رخصت مرشد: تهران

معرفی کتاب

«رخصت مرشد ۳. تهران»؛ سومین مجلد از کتاب قصه های پهلوانی با نگاهی به پهلوانان افسانه ای شهر تهران نوشته شده است. خسرو آقایاری مؤلف این کتاب در سومین مجلد از آن داستان هایی از زندگی پهلوانانی مانند سید حسن رزاز، سید رضا لاهیجی، سید ابراهیم حسینی، محمدحسین خان، شعبان سیاه، حاج عبدالحسین فیلی، حسام السلطان خوش نویسان و شهید مسعود کیانتاش را به روی کاغذ آورده است.

قصه پهلوانان تهران را نباید تنها قصه پهلوانان یک شهر دانست، این قصه، داستان زندگی و باور و اعتقاد مردمان یک سرزمین در طی سال هایی خاص است.آقایاری در این کتاب برای شرح زندگی و داستانی از هر یک از پهلوانان به سراغ موقعیت زندگی و زیستی آنها می رود. زندگی و زمانه، جامعه، باورهای مردمی و آداب و رسوم بومی و دینی مردم بخشی از آن چیزی است که او با نوشتن داستان هایی از زندگی پهلوانان تهران از آنها یاد کرده است.

بسیاری از سنت ها و باورهای فکری و فرهنگی مردم تهران در دوران قاجار و پهلوی اول و نیز شیوه و سبک زندگی مردم تهران در این دوره، نوع مناسبات اجتماعی و دینی و سیاسی، رابطه میان مردم و پهلوانان، پهلوانان با صاحب منصبان حکومتی و حتی بزرگان دینی با هردوی آنها، بخشی از آن چیزی است که آقایاری در این کتاب به ارائه آنها پرداخته است.بسیاری از سنت ها و اصطلاحات قدیم تهران و نیز باورها و رفتارهای زیستی مردم در تهران قدیم و نیز واکاوی نوع ارتباط آنها با یکدیگر در داستان های این کتاب، بروز و ظهور یافته است.

کتاب با روایت زندگی پهلوان سید حسن رزاز شروع می شود. پهلوانی که به سنت آئینی دوره قاجار از ایران به عراق می رود و پس از مبدل شدن به پهلوان اول این کشور، به خواست مرجع تقلید زمانه خودش روانه تهران می شود. آوازه پهلوانی او اما در تهران چنان می پیچد که بسیاری از پهلوانان پایتخت موقعیت خود را در مواجهه با او در خطر می بینند.

داستان دیگر، داستان پهلوانی سید رضا لاهیجی از دیگر پهلوانان هم عصر سید حسن رزاز است. آقایاری داستان زندگی او را بر مبنای یکی از مبارزاتش در دوران پهلوانی سید حسن شروع می کند.سایر پهلوانان تهرانی نیز با قصه ای کمابیش مشابه با همین روایت مورد توجه نویسنده قرار گرفته اند؛ اما نکته قابل توجه و مشترک در تمامی این روایت ها، تشریح و ترسیم رفتارهای رایج در میان پهلوانان و علاقه مندان به ورزش های پهلوانی در تهران عصر قاجار و اوایل پهلوی است که برای علاقه مندان به تاریخ شفاهی تهران قدیم جذاب و قابل اعتناست.

تشریح شیوه زندگی، تفکر و مراودات اجتماعی در میان مردم تهران در این بازه تاریخی نیز از مهم ترین موضوعاتی است که در این کتاب مورد توجه نویسنده قرارگرفته است. لحن روایی کتاب در مجلد سوم از این مجموعه به لحن محاوره تهران قدیم نزدیک شده است و در مقابل نویسنده تلاش کرده تا عبارات و اصطلاحات ناشناخته و کمتر مورد استفاده را با زیرنویس برای مخاطبان تشریح کند. همچنین به منظور استفاده پژوهشگران، منابع مورد استفاده نویسنده نیز در این کتاب درج شده است.