پنج طیاطر

معرفی کتاب

این اثر از منظر تاریخی دارای ارزشی فوق العاده و از نظر هنری برای بسیاری از هنرجویان و فعالان تئاتر می تواند منبع الهام و اقتباس باشد.
کتاب «پنج طیاطر» که با پژوهش و ویراست وی منتشر شده است به همراه مقدمه جذاب عاشورپور به نوعی سرگذشت نامه و پنج نمایشنامه نخستینی است که در تاریخ هنر نمایش به زبان فارسی نوشته شده است.

به روایت عاشورپور این پنج نمایشنامه را شخصی با عنوان میرزا آقا تبریزی تألیف کرده است و متن آنها تا مدت ها پس از تألیف در کتابخانه فتحعلی آخوندزاده در باکو محبوس بوده است تا اینکه محققی آذربایجانی با عنوان ابراهیم اف آنها را کشف و باور رایج مبنی بر اینکه نخستین نمایشنامه فارسی را میرزا ملکم خان ناظم الدوله بن میرزا یعقوب خان اصفهانی تألیف کرده است را از بین می برد.

این پنج نمایشنامه به گفته عاشورپور، با طنزی تند و حتی هزل همراه است و نشان دهنده نفرت و کینه نویسنده نسبت به نظام سیاسی و اجتماعی حاکم بر روزگار خویش بوده است، نظام سیاسی اجتماعی که فساد در لایه لایه های آن موج می زند، نویسنده کوشیده است تا به شکلی مدرن و مردم پسند، یعنی نمایش، هم برای هم روزگاران خود و هم برای آیندگان شرایط را به تصویر بکشد.

ارزش تاریخی این کتاب زمانی مشخص می شود که مطلع شویم پس از ترجمه و انتشار فتحعلی آخوندزاده به زبان فارسی اولین متن نمایشی منتشر شده به زبان فارسی پنج نمایشنامه ای است که میرزا آقا تألیف کرده و تا مدت ها نویسنده آن مغفول مانده و تألیف شده توسط فرد دیگری محسوب می شده است.

عاشورپور برای بازنویسی و ویراست تازه متن این نمایشنامه با حفظ وفاداری به اصل متن نوشته شده توسط میرزا آقا، سعی کرده به نوعی به دراماتیزه کردن اثر وی دست بزند؛ بر این اساس برخی از صحنه ها به نمایش اضافه و گاه حذف شده اند به شکلی که به ماهیت اثر وی چیزی افزوده نشود. همچنین به گفته عاشورپور گاهی نیز با توجه به بافت قصه نمایشنامه و به ضرورت و تشخیص، صحنه ای در صحنه ای دیگر ادغام گردیده، یا شخصی از اشخاص بازی حذف یا اضافه شده است، که هیچ کدام بر مبنای سلیقه وی صورت نگرفته و تماماً به ضرورت و با توجه به قصه نمایشنامه های میرزا آقا و به همان شکل و روند قصه انجام پذیرفته است.

این کتاب با چنین رویکردی پنج نمایشنامه میرزا آقا را با عناوین سرگذشت اشرف خان، زمان خان بروجردی، کربلا رفتن شاه قلی میرزا، آقا هاشم خلخالی و حاجی مرشد کیمیاگر را در خود جای داده است.