روش شناسی عقاید دینی

معرفی کتاب

تحقیق حاضر شامل چهار فصل به شرح زیر است:
فصل اول: مفاهیم
فصل دوم: ماهیت عقاید دینی و بروندادهای روش شناختی آن
فصل سوم: زبان شناسی عقاید دینی و بروندادهای روش شناختی آن
فصل چهارم: معرفت شناسی عقاید دینی
نویسنده در بخشی از مقدمه کتاب خود، در توصیف فصول این کتاب چنین می نویسد:
فصل اول عنوان کلیات را بر پیشانی دارد و پس از بیان پاره ای نکات ناظر به معرفی تحقیق و بیان مفاهیم و مبادی تصوری بحث می پردازد. از جمله مفاهیمی که در این فصل معناکاوی می شوند عبارت اند از: مفهوم دین، اعتقاد، ایمان، علم، معرفت، یقین و گونه شناسی چهارگانۀ آن که عبارت اند از: ۱. یقین بمعنی الاخص (یقین منطقی)؛ ۲. یقین بمعنی الخاص (یقین موضوعی)؛ ۳. یقین بمعنی العام؛ ۴. یقین بمعنی الاعم (یقین روان شناختی)؛ نیز مراتب سه گانۀ یقین در قرآن و سپس واژه هایی، چون اطمینانو سرانجام حجت منطقیو اصولی.
فصل دوم با عنوان ماهیت عقاید دینی شروع می شود. این فصل ابتدا ملاک دینی بودن عقیده و گونه شناسی عقاید دینی را ـ که ده قسمت دارد ـ برمی رسد و بروندادهای روش شناختی آنها را می کاود. سپس ویژگی های اساسی عقاید دینی، جایگاه و کارکردآن و مؤلفه های اساسی عقاید را همراه با نتایج روش شناختی آنهادنبال می کند. از دیگر مباحث این فصل بازکاوی تمایز عقایداز معارف علمی، آموزه های تاریخی و تعالیم اخلاقی و فقهی دین است تا در پی آن بتوان تفاوت های روش شناختیاین حوزه ها را باز شناخت.
فصل سوم عهده دار زبان شناسی عقاید دینیاست. در این فصل ویژگی های زبان شناختی مفاهیم و گزاره های اعتقادیبه بحث گذاشته شده؛ آن گاه مسئلة معناداری و معناشناسی این گزاره ها از دیدگاه مکاتب و اندیشمندان غربی و متفکران اسلامی به تفصیل بررسی و نقد و بروندادهای روش شناختی هر دیدگاه رصد شده است. سرانجام زبان حقیقی اندیشمندان مسلمان، آن سان که صدرالمتألهین تبیین کرده است، تنها راه گشای معناشناختی در این حوزه تلقی شده و نتایج روش شناختی آن واکاوی شده است.
فصل چهارم، معرفت شناسی عقاید دینی را پی می گیرد. از جمله مباحث این حوزه مسئلة امکان معرفت در عقاید است. در این فصل، دیدگاه های معرفت گریزو معرفت گرا، به ویژه مبنای معرفت شناختی اندیشمندان مسلمان، همراه بابروندادهای روش شناختی هریک بررسی شده است. سپس منابع و موانع معرفت اعتقادی، آرای گوناگون دربارة معرفت مطلوب در عقاید و مقتضای روش شناختی آنها سنجش شده است. سرانجام بحثی از تحقیق پذیری و معیار صدق معارف اعتقادیو در نهایت مسئله ثبات و تحول عقاید دینی به میان آمده و سری هم به نظریۀ قبض و بسط تئوریک شریعت زده شده است. در همۀ این موارد، پیوسته چشم به نتایج روش شناختی آرای گوناگون در این عرصه ها دوخته شده است.