loader-img
loader-img-2
بعدی
بعدی بازگشت
بعدی بازگشت

چشم اندازهای فلسفی و معنوی اسلام ایرانی (دوره چهار جلدی)

5 (1)

ناشر سوفیا

نویسنده هانری کوربن

مترجم انشاءالله رحمتی

تحقیق و تنظیم کتاب انشاءالله رحمتی

مستندساز انشاءالله رحمتی

تعداد صفحات : 2865

چاپ تمام شده ؛ درصورت چاپ مجدد به من اطلاع بده notify me

معرفی کتاب

عنوان «اسلام ایرانی» یا به عبارت کامل تر، اندر اسلام ایرانی: چشم اندازهای فلسفی و معنوی آن، که هانری کربن برای شاهکار خود برگزیده است، از یک جهت عنوانی برانگیزاننده و جالب نظر است و از جهت دیگر البته ممکن است جلوه زننده ای داشته باشد. ممکن است در نگاه نخست این را متبادر به ذهن کند که گویی سخن از اسلامی با صبغه نژادی و جغرافیایی در میان است. خود کربن هم متفطن به این مطلب است و حتی در همان زمان حضورش در ایران و در ضمن گفتگوهایش با محققان ایرانی، این موضوع برایش مطرح بوده است.

ولی چنین عناوینی هر یک به نحوی برای بیان مقصود کربن و نامی که خود انتخاب کرده است، نارسا می نماید. مثلاً بدیهی است که تعبیر «اسلام شیعی» برای بیان این مقصود نه جامع است و نه مانع، زیرا هرچند پیوند وثیقی میان تشیع و ایران زمین موجود است،ولی بدیهی است که نه همه شیعیان ایرانی اند و نه همه ایرانیان شیعه مذهب.

کربن روش خود را پدیدارشناسی معرفی می کند و تاکید می ورزد که پدیدارشناسی وی بیش از آنکه با شیوه پدیدارشناسی فیلسوفان مدرن، فیلسوفانی چون ادموند هوسرل و مارتین هایدگر منطبق باشد، مطابق با کشف المحجوب عارفان مسلمان است. اساس این کشف المحجوب را «نجات پدیدارها» معنا می کند. منظور از «نجات پدیدارها» این است که بگذاریم یا مجالی فراهم سازیم تا امور همانگونه که هستند، خود را پدیدار سازند، پدیدارشناسی او به معنای شناخت حقایق امور است، آنگونه که بر ذهن و ضمیر کسانی که در معرض شان قرار دارند، منکشف می شوند.

بنابراین، دراینجا وقتی سخن از «اسلام ایرانی» به میان می آید، هرگز اسلامی که ساخته ایرانیان است یا حتی اسلام آنگونه که در ذهن و ضمیر ایرانیان شکل گرفته است، در مدنظر نیست. بدیهی است که اگر این عبارت اینگونه معنا شود، باید پذیرفت که خلوص و قدسیّت اسلام، دستخوش تصرفات ایرانیان واقع شده است. این تلقی نه فقط با حقیقت اسلام، بلکه با حقیقت دین و عرفان تعارض دارد.

