شهروندی دانشگاهی در ایران

معرفی کتاب

کتاب حاضر با یک درآمد و یک مقدمه در 6 فصل به این شرح مرتب شده است:

در فصل اول با عنوان شهروندی دانشگاهی مروری نظری و تجربی، به صورتی سامان یافته و روشمند به ادبیات بومی و جهانی شهروندی دانشگاهی اعم از اسناد کارشناسی، مقالات پژوهشی و طرح های مطالعاتی صورت گرفته است و نتایج تحلیل مقایسه ای آن در قالب جداول 1 تا 4 نشان داده شده است.
ضمن این که در این فصل دو سرفصل بدیع هم بحث شده است: تجربیات چند فرهنگی در مطالعه شهروندی دانشگاهی که حاوی نتایج مطالعات موردی بینا قاره ای است و درقاب های 1 تا 7 ارائه شده است و نیز تجربیات سنجش چند فرهنگی وضعیت تجربی شهروندی دانشگاهی در سطح دانشگاه های جهان که ماحصل مقایسه ای این ها نیز در جدول 6 کتاب نشان داده شده است.

در فصل دوم با عنوان نظام آموزش عالی بین المللی و مساله شهروندی دانشگاهی فرهنگی نیز علاوه بر موارد تئوریک به تجربه شهروندی دانشگاهی محلی - جهانی و اتحادیه اروپا؛ شهروندی دانشگاهی بین المللی و دانشگاه های بینا قاره ای؛ چالش ها و فرصت های پیش روی شهروندی دانشگاهی بین المللی؛ زیست جهان آسیایی وشهروندی های دانشگاهی چند فرهنگی بین المللی؛ زیست جهان ایرانی و شهروندی های دانشگاهی فرهنگی بین المللی و نیز به تجربه تاریخی دانشگاه بین المللی پهلوی شیراز و نیز جامعه المصطفی العالمیه که تجربه شهروندی حوزوی - فرهنگی بین المللی کنونی است پرداخته شده است .

در فصل سوم با عنوان شهروندی دانشگاهی مدنی به شهروندی مدنی (CIVIC CITIZENSHIP) که ناظر به بعد مدنی شهروندی (حق های آزادی بیان، اندیشه و مذهب؛ برابری در برابر قانون، برخورداری از حقوق طبیعی و حقوق بشر) در اجتماعات آکادمیکی و دانشگاهی ایران است پرداخته شده است و با نگاه تاریخ اجتماعی اسناد کارشناسی، مطالعات اسنادی و نیز تجربیات بومی وجهانی مرتبط با تجربه شهروندی دانشگاهی مدنی بحث شده اند.

نویسنده در ابتدای فصل آورده است:
«مرور تجربیات مرتبط با تحقق شهروندی دانشگاهی، کم ترین حسنی که دارد آن است که هم ما را با تخیل جامعه شناختی و واقعی از تحقق یک وضع نسبتاً شبه مطلوب از شهروندی دانشگاهی فراهم می سازد و هم این که موجب می شود تا شناخت بهتر و بیشتری ازلحاظ سیاست پژوهی برای سیاست گذاری در زمینه تحقق شهروندی دانشجویان فراهم شود. حسن سوم، مرور تجربیات این است که به پژوهشگر اجتماعی این عرصه اجازه می دهد تا در تحلیل وضع موجود شهروندی دانشگاهی (که درفصل های بعد یافته های تجربی آن خواهدآمد) ارزیابی منطقی و واقعی تری از کاستی ها و فزونی های این وضع ملی در نسبت با استاندارد های جهانی و منطقه ای آن داشته باشد» ( ص 119 کتاب)

در فصل چهارم با عنوان شهروندی دانشگاهی اجتماعی - رفاهی نیز که بعد استاندارد و متعارف دیگری از شهروندی است و ذیل چتر رفاهی اجتماعی (برخورداری برابر و عادلانه شهروندان یک جامعه از به زیستی، کیفیت مناسب زندگی، تامین اجتماعی، بیمه سلامت، بهداشت همگانی، کار و مسکن، درآمد مکفی و...) قرار می گیرد در سطح اجتماعات دانشگاهی ایران مطالعه شده است و به صورت مقایسه ای نیز وضع شهروندی رفاهی اجتماعی دانشجوی ایرانی با دانشجویان جهان در حد نمونه های معرف مورد نقد و بررسی آماری اجتماعی واقع شده است.

فصل پنجم با عنوان شهروندی دانشگاهی "اجتماعی- سیاسی" به بعد سوم شهروندی که شهروندی سیاسی (حق و وظیفه برابر و عادلانه مشارکت سیاسی در اجتماع، حق و وظیفه قانونی عضویت درنهادها و تشکل ها و سازمان ها؛ حق و وظیفه اعتراض- مخالفت- انتقاد مدنی از سیاست و...) در دانشگاه است تخصیص یافته است.
از این حیث در این فصل به تفصیل و مستند به تحلیل ثانویه و نیز مطالعات اسنادی که نویسنده انجام داده است، نگرش-گرایش دانشجویی به سیاست و مسایل حوزه عمومی؛ گرایش دانشجویی به عمل سیاسی و جنبش دانشجویی؛ تشکل های دانشجویی و توپوس های شهروندی دانشگاهی سیاسی اجتماعی بحث و نقد شده است.

در این فصل نیز ضمن پرداختن به مساله تشکل های دانشجویی و هم چنین مساله اعتراضات دانشجویی، نگرش سنجی از گرایشات سیاسی دانشجویان ایران به سیاست و نظام سیاسی ارائه شده است.
ایده تئوریک فصل این است که شهروندی اجتماعی-سیاسی به صورت متعارف آن با چند پارامترتعبیر می شود: حس و عمل مشارکت در نهاد ها و ترتیبات اجتماعی ، توان تمایل به حضور درحوزه عمومی و جامعه مدنی، حق عضویت در گروهه ها و اجتماعات سیاسی، ابراز حس تعلق اجتماعی سازه های اجتماعی، حس ابرازاعتقاد- اعتراض- انتقاد- نارضایتی نسبت به روال زندگی جمعی و کارکرد و عملکرد سیستم مدیریت سیاسی جامعه و نهایتا ظرفیت فرهنگی کنش گران برای باز اندیشی و تصحیح روال زندگی اجتماعی سیاسی.

و نهایتا در فصل ششم با عنوان روایت تجریه زیسته دانشجویان از شهروندی های دانشگاهی، پژوهش گر با ارجاع به زیست جهان اجتماعی دانشجویان ایرانی تلاش نموده است تا تصویری تجربی از نوع کیفی آن از نگرش - گرایش - منش - کنش شهروندی در دانشگاه ایرانی با استناد به تجربه زیسته دانشجویان آزمودنی ( 71 دانشجوی دختر و پسر در مقاطع و تحصیلی لیسانس تا دکترا و نیز در رشته های تحصیلی علوم انسانی، تجربی و فنی مهندسی) فراهم آورد.