الکتاب: گذشته مکان اکنون (دوره سه جلدی)

معرفی کتاب

ادونیس از برجسته ترین شاعران امروزِ عرب و بی شک زبان آورترین و فرهیخته ترین نظریه پرداز شعر نوی عربی است. تبار نامه شعر ادونیس به دو دنیای دور از هم میرسد. از یک سو به میراث شعر عربی کهن و آثار صوفیان همچون نفّری و از سوی دیگر به بزرگان مدرنیته غرب مانند هولدرلین ،ریلکه و میشو. ...الکتاب، از سال های نخست پس از هجرت آغاز میشود، شاعران و پیامبران دروغین و خلفای قدرت طلب و امرای فرصت طلب بازیگران آن هستند. روایت ها بر مبنای حیات و ممات آن هاست. الکتاب از زاویه ای، رنجنامه و سوگسرود شاعران است از ابتدای ظهور اسلام تا مرگ متنبّی.

اما کلیّتِ این اثر سه جلدی، حول زندگی و شعر و داستان سفرهای متنبّی میچرخد. متنبّی شخصّیت اصلی الکتاب است. حتّی آن جا که به سیف الدوله حمدانی، میدان حضور داده میشود و شعر؛ از او و یا حتّی در جاهایی از زبان او سروده میشود مُراد، متنبّی است. تمام تاریخ عرب را _البته در بازه ی زمانی مذکور_در الکتاب میتوان جستجو کرد. این اثر حتّی از عضدالدوله دیلمی، قابوس بن وشمگیر، بابک خرمدین و ... خالی نیست. ولی متنبّی در تمام طول خوانش این اثر جایگاه روشن خود را دارد. تسلط شگفت آور ادونیس به تاریخ و اسطوره – نه فقط تاریخ عرب که تاریخ ایران و جهان – باعث شد که ما در خواندن الکتاب با اثری رو به رو شویم که با هیچ کدام از آثاری که تاکنون به فارسی ترجمه شده و یا حتّی در قلمرو شعر تألیف شده اند قابل قیاس نیست.

با این همه، ادونیس در الکتاب خود، جهانی را میآفریند و روایت میکند که در هیچ کدام از آثارِ شاعرانِ معاصر ایران نمونه ندارد. شاید بتوان گفت که الکتاب، یک فرا شعر است. آدونیس در گفتگویی اشاره میکند که ایده الکتاب را مالارمه بنیان نهاد. او میگفت شاعر باید کتاب شاملی را تالیف کند که تمام مشکلات هستی را در بر گیرد. من نام الکتاب را اختیار کردم تا در آن از رابطه ام با تمدن عربی و فهم خویش از این تمدن سخن بگویم و از همه اندیشه های خود در آن گفتگوها بیاورم به گونه ای که کتابِ شامل و کاملی باشد. به این دلیل آن را الکتاب نامیدم. این مدلولِ الکتاب، هزار سال قبل از مالارمه در میراث و سنّتِ ما بوده است.»