پشت پرده مخملین - جلد سوم: اربابان جدید جهان

معرفی کتاب

«ژورنالیسم واقع نگر و فارغ از پیش داوری، ژورنالیسمی است که نه فقط امر واقع را به درستی بیان می کند بلکه معنا و مفهوم رویدادها را نیز به درستی درمی یابد. ژورنالیسمی با این ویژگی نه فقط امروز قانع کننده است؛ که از بوته ی آزمایش زمان نیز با موفقیت به درخواهد آمد؛ و نه فقط منابع موثق که آشکار شدن حقایق طی تاریخ نیز به آن اعتبار می بخشد.»
تی.دی.آلمن روزنامه نگار آزاد آمریکایی

درباره ی نویسنده
جان پیلچر استاد دانشگاه کرنل؛ روزنامه نگار و کاوشگر استرالیایی مقیم بریتانیاست که فعالیت خود را از سال ۱۹۸۵ آغاز کرده است. نوام چامسکی - زبان شناس، فیلسوفِ آنارشیست و نظریه پرداز آمریکایی- مقالات، کتاب ها و فیلم های مستند او را «مشعل نور و هدایت» و روشنگری هایش را «همواره الهام بخش» خوانده است.

او تاکنون برای گزارش ها، کتاب ها و فیلم هایش دو بار جایزه «ژورنالیست سال» (بالاترین جایزه خبرنگاری بریتانیا)، «جایزه صلح رسانه ها» از سازمان ملل متحد، جایزه اسکار برای گزارش های تلویزیونی، جایزه «امی» برای گزارش های تلویزیونی و «جایزه گزارشگران بدون مرز» از فرانسه را دریافت کرده است.

کتاب چه می گوید؟
توماس فریدمن اقتصاددان لیبرال حامی سرمایه داری بازار آزاد می گوید: «دست پنهان بازار هرگز نمی تواند بدون یک مشت پنهان، نتیجه بخش واقع شود. مک دونالد نمی تواند بدون مک دانلد داگلاس (طراح جت های جنگنده) شکوفا شود و آن مشت پنهان که جهان را برای فن آوری های «سیلیکون ولی» امن نگه می دارد ارتش ایالات متحده، نیروی هوایی و نیروی دریایی ایالات متحده و تکاوران دریایی ایالات متحده نام دارد». این اعتراف از طرف کسی که خود به بازار آزاد اعتقاد داشته و دخالت دولت در بازار را بر نمی تابد و نسخه سرمایه داری مبتنی بر بازار آزاد را برای کشورهای جهان سوم و در حال توسعه می پیچد بسیار جالب و قابل تأمل است.

تعبیر «جهانی شدن» از حدود دهه ۱۹۶۰ مطرح و از اواسط دهه ۸۰ شیوع چشمگیری یافت. جهانی شدن به ظاهر فرآیندی اجتماعی (البته با آبشخوری کاملاً سیاسی) است که از مدت ها پیش آغاز شده و رو به گسترش است و در آن، قیدوبندها و محدودیت های جغرافیایی که بر روابط اجتماعی و فرهنگی سایه افکنده از بین می رود و مردم به طور فزاینده ای در معرض آسیب های این روند قرار می گیرند و شاهد زوال موازین و ارزش های فرهنگ خود می شوند. اصطلاح جهانی شدن ظاهراً حرکت به سوی یک جامعه جهانی واحد را بشارت می دهد و برحسب این نظریه گویی تنها یک جامعه و یک فرهنگ در سراسر سیاره زمین مستقر خواهد شد.

به لحاظ اقتصادی، فرآیند جهانی شدن، بی شک به ضرر کشورهای جهان سوم یا کشورهای در حال توسعه است. زیرا در این پروسه، نخبگان کشورهای ضعیف به خاطر فاقداهمیت شدن نیروی کار و مواد خام، مجبور به مهاجرت به کشورهای پیشرفته می شوند و این خود به نابرابری هرچه بیشتر کشورها دامن می زند (یکی از شاخصه های فرهنگ غرب، هضم و بازآفرینی نخبگان دیگر کشورهاست که به خوبی می تواند از پتانسیل و ظرفیت علمی و شخصیتی آنان بدون درنظرگرفتن ملیت، استفاده بهینه کند.)

