تبیین تاریخی جایگاه کوفیان در فرآیند نهضت امام حسین (ع)

معرفی کتاب

در سخن از نقش کوفیان در حرکت امام حسین (ع)، گروهی این پیوند را چنان می بینند که حرکت امام (ع) از عدم بیعت تا شهادت را بر اساس آن تحلیل می کنند و در مقابل گروهی دیگر تنها بخشی از نهضت حضرت را در ارتباط با کوفیان قابل رصد می دانند.

جایگاه کوفیان در فرایند نهضت حضرت با رویکردهای مختلفی قابل بررسی است و نگاه تاریخی به دلیل بازشناسی بستر شکل گیری واقعه جایگاه خاص خود را داراست. در این پژوهش با بهره گیری از روش تبین تاریخی که هدف از آن ورود به لایه هایی فراتر از پوسته ی رویین حوادث تاریخی در جهت فهم ژرفای وقایع است، ضمن فراچنگ آوردن داده ها، سراغ از چرایی رخ دادن حوادث گرفته می شود تا در این میان ضمن دست یابی به علت وقوع رویداد در محدوده ی گزارش های تاریخی به گونه ای داده های قابل اعتماد از دیگر داده ها نیز شناسایی گردند.

با توجه به تبیین تاریخی انجام شده مساله ی امتناع امام حسین(ع) از بیعت، در پیوند با کوفه نبوده است و ریشه در شایستگی امام حسین(ع) بر امر خلافت، رفتارهای معاویه و عدم لیاقت یزید در خلافت بر مسلمانان داشته است.

پیوند کوفیان با قیام امام نیز به دلیل فشارهای حکومت اموی بر شیعیان کوفه، نالایقی یزید برای حکمرانی و جایگاه امام حسین (ع) به عنوان محور گرد آمدن شیعیان در کنار ایشان در مرحله مکّی حرکت امام (ع) صورت پذیرفته است. امام حسین (ع) که امر به معروف و نهی از منکر را هدف قیام خویش خوانده بود در راستای اصلاح جامعه بدان دلیل که تنها بارقه ی امید جهت یاری امام در راستای این اصلاح در کوفه دیده می شد مسیر کوفه را در پیش گرفت.

در تبیین بازماندن کوفیان از یاری امام حسین(ع) پراکندگی طرفداران امام در میان قبائل کوفه نقشی اساسی دارد. همچنین بدان روی که برخی سران شیعه به هنگام حضور مسلم در کوفه در کنار وی گرد نیامدند با ورود عبیدالله به کوفه و جمع آمدن سران قبائل و اشراف کوفه نزد او، اوضاع کوفه به جانب طرفداران گروه اموی چرخید و در نهایت دستگیری هانی و حوادث مرتبط با آن گسیختگی انسجام شیعه در کوفه را به همراه آورد و عبیدالله توانست با کنترل شدید مسیرهای منتهی به کوفه مانع ارتباط گیری شیعیان و امام حسین(ع) و پیوستن طرفداران حضرت به ایشان گردد. تزلزل و سستی کوفیان در پای بندی به عهد خویش مبنی بر یاری امام نیز تحت تاثیر این حوادث بروز ویژه دارد.

باید دانست در ترسیم چگونگی حرکت امام گزارش های تاریخی اهمیّتی دو چندان می یابند لذاست که اهتمام به بازخوانی گزارش های منابع کهن در راستای دست یازیدن به واقعیت تاریخی در این اثر نمود بارزی یافته است. اهمیّت بازخوانی گزارش ها زمانی بیشتر چهره نشان می دهد که در مواجهه با برخی دانسته های عمومی از وقایع پیرامونی این نهضت، خوانش جدیدی از آنها شکل می گیرد.