شیعیان در جهان عرب مدرن - جلد اول: عربستان سعودی

معرفی کتاب

کتاب فوق سعی می کند تا تکامل مباحث سیاسی و فکری گروه اپوزیسیون شیعی ساکن در استان شرقی عربستان سعودی از سال 1975 را مورد مطالعه و بررسی قرار دهد. همچنین در این مطالعه بر اپوزیسیون مذهبی شیعی (سازمان انقلاب اسلامی، یا جنبش اصلاحیه) تأکید شده است که در سال 1975 تأسیس شد. این کتاب در هفت فصل تنظیم شده است. فصل اول با عنوان «شیعیان در استان شرقی و تحت حاکمیت سعودی»، به بررسی کلی تأثیرگذاری های سیاسی، اقتصادی، جغرافیای و جمعیتی شیعیان می پردازد. این فصل همچنین به بررسی سیاستهای تبعیض آمیز دولت درباره جوامع شیعه پرداخته شده است. بنابراین فصل اول ارایه کننده پیچیدگی های روابط شیعیان با دولت سعودی در خلال دویست سال گذشته است که البته به دوران معاصر نیز تأکید می نماید. فصل دوم، در ارتباط با هویت شیعه در استان شرقی است. نویسنده در این فصل در مورد چگونگی شکل گیری هویت و علل و عوامل خلق هویت سخن می گوید. همچنین نویسنده درصدد است تا بررسی کند که چگونه شیعیان در میان هویتهای مختلف خود، برای برخی در مقابل برخی دیگر ترجیح قائلند و نکته مهمتر اینکه گرایشهای مخالف حکومت در میان شیعیان چیست؟ در فصل سوم با عنوان «ظهور جنبش اسلامی شیعه (1979-1960)» بر روی جو سیاسی و فکری که در آن MVM رشد پیدا نمود و فعالیت های سازمانی خود را آغاز کرد، اهداف و ادبیات آن تأکید می کند. در این فصل نمادهای اولیه و بنیادینی مانند امت اسلامی، وضع قوانین شریعت و دولت اسلامی و جهاد و اعتراض اجتماعی، اسلام و جاهلیت و غیره که در جنبش های اسلامی عموماً مورد بحث قرار می گیرند، مورد بررسی و مطالعه قرار گرفته است. فصل چهارم، تحت عنوان «دهه انقلابی» (1989-1979) به توضیح شرایط ویژگی ها، گفتمانها و اهداف رهبران جنبش شیعه در استان شرقی در نوامبر 1979 می پردازد. جنبش انتفاضه، تغییری بنیادین در اپوزیسیون شیعه محسوب می شود و تأثیر آن بر جریان فکری و دسته بندی به این اپوزیسیون بسیار حائز اهمیت است. فصل پنجم تحت عنوان «از گزینه های انقلابی تا گزینه اصلاح طلبانه (1993-1989)» ارایه کننده مسایلی است که در ابتدا با تحول گفتمان به اصلاحیه در سال 1990 اتفاق افتاد. در این فصل سعی شده است که به راهبرد و گفتمان اصلاحیه، نظری داشته باشد. فصل ششم با عنوان «معاهده 1993» ارایه کننده مطالعه دقیق از معاهده بین دولت سعودی و رهبران جنبش اصلاحیه است که در سپتامبر 1993 منعقد شد. اولین سؤالی که در این فصل به آن پاسخ داده شده است این است که آیا از دیدگاه مذهبی شیعیان، این گفتگوها جنبه قانونی داشت؟ شرایط و نتایج توافق چه بود و چگونه شیعیان و دولت ملی به موفقیت ها و ناکامی های این توافق واکنش نشان دادند؟ همچنین در این فصل انگیزه های دولت سعودی برای گشایش دیالوگ مستقیم با اپوزیسون شیعه توضیح داده شده است. و اینکه نهایتاً نتایج و وعده های آن چه بود. آیا دولت سعوی به وعده های خود در قبال رهبران اصلاحیه متعهد ماند و اینکه رهبران اصلاحیه چگونه به مذاکرات خود به دولت می نگریستند. فصل هفتم ارایه کننده یک ایده مرکزی است؛ یعنی سازش و گرایشهای متکامل از سال 1993 تاکنون. در این فصل نویسنده به بررسی این موضوع پرداخته است که چگونه حرکت اصلاحیه گفتمان سیاسی و فکری خود را پس از بازگشت به کشور تعادل بخشید و چگونه دولت سعودی به تقاضاهای بنیادین آنان پاسخ گفت. همچنین در این فصل به مقایسه راهبردهای دولت سعودی در مقابل شیعیان و همچنین سایر گروه ها، چه مذهبی و چه سکولار پرداخته شده است تا مشخص شود چگونه دولت با رقبای داخلی خود برخورد می کند و اینکه آیا دولت روش واحدی را در مقابل هم گروه ها، صرف نظر از منطقه، گرایش قومی و مذهبی اتخاذ می کند یا نه، متفاوت عمل می کند.