مطلق گرایی در اخلاق

معرفی کتاب

در این مجموعه برای نخستین بار دیدگاه های شاخص و معروف اندیشمندان درباره مطلق گرایی در اخلاق، نقد و بررسی شده و نسبیت گروی یا مطلق گرایی هر مکتب و دیدگاهی، جداگانه معلوم و معین شده است.

بدون تردید سازندگی درونی انسان و اصلاح تهذیب نفس او در سعادت فردی و اجتماعی، دنیوی و اخروی او نقش بسزایی دارد. پیشرفت های علمی و صنعتی در صورتی که با اصلاح درون انسان همراه نباشند، کاخ های سر به فلک کشیده ای را می مانند که بر فراز قله آتشفشان بنا شده باشند. بنابراین، تربیت روحی و اخلاقی برای هر انسان و هرجامعه ای امر جدی و حیاتی است.

بر اساس مطالب کتاب، تمام ناهنجاری های جهانی و انواع گرفتاری هایی که بشر امروز با آن دست به گریبان است، معلوم غفلت آدمی از تربیت و سازندگی روحی و رفتاری خویش است. به همین دلیل، علم اخلاق و مسائل و مباحث مربوط به آن، همواره از دغدغه های اصلی عالمان دینی بوده است. با این همه، علم اخلاق و مباحث مربوط به آن در مقایسه با سایر علوم و معارف اسلامی، سهم بسیار اندکی از میراث عظیم علمی پیشینیان را به خود اختصاص داده است. این کاستی و کمبود به ویژه در حوزه مباحث فلسفه اخلاق بیشتر احساس می شود، در حالی که بدون پرداختن به این مباحث و اتخاذ موضعی مناسب در این باره، به طور منطقی نمی توان به مباحث علم اخلاق وارد شد؛ چرا که بحث از مبانی و مبادی یک علم، بر خود آن علم مقدم است.

به هر جهت در عصر کنونی که با رویکرد جدید دنیای غرب مواجه ایم، سیل بی امان ترجمه آثار و افکار مکاتب دیگر، دفاع منطقی از مبانی اخلاقی و ارزش های اسلامی اقتضا می کند به شیوه منظم و منطقی و همه جانبه به مباحث این حوزه معرفتی پرداخته شود.

می توان گفت ارائه یکی از بحث های مهم در فلسفه اخلاق یعنی «مطلق گرایی در اخلاق» توام با نقد و بررسی سایر نظام های اخلاقی و سرانجام ارائه نظام اخلاقی اسلام از ویژگی های مهم این پژوهش است.

عناوین این کتاب در پنج فصل «کلیات»، «ارزش و واقعیت»، «نسبیت گروی از منظر فیلسوفان اخلاق»، «ثبات و جاودانگی ارزش های اخلاقی از دیدگاه فیلسوفان اخلاق» و «جاودانگی اخلاق از دیدگاه اسلام» تدوین شده است.

می توان گفت ارائه یکی از بحث های مهم در فلسفه اخلاق یعنی مطلق گرایی در اخلاق توأم با نقد و بررسی سایر نظام های اخلاقی و سر انجام ارائه نظام اخلاقی اسلام از ویژگی های مهم این پژوهش است.

در طول تاریخ به ویژه پس از عصر رنسانس، مکاتب و دیدگاه های متفاوت اخلاقی از سوی اندیشمندان غرب ارائه شده اما تا کنون مطلق گرایی یا نسبیت گروی هر مکتب و دیدگاه به صورت مستقل مورد بررسی مصداقی و خاص قرار نگرفته است. با توجه به ضرورت مسئله، در این مجموعه برای نخستین بار دیدگاه های شاخص و معروف، نقد و بررسی شده و نسبیت گروی یا مطلق گرایی هر کدام نیز جداگانه معلوم و معین شده است.

نظریه نسبیت گروی موجب بروز توالی فاسد و کانون برخی از بحران ها به خصوص در عصر جدید شده است (هر چند نسبی گرایان به لحاظ نظری ناگزیر به طرح برخی اصول مطلق اند و به لحاظ عملی هم به اصول مطلق فراوان تری ملتزم هستند.)

در بخشی از این کتاب آمده است:
«هرجمله خبری چون از واقعیتی خبر می دهد، قابلیت صدق و کذب دارد. گزاره های اخلاقی همچون خبری هستند، هر چند به ظاهر به صورت انشا باشند، در واقع یا صادقند یا کاذب. بنابر مطلق گرایی اخلاقی انتظار دست یابی به احکام اخلاقی صحیح و مکتب اخلاقی قابل قبول، انتظاری معقول است و می توان درباره آنها بحث کرد. ناگفته نماند بر اساس بحث صدق و کذب قضایاست که ارزش گذاری گزاره های متعارض درباره یک موضوع اخلاقی به یک سان پذیرفته نمی شوند؛ یعنی از دو گزاره اخلاقی متناقض صرفا یکی از آنها می تواند درست باشد. بنابراین، از مکاتب مختلف اخلاقی نیز تنها یک مکتب اخلاقی درست و قابل قبول وجود دارد. نتیجه این مطلب آن است که بر اساس مطلق گرایی اخلاقی، پذیرفتن کثرت گرایی اخلاقی غیر ممکن خواهد بود.»

در پایان کتاب، مسئله جاودانگی اخلاق از دیدگاه اسلام به صورت مستقل مورد پژوهش قرار گرفته و در نهایت با توجه به ادله، مطلق گرایی حداقلی به اثبات رسیده است.