کتاب صوتی من یک بازیگرم: خاطرات پرویز پرستویی با صدای ناصر طهماسب

این کتاب صوتی در قالب 33 قطعه صوتی دسته بندی شده است. ترتیب و توالی این قطعات به گونه ای است که در هر یک از آن ها مقاطع مختلف زندگی این بازیگر از زمان تولد تا انتقال او از دادگستری به اداره تئاتر در سال 1369 روایت می شود. در این کتاب صوتی گاه روایت مقطع زندگی پرستویی در پایان یک دوره 10 ساله پایان می یابد. دهه 40 و دهه 50 دو مقطع تاریخی مهم در زندگی این بازیگر هستند که در این کتاب صوتی تاکید خاصی بر آن ها شده است.

کتاب در قالب یک مونولوگ روایت می شود. گویی پرستویی مقابل ما نشسته و از زبان خود خاطراتش را روایت می کند. نثر متن ها بسیار روان و ساده نوشته شده است. این سادگی و صمیمیت حاصل نوشته های «امید روحانی» منتقد پیشکسوت سینمای ایران است که توسط «لیلی کریمیان» نیز بازنویسی شده است. نوشته ها با صداقت و صراحت بسیاری توام است و فرض کلی این است که صدای ناصر طهماسب که در این کتاب شنیده می شود، در واقع صدای خود پرستویی است که به روایت زندگی اش می پردازد.

یکی از هوشمندی های ارایه دهندگان این اثر، عدم استفاده از صدای واقعی پرستویی در روایت این اثر است. پرستویی خود صدایی گرم و گیرا دارد که به واسطه حضور طولانی مدت درصحنه تئاتر، پخته شده و از وقار و تاثیرگذاری زیادی برخوردار است اما شاید اگر با صدای این بازیگر شنونده داستان زندگی اش بودیم، تصویر و چهره نقش های او مدام در ذهن ما نقش می بست حال آن که صدای ناصر طهماسب، این امکان را به مخاطب می دهد تا به جای آنکه تصویر نقش هایی همچون آژانس شیشه ای، آشپزباشی، مومیایی 3، روبان قرمز و… در ذهن مخاطب شکل ببندد، تصویر فردی شکل بگیرد که در روستایی در همدان به دنیا آمده و مسیری سخت تا تبدیل شدن به یک چهره شناخته شده را طی کرده است.

وقتی پرستویی کارگر بلور سازی بود
کتاب صوتی «من یک بازیگر» شکل و شمایلی زندگینامه ای دارد. مانند اغلب زندگینامه های شخصیت های مشهور از دوران کودکی فرد آغاز می شود. در همان ابتدا اشاره می شود که پرویز پرستویی روستا زاده است. پرستویی این مساله را برای خود فضیلت می داند. او اولین فرزند یک خانواده کشاورز است. پدرش در روستا بقالی داشته و به دلیل مشکلات اقتصادی در همان دوران کودکی به تهران مهاجرت کرده اند و سپس پدرش به شغل بلور فروشی اشتغال یافت. زندگی آن ها بوی فقر می دهد اما با حب و بغض درباره آن دوران صحبت نمی شود. کتاب سرشار از معصومیت ناب روستایی است که پرستویی در مقاطع مختلف تلاش کرده آن را حفظ کند و برخلاف دنیای پُر زرق و برق و چند لایه سینما، در پی آن نبوده تا بخش های از زندگی خود را در این کتاب مخفی کند. مثلا زمانی که درباره تحصیلات دانشگاهی صحبت می کند، ضمن شرح چگونگی عدم پذیرش در دانشگاه می گوید: «نشد به همین سادگی»!

فضاسازی صوتی مناسب
یکی از ویژگی های مهم این کتاب صوتی، انتخاب انتخاب موسیقی مناسب و همراهی آن در طول کتاب است. موسیقی در بسیاری از موارد بر کلیت اثر غلبه دارد. مثلا جایی که ازدواج پرستویی با همسرش پری روایت می شود، حال و هوای موسیقی بسیار عاشقانه است و همراهی آن با افکت های صوتی ـ موج دریا ـ حس و حالی عاشقانه به اثر می دهد. حتی گاهی صدای نفس کشیدن های طهماسب نیز به خوبی در خدمت فضا سازی قرار می گیرد.