جلد اول این مجموعه، درباره تشیع دوازده امامی است. از منظر پدیدارشناسانه کربن، منظور از«اسلام ایرانی» همان حقیقت اسلام است به گونه ای که بر ذهن و ضمیر ایرانی پدیدار شده است و این پدیدار اسلام ایرانی البته دارای امتیازات خاص و حتی منحصر به فردی است. ولی این برتری نه از آنِ ذهن و ضمیر ایرانی بلکه از آن اسلام است و اساساً ذهن و ضمیر ایرانی نمی تواند چیزی به اسلام بیفزاید و از این طریق امتیازی به آن ببخشد.
در حقیقت اسلام برای ذهن و ضمیر ایرانیان جلوه کامل تری داشته است و این کمال به دلیل آن است که از ابتدای آشنایی ایرانیان با اسلام، این دین در قالب دو ساحت ظاهر و باطن بر آنان پدیدار شده است. و در نتیجه همین پدیدار کتاب قدسی را همواره نیازمند تأویل می دیده اند و ضرورت کتاب ناطق در کنار کتاب صامت را به درستی درک می کرده اند.
به عبارت دیگر درک ایرانیان از اینکه ولایت/ امامت، مکمل نبوت است، دلیل بر همین برتری است. و از این روی ایرانیان همواره با اسلام به عنوان دین ولایت مواجه شده اند و از ابتدای تاریخ اسلام، ایران مهد تشیع بوده است.
کربن به درستی بر این واقعیت تاریخی تأکید می ورزد که هرچند «قریب به پنج سده است که تشیع دوازده امامی دین رسمی ملّت ایران است، ولی به گواهی شواهد عدیده، ایرانیان از آغاز، از بدو ریشه دوانیدن اسلام در دیارشان، به این نوع اسلام متمایل بوده اند»
بدیهی است که ایرانیان به دلیل سابقه دین توحیدی و کتاب آسمانی شان و به خصوص به دلیل زیستن در یک عالم اعتقادی که سرشار از حضور فرشتگان و ارباب انواع بوده است، پس از گرویدن به اسلام از زمینه مساعدتری برای فهم جامع تر از این آیین نوین برخوردار بوده اند و به علاوه ظهور اسلام را نوعی احیاء و تجدید حقایق فراموش شده دین خویش می دانسته اند (یکی از ابعاد تحقیق کربن، اساساً نشان دادن همین پیوند میان ایران پیش از اسلام و پس از اسلام است).
ولی نه این قابلیت ایرانیان به هنگام آشنایی با اسلام و نه فعلیت یابی این قابلیت در سده های بعدی تا به امروز، هیچیک نمی تواند دستمایه تفاخر و غرور قرار بگیرد. همه این دارایی، از نوع دارایی معنوی است که هرگز نمی توان آن را مِلکِ طِلق خویش دانست، برسر آن با رقیبان به ستیزه برخاست و دستمایه تفاخر بر دیگران قرارش داد. ارزش های معنوی، تا زمانی به ما تعلق دارند که آنها را مختص به خویش ندانیم. برخورداری از این ارزش ها، ذاتاً هم مستلزم فروتنی است و هم مستلزم گشاده دستی و تلاش برای شریک قرار دادن دیگران.
فهرست مطالب جلد اول به این شرح است:
*پیشگفتار مترجم
1ـ افق معنوی فلسفه اسلامی،
2ـ اسلام ایرانی
3ـ فلسفه نبوی
4ـ درباره ترجمه
*مقدمه
*چکیده دفترهای اول و دوم
دفتر نخست: چشم اندازهای تشیع دوازده امامی
*فصل اول: تشیع و ایران زمین
*فصل دوم: مفهوم و معنای تشیع دوازده امامی
*فصل سوم: پیکار معنوی تشیع
*فصل چهارم: پدیدار کتاب قدسی
*فصل پنجم: طریقت باطن و تأویل
*فصل ششم: نبوت و امامت
*فصل هفتم: معنای امام در معنویت شیعی
در پایان نیز پی نوشت ها و واژه نامه و نمایه آمده است.

جلد دوم مجموعه اسلام ایرانی با عنوان «سهرودی و افلاطونیان پارس» به معرفی سهروردی و فلسفه اشراق او اختصاص یافته است و به تعبیر مترجم کتاب - که پیش از این نیز ترجمه چندین کتاب مهم دیگر کربن را در کارنامه خود دارد - در این اثر هانری کربن به بازخوانی آثار سهروردی آنچنان پرداخته که خود سهروردی آثار پیشینیان خویش را بازخوانی می کرده است و کربن در این کتاب تنها دستاورد تتبعات و تاملات خویش در متون را عرضه نکرده بلکه به نوعی این نوشتارها دستاورد تجربه ژرف نویسنده از عوالم معنوی ایرانیان و ارتباط وجودی ای است که این مقاله فرانسوی با آن برقرار کرده است. بر این اساس در این جلد، کربن در پی تبیین حکمت اشراق سهروردی و طرح وی در زمینه احیای حکمت پارسیان باستان و تلاقی شاخه های اصیل شجره حکمت نبوی در سهرودی و دیگر حکیمان اشراقی است.
فهرست مطالب جلد دوم به شرح زیر است:
*پیشگفتار مترجم
1- درآمد
2- سنت سینایی - اشراقی
3- نظریه امامت در سیت سینایی - اشراقی
4- واقع گرایی معنوی
*چکیده دفترهای اول و دوم
- دفتر دوم: سهروردی و افلاطونیان پارس
*فصل اول: طرح عظیم همه عمر سهروردی
*فصل دوم: حکمت اشراقی
*فصل سوم: نور جلال (خورنه) و فرشته شناخت مزدیسنا
*فصل چهارم: نور جلال و جام مقدس
*فصل پنجم: رساله عقل سرخ و حماسه عرفانی ایران زمین
*فصل ششم: قصه غربت غربی و حماسه عرفانی
*فصل هفتم: سنت اشراقی
*پی نوشت های فصول

