شرح نهج البلاغه ابن میثم (دوره هشت جلدی)

معرفی کتاب

در ابتدای کتاب مقدمه مفیدی درباره عظمت نهج البلاغه و پیشینه نگارش کلام امیرالمؤمنین علی(ع) در کتب قبل از نگارش نهج البلاغه و مطالب خواندنی دیگری آمده است.

جاذبه و جامعیّت کلام امام علی (ع) علاقه مندان به دانش و حکمت را بر آن داشت که از قرن اوّل هجری دست به کار شوند و کتبی از مجموعه بیانات امام (ع) تألیف کنند که در ذیل به برخی از آن ها اشاره می شود: ١- خطب امیر المؤمنین علی (ع)، تألیف زید بن وهب الجهنی (متوفّای سال ٩۶ق) ٢- کتاب خطب امیرالمؤمنین (ع) نوشته ابوالفضل نصر بن مزاحم منقری کوفی (متوفّای سال ٢٠٢ق) ٣- خطب امیرالمؤمنین علی (ع) تألیف محمّد بن عمر واقدی (متوفّای سال ٢٠٧ق) ۴- کتاب خطب امیرالمؤمنین، نوشته یعقوب اسماعیل بن مهران محمد سکونی کوفی (متوفّای بعد از سال ١۴٨ق) ۵- کتاب المسترشد، نوشته ابوجعفر محمّد بن جریر بن رستم طبری، از معاصرین ابن جریر طبری ۶- کتاب خطب علی (ع) نوشته ابواحمد عبدالعزیز بن یحیی بن احمد بن عیسی جلودی ازدی بصری (متوفّای سال ٣٣٢ق) ٧- خطب امیرالمؤمنین(ع)، تألیف قاضی نعمانی المصری (متوفّای سال ٣۶٣ق) البته شهرستانی در کتاب «ما هو نهج البلاغه» و سیّد عبدالزهرا حسینی خطیب در کتاب «مصادر نهج البلاغه» اسامی بیشتری را ذکر کرده اند که به جهت رعایت اختصار از ذکر آن ها صرف نظر می شود.

پس از جمع آوری خطبه ها و سخنان امام (ع) به وسیله سیّد رضی (ره)، دانشمندان دریافتند که چه گنجینه بی نظیری فراهم آمده است و در صدد بر آمدند، هر یک فراخور توان علمی خود از این خوان نعمت توشه برگیرند. از جمله دانشمندان مشهوری که بر نهج البلاغه شرح نوشته اند و از متقدّمین شمرده می شوند؛ عبارتند از: بیهقی، فضل الله راوندی، قطب الدین راوندی، علی بن ناصر، قاضی عبدالجبار معتزلی، علامه حلی، ابن طاوس حلی، ملامحسن خوارزمی، تفتازانی، ابن ابی الحدید، ابن میثم و....

برخی از متأخرینی هم که بر نهج البلاغه شرح و یا فهرست و نوشته اند؛ عبارتند از: مولی فتح اللّه کاشانی، علیّ بن حسین زورائی، علامه کرکی، سیّد حبیب اللّه خوئی، ملّا صالح قزوینی، محمّد عبده، محمّد نائل میرصفی، محمدتقی جعفری و.... در میان شرح هایی که متقدّمین بر نهج البلاغه نوشته اند، هر چند شرح نهج البلاغه ابن ابی الحدید به لحاظ قدمت، تفصیل و نقل قول در میان کتاب های مختلفی که امروزه بر اثر مرور زمان از دسترس ما خارج اند، جایگاه ویژه ای دارد، امّا شرح نهج البلاغه ابن میثم بحرانی که در سال ۶٧٧ق نوشته شده و مورد تقدیر و ستایش خواجه نصیرالدین طوسی و ملاصدرای شیرازی و استاد علامه حلّی و سیّد عبدالکریم بن طاوس بوده، با اهمیّت و ممتاز است.

ترجمه یک اثر مهم فلسفی و برگردان آن به فارسی با عباراتی روان و زیبا کار ساده ای نیست. شاید دلیل این که تاکنون کسی اقدام به ترجمه این شرح نکرده، و یا حداقل یکی از ادلّه آن مشکل بودن فهم این شرح بوده است. لازم به ذکر است که در این ترجمه تنها به ترجمه شرح ابن میثم اکتفا نشده و توضیحات مفید و ارزشمندی نیز در پاورقی آمده است که خواننده را در فهم مطالب یاری می رساند. گاه مانند خطبه شقشقیه پیش از پرداختن به ترجمه مطالبی را ذکر کرده اند که به عنوان مقدمه قبل از شرح آمده است.