این کتاب صوتی ضمن روایت زندگی این بازیگر، تصویری جالب از تهران دهه 40 تا 70 ارایه می دهد. نام بردن از مکان هایی همچون دروازه غار، گود عرب ها، سینما تمدن و اشاره به نحوه تماشای فیلم در سینماهای آن زمان، مخاطب را با پس زمینه اجتماعی دوران شکل گیری شخصیت پرستویی آشنا می کند. در کنار این ویژگی، کتاب حاوی نکات جالبی درباره زندگی این شخصیت نیز هست؛ مثلا این که پرستویی در زمان درس خواندن در مدرسه، پیش نماز همکلاسی ها و مدیر فروشگاه مدرسه بود. حتی اینکه لکه قهوه ای رنگ روی دست پرستویی چرا و به چه علت ایجاد شده هم در کتاب بیان می شود و در ادامه با ورود به دوران نوجوانی، شغل هایی همچون بلور سازی و آرماتور بندی که او تجربه کرده، تشریح می شود.

کتابی برای علاقه مندان بازیگری
شاید بخش عمده ای از مخاطبان این کتاب، علاقه مندان به بازیگری باشند و بخواهند با شنیدن این اثر، پا در راهی بگذارند که پرستویی پیش از این طی کرده است. کتاب این وجه از نیاز مخاطب احتمالی را نیز پوشش می دهد و با اشاره به مشاهده های کودکی پرستویی از معرکه گیری و مارگیری در محل زندگی اش، رفتار ناخودآگاه او نسبت به هنر نمایش را تشریح می کند؛ هنری که در آن دوران مامنی برای فرار از مشکلات زندگی روزمره قشر زحمتکش جامعه بوده است.

نکته جالب توجه این است که یک مربی به نام «پرویز احمدی نژاد» در آموزش آکادمیک بازیگری به پرستویی نقشی جدی داشته که پرستویی دیگر هیچ گاه با او مواجه نمی شود. این اثر نام های زیادی شنیده می شود: بهرام بیضایی، علاءالدین رحیمی، بهزاد فراهانی و… هنرمندانی هستند که پرستویی با آن ها مراوده داشته است. این کتاب صوتی حس و حالی عاشقانه به تئاتر دارد. پرستویی به ترسیم علاقه خود به هنر نمایش می پردازد و ضمن روایت مشکلات و سختی های زندگی فردی اش، تاکید می کند: «بی پولی برایم مفهومی سخت و جانکاه نبود. تا تئاتر بود و بچه ها و بازی بودن نه خستگی رو می فهمیدم نه بی پولی را.»

از مسخ در پشت پرونده ها تا کشف سینما
بخش مهمی از کتاب ترسیم مسیر شغلی او در دادگاه، کانون اصلاح و تربیت و اداره تئاتر است. لحن و بیان او وقتی از روزهای فعالیت در دادگاه و روزهای دوشنبه که مخصوص رسیدگی به پرونده های قتل بود می گوید بسیار تکان دهنده است و در جایی از روایت ماجرا نگران می شود که پشت پرونده های دادگاه، مانند قهرمان کتاب کافکا در حال تبدیل شدن به سوسک بوده است!

در ادامه توصیف دادگاه به روزها و سال های جنگ گره می خورد و موسیقی نیز حس و حالی غم انگیز پیدا می کند و دورانی غمبار را تشریح می نماید. این کتاب صوتی در سال 69 و با استخدام پرستویی در اداره تئاتر پایان می یابد. اشاره او به خاطرات حضور در سینما بسیار کوتاه است و صرفا شامل چند نمونه محدود همچون دیار عاشقان و رعنا می شود اما قطعا مخاطبان زیادی علاقه مند به شنیدن این بخش از خاطرات او هستند و به نظر می رسد پرستویی این بخش از زندگی اش را نیز در قالب کتاب عرضه خواهد کرد.

برای بخش پایانی این مطلب بخشی از این کتاب صوتی را می آوریم: «دادگاه مدنی خاص. البته بایگانی اونجا. بیغوله ای با تمام طول و عرض و ارتفاع. وارد اونجا که شدم محیط خاک آلود و تاریک و انبوه پرونده ها و زونکن ها وپوشه ها و کاغذهای زرد و کهنه رو که دیدم در رو بستم و صورتم رو لای دست هام پنهان کردم و زار زار گریه کردم.خدای من! باید سی سال در این اتاقک نفرت انگیز نمور غبار گرفته می موندم و مثل قهرمان فرانس کافکا از کمر دولا شده و پشت پرونده ها مدفون و مسخ می شدم؟ این همه راه رو اومده بودم که به اینجا برسم؟ از خاک و خل ده چارلی تا دروازه غار تهران، تا کارخونه چیت سازی و ترمینال جنوب از جلوی کوره های بلور سازی تا اون همه سیلی و تحقیر وجون کردن و عرق ریختن و امید و آرزوها همه برای همین؟»