تدوین مداخلات روان شناختی (مراحل و شیوه تدوین)

معرفی کتاب

با توجه به اقبال روان شناسان به دین در دهه های اخیر، و نیز از سویی، اقبالی که بسیاری از پژوهشگران مسلمان روان شناس با تکیه بر مفاهیم و آموزه های دینی در مسیر شناخت مفاهیم روان شناختی از نگاه دین و نیز درمان روان شناختی دارند، تحقیقات روان شناختی گوناگونی با نگاه اسلامی در حوزه بالینی شکل گرفته است.

این پژوهش ها به دو دسته تقسیم می شود: دسته اول پژوهش های صرفاً نظری است که به صورت عملیاتی به حوزه مشاوره و درمان به منظور رفع مشکلات و اختلالات مرتبط با پژوهش انجام شده نپرداخته است؛ دسته دوم که به تدوین بسته های درمانی به منظور تکمیل کارهای پژوهشی نظر داشته است.

آنچه کمبودش در هر دو دسته از پژوهش های روان شناسان دینی به چشم می خورد، نبود شیوه نامه ای مشتمل بر چارچوبی مشخص و مدون برای تدوین بسته مداخلات (آموزشی، مشاوره ای، درمانی) است. تحقیق حاضر بر آن است که مراحل گام به گام تبدیل شدن «ایده نظری» به «روش درمانی مؤثر» را در قالب طرحی نظام مند مد نظر قرار دهد. به بیان دیگر، بر آن است که اقدامات لازم برای ساخت نوعی مداخله روان شناختی (مبتنی بر محتوای اسلامی) را از ابتدای شکل گیری پایه های نظری مفاهیم تا زمان به کارگیری عملی نتایج پژوهش در اتاق درمان و تثبیت نهایی درمان تبیین کند و به عنوان راهنمایی نظری و عملی برای محققان این عرصه (خصوصاً افرادی که در ابتدای کار تحقیق هستند) محل توجه قرار دهد.

هدف اصلی این تحقیق تبیین مدلی پیشنهادی برای طراحی مداخلات است. البته برای رسیدن به این هدف، سعی بر آن است که با نگاهی جامع و البته فراخور این نوشتار مختصر، اقدامات اولیه و لازم قبل از تدوین مداخله نیز محل توجه واقع شود. برای نیل به این اهداف، و از آنجا که محور این نوشتار بحث های درمانی و مداخله ای است، ابتدا آشنایی اجمالی با برخی مفاهیم همچون «مدل»، «درمان»، «مداخله»، «روان درمانی»، «مشاوره»، «تکنیک»، و «سطوح مداخله» که در فصل اول به آن پرداخته شده است.

در فصل دوم، به مباحث مقدماتی در تدوین راهنمای مداخلات اشاره شده و در فصل سوم، راهنمایی های عملیاتی برای تدوین طرح نمای مداخلات بررسی می شود. در نهایت، در فصل چهارم، مدلی مرحله ای عرضه می شود که بر اساس آن، مراحل لازم برای وارد کردن راهنمای درمانی محقق ساخته به چرخه اثبات اصل امکان، کارآمدی، اثربخشی و کارآیی، محل بحث قرار می گیرد.