کتاب حاضر، حاوی 12 مقاله از محققان و نویسندگان حوزه و دانشگاه در باب آموزش عالی در گستره تاریخ و تمدن اسلامی است که به روش توصیفی و تحلیلی ـ اکتشافی تهیه شده است.
نگارندگان اهداف کاربردی این طرح مطالعاتی را چنین برشمرده اند:
شناسایی دانشگاه آرمانی اسلام و تبیین وضع مطلوب از طریق تاریخچه، سیر تکوینی فلسفه، اهداف و ویژگی های آموزش عالی از صدر اسلام تاکنون؛ بررسی و شناسایی راهبردها و خط مشی های لازم برای ایجاد تحول اسلامی در دانشگاه ها؛ و شناسایی عوامل موفقیت مراکز علمی جهان اسلام در طول تاریخ و دلایل رکود و سستی بعدی آنها.
در کتاب هم چنین به برخی از پرسش ها در زمینه تاریخ آموزش عالی و پژوهش در میان مسلمانان از صدر اسلام تا دوران اخیر پاسخ گفته شده است.
بخش پایانی کتاب نیز به رهیافتی از تمام مباحث طرح شده و بیان پیشنهادها اختصاص یافته است.
عناوین برخی مقالات عبارت اند از: نگاهی به آموزش در مساجد، آموزش عالی زنان، رصدخانه مراغه، و مدرسه بزرگ مستنصریه.