهاد، منابع فقه، حجیت منابع فقه، منطق فهم فقه، شیوه های تفسیر نصوص، متدولوژی تحقیق در اسناد، کاستی های فقه و آسیب شناسی آن، تعریف اجتهاد، عوامل موثر در اجتهاد و… پرداخته می شود.
فلسفه فقه یا علم شناسی فقه، دانشی است که در مقام علمِ ناظر، به فقه عمل کرده و به تحقیق در مبانی نظری و تحلیلی فقه، موضوع، محمول، مسائل، مبادی، مقدمات، غایات و شیوه های روش شناختی فقه و ارتباط آن با علوم و پدیده های دیگر می پردازد.
خاستگاه بسیاری از مباحث فلسفۀ فقه، اندیشه هایی است که در درون نحله ها و مکاتب فکری متفاوت در حوزه های کلامی، فلسفی، تفسیری و حتی سیاسی، اقتصادی، فرهنگی و… به وجود آمده و به شدت بر مباحث فقهی و فلسفه فقه اثرگذار بوده است.
فلسفه فقه حوزه ای است برای ارائه مباحث بنیادین راجع به فقه که دارای تأثیرات فراوانی بر مباحث درون فقهی است. فلسفه فقه در واقع، دانش بر مدیریت تحول، تطور، توسعه، تعمیق و تکامل فقه و شناخت ساختار کلان آن، هماهنگی میان نهادها و قواعد و بسیاری دیگر از مسائل است.
علی رغم آنکه فقها، از دیرباز، بخشی از مباحث مربوط به فلسفه فقه را تحت عنوان رئوس ثمانیه، مورد توجه قرار می دادند، لیکن هنوز فلسفه فقه به عنوان علمی معین و دارای ساختار روشن، قضایای منسجم و مرتب که همگی ناظر به یک موضوع بوده و هدف خاصی را دنبال کنند، طراحی نشده و جایگاه ویژه و پر اهمیت خود را نیافته است، هر چند در دو دهه اخیر مباحث بیشتر و جدی تری نسبت به جایگاه و ضرورت طراحی و تنقیح دانش فلسفه فقه، نگارش یافته و شتاب محسوسی در جهت مدون ساختن فلسفه فقه صورت گرفته است.
پرداختن به فلسفه فقه، بر پویایی فقه خواهد افزود و آن را نسبت به نیازهای زمانه پاسخگوتر خواهد ساخت. توجه به این دانش نوپا در حوزه های علمیه و مراکز علمی موجب کسب آگاهی افزون تر نسبت به نقش فقه، توانایی ها و قابلیت های آن، شناسایی ظرفیت های جدید در منابع استنباط، تسهیل در پاسخ به پرسش های جدید درباره فقه و روش شناسی فقهی، تصحیح روند و جریان فهم از کتاب و سنت و کاهش ضریب خطا در فهم از نصوص دینی، نقد یا بهره گیری صحیح از اظهارنظرهای تاریخی و جامعه شناسانه درباره فقه و… می شود. زاویه نگرش فقیه به مباحث فلسفه فقه، تأثیرات بسزایی در نحوۀ اجتهاد و استنباط او بر جای گذاشته و نگاه نافذ، عمیق و نقادانه ای به او عطا خواهد کرد.