در آستانه ورود به فرآیند جهانی شدن امکانات کشورها به هیچ وجه قابل مقایسه نیست. در یک مقطع زمانی مشخص، درحالی که کشورهای غربی به فکر هرچه بیشتر لذت بردن از اوقات فراغت خود یا رسیدگی به حیوانات خانگی خود هستند، در بسیاری از کشورهای آسیایی و آفریقایی، مردم برای بقا و زنده ماندن تلاش می کنند و در این وضعیت، مجبور به قبول کمک های ترحم آمیز کشورهای غربی می شوند. کمک به کشورهای آفریقایی و آسیایی را در نظر بگیرید که با چه جاروجنجال رسانه ای صورت می گیرد ولی در عمل، این کشورها هر روز فقیرتر می شوند چون مجبورند همان کمک ها را برای تأمین مایحتاج اولیه زندگی به کشورهای صنعتی برگردانند. بسیاری از کسانی که به ائتلاف ضد جهانی سازی تعلق دارند پیرو این نظرند که اربابان جدید جهان شرکت های چندملیتی اند.

نویسنده کتاب می گوید: «اربابان جدید جهان ترکیبی است از قدرت دولت و ابرشرکت های چندملیتی که هنوز هم در ترکیب مزبور، قدرت، دارای وجه غالب است. این دو در حقیقت مثل دو همسر با هم جفت و جور شده اند. به نظر من، اشتباهی مخاطره آمیز است اگر بخواهیم جهان را منحصراً تحت کنترل و اداره ی ابر شرکت ها توصیف کنیم.»
تمام کشورهای توسعه یافته امروز یعنی ممالکی که زادگاه بازار آزاد پنداشته می شوند ـ مخصوصاً آمریکا و انگلیس ـ بر پایه اجرای سیاست هایی ثروتمند شده اند که با اقتصاد سرمایه داری بازار آزاد یا به عبارتی خوانش نئولیبرالی در تضاد است.

جان پیلچر می گوید: «در بخش علوم سیاسی دانشگاه ها، وظیفه ای که بر عهده ی به اصطلاح «واقع گرایان لیبرال» گذاشته می شود این است که مانع از معرفی امپریالیسم غرب به عنوان زایش و مسبب اوج گیری بحران شوند، بلکه آن را به عنوان نوعی «مدیریت بحران» توجیه کنند.»

امپریالیسم جدید بی تردید مهم ترین پروژه ی رسانه ای خود را جا انداختن «اقتصاد جهانی» در اذهان عمومی تعریف کرده است. نظام سرمایه داری برای نیل به اهداف خویش حتی راضی به مثله کردن دموکراسی و فرو کاستن آن به یک مراسم انتخابات تشریفاتی است: یعنی رقابت بین احزابی غیرقابل تمیز از یکدیگر برای اداره حکومتی با تنها یک ایدئولوژی حاکم.

اقتصاد جهانی به ظاهر تنها محدود به معاملات اقتصادی در سطح گسترده و بدون مرز است. ولی در حقیقت در زیر این ردای مرصع، اقتصاد جهانی، همان جهانی شدن فقر است. جهانی که انباشت سرمایه در دست عده ای فقر را برای بیشتر مردمانش به ارمغان آورده و نتیجه اش جهانی است که مرفهینش با جمعیتی چند صد میلیونی، ۸۰ درصد ثروت جامعه بشری را در اختیار دارند. در این راه این ابرشرکت های رسانه ای آمریکایی و اروپایی که مالکان و مدیران منابع اصلی اخبار و اطلاعات جهان هستند، چنین اوضاعی را ترویج و از آن پشتیبانی می کنند. نویسنده می گوید: «به ما در جهان غرب این طور می آموزند که ملاک نگرشمان باید «تأمین یا تهدید منافع»مان از سوی سایر جوامع باشد و درحالی که ملاک سنجش خود ما عوامل سیاسی و اقتصادی است، به مدد رسانه ها، تفاوت های فرهنگی سایر جوامع با خودمان را مسئله عمده عنوان کنیم.»

ابرشرکت های رسانه ای به لطف فن آوری های مدرن و شگفت آور با تکرار بی وقفه و مسلسل وار اطلاعات سیاسی «بی خطر» اذهان جوامع را از مسئله اصلی منحرف کرده و به فکر افزودن سهم اربابان خود از بازار کشورهای جهان سوم هستند.

تلاش این کتاب روشنگری درباره ی گوشه هایی از این «نظم» نوین و اهمیت شکستن سکوتی است که پشتیبان قدرت های بزرگ و دسیسه های آن هاست.
منبع: الف کتاب (alef.ir/book)