نکته هایی در اسماء حسنی و قوای انسانی

معرفی کتاب

موضوع توحید و اسماء حسنی از مهمترین و غامض ترین مسائل اعتقادی است و همة موجودات با اسماء حسنی از هر جهت رابطه دارند، تمام مقدّرات تکوینی و تشریعی ریشه در اسماء حسنی دارند، همة حوادث عالم جایگاه و موقعیت تکوینی خود را در رابطه با توحید پیدا می کنند و هر شئ از تمام جهات مظهر اسماء حسنی می باشد، آن بخشی از توحید که قابل فهم و شناخت است، برای ما شناخت و فهمش تکلیف شده است و آن بخشی که قابل شناخت نیست، ما به فهم آن مکلّف نشده ایم، بلکه ها به اندازه وسعت عقل و قلب خود باید در مسیر شناخت توحید و اسماء الله گام برداریم.
مطلب فوق بخشی از مقّدمة مؤلف درباره اسماء حسنی الهی است و همچنین اهمیت پرداختن به این موضوع مهم را چنین بیان می کند:
1- تمام موجودات با اسماء در ارتباط اند و هستی و تار پود اشیاء را در برگرفته اند (و بأسمائک التّی ملأت ارکان کلّ شی ـ دعای کمیل) و مدیریت عالم براساس اسماء حسنی می باشد.
2- شناخت و تدّبر اصول و مبانی اسماء حسنی زمینه تخّلق به اخلاق الهی را فراهم می آورد
3- موضوع توحید زیربنای تمام مسائل جهان بینی و اعتقادی است
4- براساس حدیث « الطرق إلی الله بعدد انفاس الخلائق» (شرح اسفار، ج6، ص23. از آیت الله جوادی آملی) که می فرماید: راه های شناخت خدا به تعداد نفوس خلائق و یا نفس های خلائق است، هر کسی از طریقی به سوی کمال مطلق سیر می کند یا سیر عقلی و یا سیر قلبی؛ ولی بهترین روش برای شناخت توحید، «راه خود» است، زیرا انسان کامل ترین مظهر و آیت الهی است و اسمائی که در عالم هستی ظهور می کنند، تمام نمونه های آن ها و لو در سطحی نازل در انسان کامل حضور و ظهور دارند و لذا در قرآن کریم می فرماید:«سنریهم آیاتنا فی الافاق و فی أنفسهم حتّی یتبّین لهم أنّه الحق: به زودی آیات و نشانه های خود را در آفاق عالم و در درون خودشان نشان می دهیم تا برایشان حق روشن گردد / فصّلت 53». آیات الهی در انسان و عالم هستی گسترده و ارائه شده است و نیاز به بصیرت دارد تا کشف شود و یا در روایت داریم که « من عرف نفسه فقد عرف ربّه: هرکس که خود را بشناسد خداوند را شناخته است» یعنی انسان شناسی عامل خداشناسی و شناخت ربوبیّت حق است.

نویسندة کتاب درباره روش خود که در سراسر کتاب سعی نموده از آن پیروی کند می گوید:« در هریک از فرازهای این کتاب ابتدا موضوع توحید و اسماء حسنی مطرح شده است و بعد از آن طرح قوای انسان شده است، که این همان روش لمّی است یعنی؛ از طریق شناخت علّت یک مخلوق متوجه شئون مخلوق شویم، البته روش دیگر این است که انسان با شناخت ابعاد نفس و قوای نفس ناطقه متوجه شئون توحید شود، روش اوّلی مربوط به دستگاه عرفان است و روش دوم مربوط به بحث حکمت و انسان شناسی است، البته انسان می تواند به موازات همدیگر شناخت پیدا کند».

از ویژگی های این اثر می توان به موارد اشاره کرد:
1- این کتاب از نظر علمی و فکری دارای سطحی بالا و مشتمل بر مباحث عمیق و سنگین است از این رو مطالعة آن به عموم توصیه نمی شود.
2- در این اثر برای انتقال مطالب به خواننده و تسهیل امر آموزش، در کنار مباحث مهم و عمیق اسماء الله، از معارف علم النفس و خودشناسی نیز بهره برده شده تا وسیله ای باشد برای استفادة کاربردی و ملموس تر از اسماء حسنی.
3- سبک کتاب همان طور که به آن اشاره شده روش «فکری ـ شهودی» است به این معنا که در مباحث نظری تلاش می شود تا با پیوند آن به مباحث شهودی و حضوری امکان فهم و ادراک بهتر مطالب تئوریک و ذهنی فراهم آید مثلاً در این کتاب بحثی از اسماء الله مطرح می شود و سپس با آوردن یک مثال درباره نفس ناطقه، فهم مطلب مذکور به گونه ای شفاف تر و به نحو حضوری در نفس خود انسان میّسر می گردد.