سلسله سخنرانی های استاد رفیعی - جلد نهم

دیدگاه ها درباره صفات خدا
دیدگاه اول: دیدگاه تعطیل است ؛ یعنی ما سر در نمی آوریم. بگوییم ما نمی دانیم قار یعنی چه، فقط آن را به توانمند معنا می کنیم. امام از کنه قدرت خدا خبر نداریم. ما می گوییم: خدا حی است اما نمی دانیم حیات خدا به چه معناست. دیدگاه دوم: دیدگاه تشبیه است؛ می گویند: مگر ما قادر نیستیم نمی توانیم کارهایی انجام بدهیم؛ پس خدا هم به همین معنا قادر است. تشبیه ؛ یعنی دقیقا صفات خدا را به مخلوق تشبیه یعنی دقیقا صفات خدا را به مخلوق تشبیه می کنند. این دو دیدگاه غلط است. تشبیه که مسلم غلط است اما نمی توانیم صفات خدا را به صفات مخلوق تشبیه کنیم و تعطیل هم معنایش این است که ما سر در نمی آوریم. دیدگاه سوم: دیدگاه تنزیل است، علمای علم کلام می گویند: این دیدگاه صحیح است؛ یعنی وقتی ما می گوییم خدا حی اتس همان طور که خودمان هم حیات داریم، خدا حی است؛ منتهاآن صفاتی که مخلوق دارد را از او جدا می کنیم. ما با تنفس حی هستیم اما خدا این طور حی نیست؛ ما با تغذیه حی هستیم اما خدا با تغذیه نیست ؛ یعنی آن چیزهایی که باعث آن صفت در ما است را از خدا جدا می کنیم؛ پی خدا حی است و ما معنی حیات را می دانیم اما نه با حی با تنفس و تغذیه.

خدا عالم است ما معنی علم را می دانیم اما علم ما اکتسابی است و فراموش شدنی است اما علم خدا نه اکتسابی است نه فراموش شدنی.

ما قادر هستیم ولی قدرتمان محدود است – یک جوان با پیر قدرتش فرقث می کند – اما خدای تبارک و تعالی قدرتش دائم و مطلق است ؛ به این تنزیل می گویند که مردم متوجه می شوند که وقتی بگوییم خدا قادر است یعنی همین قدرت و توانمندی. وقتی می گوییم علم ما اکتسابی و محدود است اما علم خدا این پیرایه ها را ندارد.

اوصاف خدا از منظر انسان
آن چه که ما درباره اوصاف خدا نقل می کنیم سه نوع است: گاهی بعضی از مطالب که مطرح می شود ضد عقل است؛ کار ضد عقل را احدی نمی تواند انجام بدهد. گاهی مطابق عقل است و گاهی فوق عقل است. بعض ها سوال می کند هدا می تواند شریک بیافریند؟ این سوال غلط است، مثل این که بگویید این دبیر ریاضی می تواند دو، ضرب در دو را پنج کند؟ این خلاف عقل و استدلال است.

خدا می تواند جهان را در یک تخم مرغ جا دهد؟ این سوال غلط است؛ چون جهان با این بزرگی در تخم مرغ به این کوچکی جا نمی شود. آن چه که ضد عقل است قدرت به آن تعقل نمی گیرد نه این که خدا قادر نیست. آن چه که مطابق عقل است، مثل خلقت میلیون ها نوع موجود، خلقت ما های مختلف، جهان هستی در شش روز، کرات و ...
نوع سوم هم فوق عقل است؛ مواردی است که ممکن است به عقل ما سرد شدن آتش بر ابراهیم درست نباشد. به حسب ظاهر، ذات آتش سوزاننده است و نبریدن چاقو، گلوی اسماعیل را یا آنچه که مربوط به عالم غیب و فرشتگان است؛ پس قدریت خدا به ضد عقل تعلق نمی گیرد و آن چه که هست مطابق عقل و خرد است یا فوق عقل است.
( صفحه 142 تا 144 )

نتیجه غرور و اتکای به خود
مرحوم شهید دستغیب (ره) کتابی به نام استعاذه دارد که کتاب بسیار خوبی است. در آن جا نقل می کند که شخصی در شیراز مدرس قوی ای بود و مطول درس می داد و کسی روی دست او نبود. منتها آدم مغروری بود و می گفت: فکر نمی کنم در این حوزه یا شیراز کسی به انداه قدرت مطول گویی داشته باشد. این آدم یک شب خوابید، صبح برخواست حتی نوشتن هم بلد نبود و الفبا هم یادش رفته بود. نتیجه غرور و اتکای به خود این است.

خاطره ای از استاد محمد تقی جعفری
مرحوم آیت الله علامه محمد تقی جعفری (ره) می فرمود: در جمع دانشگاهیان بعد از انقلاب دعوت شدم که تمام اساتید دانشگاه هم حضور داشتند و بنا بود بحثی تفسیری را برای آن ها بیان کنم. پیرمردی در آن جلسه نشسته بود که پدر یکی از اساتید بود. قبل از جلسه نزد من آمد، گفتکچند روزی می خواهم شما را برای روضه خوانی به منزل دعوت کنم! علامه می گوید: من یک نگاهی کردم و گفتم: روضه خوان نیستم ؛ بلکه استاد دانشگاه هستم و سخنرانی ام برای اساتید دانشگاه است. وقتی روی منبر رفتم هر کاری کردم که سوره قدر را بخوانم یادم نیامد . بعد از منبر نزد آن شخص رفتم و از او عذر خواهی کردم و گفتم: ده روز به منزل شما می آیم و روضه می خوانم.
( صفحه 148 تا 149 )