فقه الحدیث (با تکیه بر مسایل لفظ)

معرفی کتاب

کتاب حاضر از سه بخش تشکیل شده است. بخش اول با عنوان «مباحث پیشینی»، چهار فصل ابتدایی کتاب را شامل می شود. فصل اول با عنوان «واژگان فقه و حدیث»، در مورد فقه از لغت تا اصطلاح و حدیث از لغت تا اصطلاح بحث شده است. در فصل دوم با عنوان «چیستی فقه الحدیث»، در مورد طلیعه های دانش فهم حدیث؛ شکل گیری ترکیب فقه الحدیث؛ اصطلاح فقه الحدیث در خلال قرون؛ فقه الحدیث و اختلاف الحدیث و ظرفیت های بسط موضوعی در فقه الحدیث بحث شده است. در فصل سوم «نسبت میان فقه الحدیث و تفسیر قرآن»، در مورد شباهتها میان قرآن و حدیث؛ تفاوتها میان قرآن و حدیث؛ نقل به معنا در حدیث؛ تصرفات لفظی در حدیث؛ ویژگی های ماهوی حدیث؛ تفاوت ها در سنت علوم اسلامی و فصاحت حدیث در سنت علوم اسلامی بحث شده است. در فصل چهارم با عنوان «آثار مکتوب در فقه الحدیث»، در مورد کتب مشکل الحدیث و معانی الحدیث؛ شروح بر جوامع حدیثی؛ شرح نویسی بر احادیث مشکل و انواع خاص در آثار فقه الحدیث بحث شده است.
بخش دوم با عنوان «فهم مفردات و غریب الحدیث»، فصول پنجم تا هشتم کتاب را در بر گرفته است. فصل پنجم با عنوان «فقه الحدیث در دوره آغازین»، گام های نخست از صحابه در فهم حدیث؛ روایت ها از ائمه متقدم امامیه؛ روایت ها از امام جعفر صادق (ع) و ائمه متأخر؛ فقه الحدیث از تابعین تا اتباع و کسایی در آستانه تدوین فقه الحدیث بحث شده است. در فصل ششم با عنوان «تدوین غریب الحدیث در سده دوم»، در مورد مبانی و روش ابوعبیده معمر بن مثنی، ابوعمرو شیبانی، ابوزید انصاری و عبدالملک بن قریب اصمعی در غریب الحدیث بحث شده است. در فصل هفتم با عنوان «تدوین غریب الحدیث در سده سوم»، در مورد تلاش افرادی چون ابوعبید قاسم بن سلام، ابوعدنان سُلَمی، ابراهیم حربی، ابن قتیبه دینوری، ابن اعرابی، شمر بن حمدویه، ثعلب و ... در غریب الحدیث بحث شده است. فصل هشتم با عنوان «دوام سنت غریب الحدیث»، در مورد غریب الحدیث ابوسلیمان خطابی؛ سبک لغوی نزد ازهری و ابوعبید هروی؛ غریب الحدیث در سده های پنجم و ششم هجری؛ دوام سنت قدما در غریب الحدیث؛ غریب الحدیث نزد شارحان؛ الفائق زمخشری؛ النهایه ابن اثیر جزری و غریب الحدیث در سده های میانه و متأخر بحث شده است.
بخش سوم با عنوان «تحریف و تصرفات متنی در حدیث»، فصل نهم تا سیزدهم کتاب حاضر را در بر گرفته است. در فصل نهم با عنوان «چیستی و عوامل تحریف»، چیستی تصحیف و تحریف؛ رویارویی محدثان با تحریف؛ مسئله تحریف در منابع علم الحدیث و تألیف در باب تحریف بحث شده است. در فصل دهم با عنوان «تحریف در مقیاس کلمات»، در مورد تصحیف مبتنی بر نقطه؛ تصحیف مبتنی بر پایه حروف؛ تحریف ناشی از تشابه آوایی؛ تصحیف در سطح حرکات؛ قلب، زیادت و نقصان حروف و ابدال کلمه به کلمه بحث شده است. در فصل یازدهم با عنوان «قلب یا زیادت و نقصان کلمات»، در مورد جابجایی یا قلب کلمات، زیادت و نقصان کلمات و احتیاط در قول به نقصان بحث شده است. در فصل دوازدهم با عنوان «تحریفات عبارتی در حدیث»، در مورد تقطیع حدیث، زیادت و تجمیع در حدیث و تقدیم و تأخیر عبارات بحث شده است. در فصل سیزدهم با عنوان «نقل به معنا»، در مورد مباحث نظری نقل به معنا؛ سابقه نقل به معنا؛ علل نقل به معنا؛ مواضع نقل به معنا؛ نقل به معنا در سطح واژگان و نقل به معنا در سطح جمله بحث شده است.