جلد سوم کتاب «چشم اندازهای معنوی و فلسفی اسلام ایرانی» شامل دو دفتر است؛ دفتر نخست، عنوان «خاصان محبت» را دارد که کربن در آن به زندگی «روزبهان شیرازی» پرداخته و عرفان عاشقانه وی را بررسی کرده است. دفتر بعدی این مجلد، «تشیع و تصوف» نام دارد. در این دفتر کربن به سیر زندگی و افکار سیدحیدر آملی، ابن ترکه و علاءالدوله سمنانی پرداخته است که وجوه بارزی از اسلام ایرانی است که این دو به زودی منتشر می شوند.
اهمیت جلد سوم این اثر در پرداختن به عشق از منظر عرفان اسلامی است. یکی از بحث های جذاب در فلسفه اسلامی عشق است که کربن در اثر خود به این مساله براساس آثار روزبهان شیرازی پرداخته و آن را بررسی می کند. این دیدگاه در فلسفه اسلام بسیار خاص و بدیع است و خود کربن هم نگاه جذابی به این دیدگاه داشته است.
در مورد عشق انسانی همیشه بحث های بسیاری وجود داشته است اینکه اصلا عشق انسانی می تواند راهی به فحوای دینی داشته باشد یا نه؟ در نگاه اول گاهی در دین عشق انسانی یا عشق ورزی به زیبارویان محکوم می شود و با زبان طعن به آن نگاه می شود. اما نگاه دوم به عشق این است که در دیدگاه عمیق عرفانی بعضی معتقدند عشق زمینی راهی برای رسیدن به عشق الهی است؛ یعنی برای عشق انسانی بالذات اهمیت قائل نمی شوند بلکه اهمیت آن را در وسیله و ابزار بودن برای رسیدن به عشق الهی می دانند. دیدگاه سوم درباره عشق زمینی، دیدگاهی است که این عشق را الگوی مناسبی برای عشق الهی می داند. البته منظور از عشق انسانی، عشق به معنای اصیل آن است نه عشقی که ناشی از شهوت باشد. همان عشقی که پیامبر اسلام(ص) درباره آن می فرمایند: «من عشق و عف ثم کتم و مات، مات شهیدا» یعنی کسی که عشق بورزد و در آن عشق پاکدامنی پیشه کند و در آن عشق بمیرد، همانند یک شهید از دنیا رفته است.
کربن در جلد سوم به یکی از بحث های اصلی در اسلام می پردازد. ما وقتی به اسلام نگاه می کنیم می بینیم که معنویت اسلامی دو جلوه مشخص دارد؛ یک جلوه آن تصوف و دیگری تشیع است. دیگران منشأ این دو را خارج از اسلام جست وجو می کنند اما کربن می گوید هر دو جلوه در اسلام ریشه دارند و هر دو در نسبت با قرآن و پیامبر بوده اند و البته تاثیر و تاثر این دو بر هم را هم بررسی می کند.
فهرست مطالب جلد سوم از این قرار است:
- مدتی این مثنوی تاخیر شد
- چکیده دفترهای اول و دوم
- چکیده دفتر سوم
- چکیده دفتر چهارم
* دفتر سوم: خاصان عشق
- فصل اول: تصوف و آرامش روان
- فصل دوم: روزبهان شیرازی
- فصل سوم: اغانه قلب و امتحان حجاب
- فصل چهارم: خاطرات معنوی / کشف الاسرار
- فصل پنجم: عبهر العاشقین
- فصل ششم: زیارت باطنی
- پی نوشت های ذفتر سوم
* دفتر چهارم: تصوف و تشیع
- فصل اول: سید حیدر آملی، متأله شیعی اهل تصوف
- فصل دوم: رساله ای بی نام درباره هفت بطن قرآن
- فصل سوم: طبقات اهل معنا از دیدگاه ابن ترکه اصفهانی
- فصل چهارم: هفت لطیفه انسان از دیدگاه علاءالدوله سمنانی
- پی نوشت های دفتر چهارم

ترجمه این مجموعه از اسلام ایرانی بر مبنای متن فرانسوی آن صورت گرفته است. مترجم در مورد مطالبی که از متون عربی نقل و به زبان فارسی ترجمه شده بوده، عمدتاً هم متن عربی را نقل کرده و هم ترجمه فارسی آن را آورده است.

مجموعه چهار جلدی اسلام ایرانی، حاصل بیش از بیست سال پژوهش نویسنده درباره ابعاد معنوی و فلسفی اسلام است آنگونه که بر ذهن و ضمیر ایرانی پدیدار شده است. این اثر نه فقط دستاورد تتبعات و تألمات عالمانه در متون، بلکه رهاورد تجربه ژرف نویسنده از عوالم معنوی ایرانیان و ارتباط وجودی کم نظیری است که با آن عوالم برقرار داشته است.
کاربر گرامی توجه داشته باشید که این بخش صرفا جهت ارائه نظر شما در رابطه با همین مطلب در نظر گرفته شده است. در صورتی که در این رابطه سوالی دارید و یا نیازمند مشاوره هستید از طریق تماس تلفنی و یا بخش مشاوره اقدام نمایید.
نام و نام خانوادگی
پست الکترونیک
نظر
کد امنیتی
شما هم می توانید گزیده انتخابی خود از کتاب را ثبت کنید.
نام و نام خانوادگی
عنوان
برگزیده
کد امنیتی
محصولات مرتبط
بازدیدهای اخیر شما