خیانت در باغ خیابان روزولت

در تقاطع خیابانی در تهران که روزگاری «روزولت» نام داشت با دیگر خیابانی که همان روزها «تخت جمشید» خوانده می‌شد، باغ بزرگی واقع شده بود، که ربع قرن مهمترین تحولات سیاسی و حکومتی ایران از آن رقم می‌خورد. اینک نه آن خیابان‌ها، به آن نام‌ها شناخته می‌شود و نه بر بالای ساختمان مجلل میانه باغ پرچم دولت ایالات متحده آمریکا برافراشته است؛ اما حکایت روابط ایران و ایالات متحدۀ آمریکا داستانی است پرآب چشم و با فراز دوران پهلوی و نشیب عصر جمهوری اسلامی. ایالات متحدۀ آمریکا برای جمهوری اسلامی یادآور میراث تاریخی تلخی است. کهن انبان حافظۀ تاریخی این ملت، حتی اگر به ضعف حافظۀ تاریخی هم دچار باشند، از سیاست‌های سیاه این کشور و گزندهایش آکنده است. از دلدادگی پهلوی دوم به این کشور و حمایت‌های آمریکا از متحد سرسپرده‌اش در دوران پیش از پیروزی انقلاب تا به امروز، فهرست بلندبالایی از گزندهای سیاست‌های آمریکا می‌توان تهیه کرد.
روابطی که در مقایسه با سایر قدرت‌های غربی، از قدمت کمتری برخوردار بوده و حتی دهه‌های ابتدایی این قدمت کوتاه نیز بیشتر شامل روابط محدود فرهنگی و غیردولتی است.
از زمان ورود هیئت‌های مذهبی آمریکایی به ایران در قرن نوزدهم تا کنون، روابط ایران و آمریکا فراز و نشیب‌های زیادی را به خود دیده است. در آغاز، ایرانیان نظر مساعدی نسبت به آمریکا داشتند و آن را نیروی سومی در برابر 2 استعمارگر کهن روس و انگلیس می‌پنداشتند، اما با وقوع جنگ جهانی دوم دیری نگذشت که آمریکا چهره‌ای دیگر از خود به نمایش گذاشت. این کشور به عنوان یکی از 2 ابرقدرت سر برآورده از خرابه‌های جنگ جهانی دوم، در راستای تأمین منافع خود و در رقابت سیاسی، نظامی، اقتصادی و ایدئولوژیک با شوروی، از هیچ اقدامی فروگذار نکرد. کودتا، تحریم و سرنگونی حکومت‌های مخالف و حمایت از دیکتاتوری‌های موافق، تنها گوشه‌ای از اقدامات و جنایات این کشور در عرصۀ بین‌المللی بود. این اقدامات به طور ویژه در مورد ایران ـ‌که علاوه بر هم‌مرز بودن با شوروی، دارای منابع غنی انرژی بودـ نمود بارز یافت.
با این حال، با وقوع کودتای 28 مرداد 1332، ایالات متحدۀ آمریکا به متغیری تأثیرگذار در تاریخ روابط خارجی ایران بدل شد. این نقش‌آفرینی که در دوران حکومت محمدرضا پهلوی اوج گرفته بود، با وقوع انقلاب اسلامی شکلی دیگرگون یافت.