«مقدمه ای بر شناخت نهج البلاغه» اثر جدید آیت الله سبحانی

کتاب «مقدمه ای بر شناخت نهج البلاغه، گفته ها و نکته ها» تالیف حضرت آیت الله جعفر سبحانی با مقدمه، ترجمه و تحقیق علیرضا مسجدجامعی توسط انتشارات جمهوی منتشر شد.

سخن گفتن از نهج البلاغه همچون سخن گفتن از فضایل علی (ع) است که به فرموده پیامبر (ص) اگر همه دریاها مرکب شوند و درختان قلم، هرگز گوشه ای از فضایلش را نتوانند نوشت. کتابی که با داشتن خطبه ها و نامه ها و حکمت های به غایت فصیح و بلیغ، رنگ و صبغه الهی و عطر و بوی نبوی دارد، تا آن حد که سخن شناسان و ادبیان، همگی نهج البلاغه را برادر قرآن لقب داده اند و آن را فروتر از سخن آفریدگار و فراتر از سخن آفریندگان دانسته اند.

علی (ع) به تعبیر خود ایشان، امیر گفتار است و به تعبیرابن ابی الحدید، ادیب و شارح معروف نهج البلاغه، «ارباب صنایع بدیع». نهج البلاغه نه همه دانش امیرالمومنین (ع) که تنها گوشه ای از علم بی کران و یک از هزار هزار باب علم آن حضرت است. با این همه، همین اندک با بیان علوم و معارف الهی و ارائه بهترین نمونه های فصاحت و بلاغت در کلام عرب، همه سخنوران، خطیبان، نویسندگان و اندیشمندان را به عجز و ناتوانی کشانده است.

بیان حقایق و مفاهیم بلند نهج البلاغه در جهت زدودن برخی پندارهای فرقه های اسلامی (غیر از تشیع) و نقد و بررسی شبهات یکی از دانشمندان حنبلی درباره نهج البلاغه به روش پسندیده و قرآنی «گفتگو» و پاسخ درخور به آن ها، مباحث این کتاب را تشکیل می دهند.

مقدمه سید رضی بر نهج البلاغه، مقدمه مولف و اشاره به همراه دو نکته قابل توجه در مقدمه شیخ صالح درویش از مطالب ابتدایی این کتاب هستند. گفتار اول کتاب درباره نهج البلاغه و چگونگی تالیف آن است. شبهه بزرگ شیخ صالح درویش درباره مولف نهج البلاغه، نقد و بررسی و پاسخ به شبهه شیخ در سه محور تدوین شده است. در گفتار دوم بحث و گفتگو پیرامون کتاب علی (ع) و نص در نهج البلاغه مورد بحث قرار دارد و گفتار سوم هم درباره رد کردن بیعت مردم از طرف علی (ع) است.

ستایش علی (ع) از خلفا در گفتار چهارم و احتجاج علی (ع) به بیعت با ابوبکر و عمر هم در گفتار پنجم کتاب آمده است. گفتار ششم کتاب هم درباب وصف و تجلیل خلیفه است. شبهه شیخ صالح درباره مدح عثمان از زبان علی (ع) در گفتار هفتم کتاب مطرح شده است. مدح امام علی (ع) از اصحاب پیامبر (ص) هم مطلب مورد بحث در گفتار هستم کتاب است. «علی مخالفان را تکفیر نمی کرد» هم عنوان گفتار نهم کتاب است. ناراضی بودن علی (ع) از اعمال شیعه هم موضوع گفتار دهم کتاب است. نهی علی (ع) از جزع و فزع در مصیبت، نهی علی (ع) از غلو، آگاهی امامان از مرگ خود و آیا بر امامان شیعه وحی می شود یا محدث اند؟ عناوین گفتارهای دهم تا چهاردهم این کتاب هستند.

در پایان کتاب هم یادداشت های مترجم در توضیح و شرح برخی مطالب متن کتاب از یادداشت های مربوط به گفتار اول تا چهاردهم، آمده است. فهرست آیات، فهرست روایات و فهرست اشعار هم فهرست های پایانی کتاب هستند که در بعد از آن ها نمایه کتاب درج شده است.

در قسمتی از این کتاب می خوانیم:

حَکَم بن ابی العاص عموی عثمان، یکی از امویانی بود که در خباثت و عداوت با پیامبر (ص) معروف بود. این شخص در جریان فتح مکه تظاهر به اسلام کرد، ولی قبل از آن و حتی در روز فتح مکه نیز از ابراز عداوت و استهزا نسبت به پیامبر اکرم کوتاهی نمی کرد. او پشت سر پیامبر ادای راه رفتن حضرت را در می آورد. بعد از مدتی که او بی شرمانه به رفتارش ادامه داد، پیامبر به پشت سرش نگریست و فرمود: کن کذلک یا حکم/ همان طور که هستی باش ای حکم. در اثر نفرین پیامبر (ص) از آن لحظه حکم در راه رفتن، دچار لرزش و ارتعاش شد. رسول خدا فرمود: خداوندا، لعنت خویش را بر این و تمام فرزندانش ـ جز مومنین آن ها که بسیار کم اند ـ شامل بفرما.

به دلیل جنایات حکم بود که پیامبر دستور تبعید و طرد او را به طائف صادر کرد و در نتیجه حکم به همراه فرزندش مروان به طائف رفت و عنوان «طرید رسول الله» ( تبعید شده رسول خدا) بر پیشانی اش نقش بست. با وجود این که حکم و فرزندش مروان از طرف پیامبر (ص) تبعید همیشگی بودند، اما عثمان تلاش فراوان کرد تا بعد از وفات رسول خدا آن دو را به مدینه باز گرداند. ولی ابوبکر و بعد از او عمر نخواستند یا نتوانستند حکم پیامبر را نقض کنند، اما همین که عثمان به خلافت رسید، در همان روزهای نخستین خلافتش به آرزوی دیرینه اش یعنی برگرداندن عمو و پسرعمویش جامه عمل پوشاند و نیز صدهزار درهم به حکم بن ابی العاص بخشید.

کتاب «مقدمه ای بر شناخت نهج البلاغه، گفته ها و نکته ها» در 620 صفحه و شمارگان 1100 نسخه منتشر شده است.