سیره اقتصادی معصومان (ع) در کتاب های چهارگانه شیعه

معرفی کتاب

سیره اقتصادی و مالی معصومان در مهم ترین کتب حدیثی شیعه از جهات مختلف اهمیت دارد. از یک سو باعث تشویق افراد به کار و از سوی دیگر نشانه ای بر نفی زهد منفی و رهبانیت در اسلام و الگویی مناسب برای تولید ثروت در جامعه است.

فصل اول این اثر به کار و تلاش از دیدگاه معصومان: پرداخته که آن را نوعی جهاد معرفی کرده اند و افراد را از تنبلی، نیاز به مردم و حتی بیت المال باز می داشتند البته تعامل در کار و رسیدگی به دیگر امور را توصیه می نمودند. یاران خود را به کار و تلاش از جمله تجارت تشویق می کردند و برخی یارانشان را که تجارت را رها کرده مورد نکوهش قرار می دادند. با نظارت بر بازار افراد را از انجام کارهای خلاف مانند احتکار، کم فروشی و ربا ، معاملات حرام، غش و تقلب باز می داشتند.

فصل دوم در باره کارهای اقتصادی معصومان است. مانند کشاورزی، دامداری و تجارت و مدیریت تولید و حتی کار در مزرعه و کار برای دیگران که نمونه هایی از سیره امام علی(ع) بیان شده است. فصل سوم در باره شیوه مصرف است. موارد مصرف معصومان در تأمین مخارج خانواده و اولویت آن و وسعت و رفاه آنان مطرح شده است و این که بخشش باید بعد از بر طرف کردن نیاز خانواده باشد و لازم است به نزدیکان کمک شود. مصرف صحیح و بدور از اسراف، تبذیر و فساد باشد. البته در مسائل بهداشتی و حج محدودیت کمتری وجود دارد.
فصل چهارم به منابع اموال عمومی و بیت المال مانند زکات پرداخته شده و موارد و مصارف هشت گانه آن که در قرآن آمده، توضیح داده شده است. دیگر منابع بیت المال از جمله فیء، غنائم، خراج، جزیه، وقف و انفال معرفی شده است. و به ابداع وضع خراج در زمان خلیفه دوم به پیشنهاد امیرالمؤمنین(ع) پرداخته شده است.

فصل پنجم در باره روش اصلاحی امیرالمؤمنین در باره مصرف عادلانه و بدور از تبعیض بیت المال است. این شیوه با روش خلفای گذشته در تضاد بود. به همین جهت با مخالفت جمعی رو به رو شد. به مواردی از این مخالفت ها اشاره شده است . حضرت پیشنهاد تبعیض در تقسیم بیت المال را که از سوی برخی یارانش مطرح شد، رد و بر تقسیم عادلانه بیت المال اصرار داشت.