از قرآن بپرسیم 2: تاثیرپذیری قرآن از فرهنگ زمانه (نقد و بررسی)

معرفی کتاب

مجموعه کتب «از قرآن بپرسیم» در 6 جلد از سوی مرکز ملی پاسخگویی به سؤالات دینی تهیه و به همت موسسه بوستان کتاب منتشر و روانه بازار نشر شده است.

قرآن برترین هدیه نازل شده الهی است که برای راهنمایی و دستگیری انسان از جانب پروردگار هستی فرو فرستاده شده است؛ این هدیه گرانبهای راهگشای چالش، مشکلات و پرسش های بشر است.

مرکز ملی پاسخگویی به سؤلات دینی، در جایگاه مرکز تخصصی پاسخ به پرسش های دینی، روزانه مورد مراجعه هزاران نفر از هموطنان عزیزی است که برای بیش­دانستن در مورد آموزه های دینی، دغدغه دارند و از راه های ارتباطی گوناگون، پرسش خود را با کارشناسان مرکز مطرح می کنند؛ قرآن کریم در فرآیند پاسخگویی دینی، اصلی ترین و اصیل ترین منبع پاسخ ها است.

مقام معظم رهبری دام ظله در دیدار سوم دی ماه 1397 با مدیران ارشد دفتر تبلیغات اسلامی، ضمن تقدیر و تحسین فعالیت پاسخگویی، امر فرمودند که در کنار ظرفیت های مختلف پاسخگویی، اهتمام بیشتری به تولید کتاب در این زمینه صورت گیرد؛ پیرو این امر معظم له، از بین پرسش های قرآنی این مرکز، مجموعه هایی ناظر به موضوعات پرتکرار و مورد مراجعه بیشتر مخاطبان مرکز، انتخاب و به همت تعدادی از کارشناسان ارجمند این مرکز با استفاده از چشمه های بی پایان معارف قرآنی به زیور پاسخ هایی از قرآن، آراسته شد.

در تدوین مجموعه «از قرآن بپرسیم» تلاش بر ساده نویسی و سهولت استفاده برای عموم مخاطبان ارجمند بوده و در عین حال، بیان روان در کنار اتقان علمی و مستند سامان پذیرفته است.

کتاب حاضر با عنوان «بررسی و نقد تاثیرپذیری قرآن از فرهنگ زمانه» جلد دوم این مجموعه می باشد.

این کتاب درباره بازشناسی تکثیر فرهنگ زمانه در بیانات قرآن است. از دیرباز با توجه به برخی آیات که به نحوی به آداب، رسوم و اعتقادات سرزمین حجاز اشاره دارند، شبهاتی را متوجه قرآن نموده اند که قرآن کریم تحت تأثیر فرهنگ و موقعیت جزیره العرب در آن زمان نازل شده است.

این اثر تلاش کرده است با توجه به ظاهر آیات قرآن و توضیح و تفسیر ایات مورد سؤال و شبهه و با استفاده از تجربیات و اثار محققان این حوزه، در مسیر پاسخ گویی به این شبهات و سؤالات گامی بردارد.

در این نوشتار، برخی از پرسش های مربوط به این مسئله در منظر دینی و از منظر قرآن مورد کاوش قرار گرفت، به همت حجت الاسلام والمسلمین سیدمحمدعلی موسوی، بخشی از این پرسش ها در قالب کتاب حاضر تدوین یافت.

این اثر در 5 فصل تهیه و تنظیم شده است: در فصل اول این اثر مفهوم شناسی کلماتی اعم از قرآن، فرهنگ، زمانه، شبهه، تأثیر در لغت و اصطلاح پرداخته شده است.

نویسنده در فصل دوم این اثر، به دیدگاه های قائلین به تأثیرپذیری قرآن از فرهنگ زمانه پرداخته است که سه دیدگاه مطرح در این فصل عبارتند از: دیدگاه «تأثیرپذیری کامل (رابطه انفعالی)»، دیدگاه «قبول عناصر مثبت فرهنگ و طرد عناصر منفی (فرهنگ آفرینی)» و دیدگاه «تأثیرناپذیری مطلق، تصدیق و فرهنگ سازی نه تأثیر(نظر مختار)».

سومین فصل از کتاب «تأثیرپذیری قرآن از فرهنگ زمانه» به مهم ترین مظاهر فرهنگی عصر نزول قرآن می پردازد که «مظاهر اعتقادی در عصر نزول (بت پرستی، پرستش ماه و خورشید و ستاره، انکار معاد، جبرگرایی و...)»، «رفتارهای جاهلی (زنده به گور کردن دختران، کشتن فرزندان از ترس گرسنگی، قماربازی و می­گساری، رباخواری)»، «رفتارهای حقوقی (اهانت به زنان و عدم رعایت حقوق آنان)»، «احکام و قوانین جاهلی (ظهار، فرزند خواندگی، نسی، احکام جاهلی)»، «اخلاق جاهلی» از آن جمله اند.

فصل چهارم این اثر با عنوان «قران و فرهنگ زمانه در بوته نقد و نظر» تدوین شده است که در این فصل، علل جلوه گر شدن فرهنگ و اصطلاحات عصر نزول در قرآن، پیامدهای قبول نظریه تأثیرپذیری قران از فرهنگ زمانه، شرایط تفسیر و مفسر، دلایل اشتباه مدعیان تأثیرگذاری قرآن از فرهنگ زمانه، چرایی توجه قرآن به فرهنگ زمانه، نزول تاریخی و حضور فراتاریخی، مفاهیمی دالّ بر اتقان محتوا و عدم راهیابی باطل در قرآن، جامعیت قرآن، جامعیت قرآن در روایات، جهانی و جاودانه بودن آن تبیین گردیده است.

پنجمین و آخرین فصل از کتاب «تأثیرپذیری قرآن از فرهنگ زمانه»، به بررسی شبهات قرآن و فرهنگ زمانه می پردازد؛ شبهات زبانی (ادبی)، شبهات حقوقی، شبهات تأثیر پذیری قرآن از نظریه های علمی زمانه (شبهات علمی) عناوین برخی از مباحث این فصل است.