شعر تفنن، مُسکن، افیون و دوربین مستند‌ساز نیست

نویسنده کتاب «ضد» با بیان اینکه انتظارات ما از شاعر باید اصلاح شود، گفت: شعر یک تفنن، قرص مسکن و افیون نیست بلکه درگیر کننده است، همچنین موافق استفاده از اشعارم در صنعت موسیقی نیستم.

به گزارش فارس، دیدار با شاعر کتاب «ضد» شب گذشته با حضور فاضل نظری پدیدآورنده این اثر و جمعی از اهالی فرهنگ و رسانه در فروشگاه مرکزی شهر کتاب برگزار شد.

در این مراسم فاضل نظری، نویسنده کتاب «ضد» با اشاره به این مطلب که از همه مدعوین به دلیل اینکه حاضر شدند لحظه‌ای از زندگی خود را در مکان فرهنگی و در میان کتاب شعر و ادبیات بگذرانند، تشکر می‌کنم، بیان داشت: خوشبختانه تهران آنقدر بهانه برای تأخیر در قرارها ایجاد کرده است که دیگر نیازی نیست بنده دروغ بگویم؛ خداخواست تا 26 دقیقه بیشتر خجالت نکشم چراکه به دلیل حضور در جلسه‌ای مجبور شدم کمی دیرتر در این مراسم حضور یابم.

* تعریف از شعر باعث محدود شدن آن می‌شود

وی اضافه کرد: حدود 36 ساعت است که نخوابیدم و با خستگی جسم در این نشست حضور یافتم اما روح‌ام بسیار شاد و خوشحال است. حداقل جوانمردی، عمل به قول است و پایین‌ترین آن پذیرفتن اشتباه است به نوعی در روزگاری که باید یادآور کنیم، مرد بودن با قول‌هایش تعریف می‌شود، اگر کسی عدول کرد، باید عذرخواهی کند.

وی درباره این پرسش که آن چیزی که شما آن را شعر و شاعرانه می‌دانید، چیست، بیان کرد: معتقدم برای اینکه پدیده‌ای را تعریف کنیم چند راه وجود دارد یعنی تعریف و مفهوم دریا چیست؟ در این راستا دو تعریف وجود دارد یکی اینکه جزیره‌‌ای که دور تا دور آن را آب گرفته است و یا برعکس آن و یا اینکه به تعریف به مصداق بپردازیم به نوعی دیگر برای برخی از مفاهیم، تعریف به مفهموم دادن، بسیار دشوار است.

نظری با بیان اینکه شعر یک احساس و تجربه شخصی است که شخص با مواجه با آن متوجه می‌شود، شعر است، ادامه داد: گاهی اوقات شعری را برنتابیدم که حتی آن را تا آخر مورد مطالعه قرار دهم ولی برخی از شاعران علاقه‌مند به شنیدن آن، تا پایان این اشعار را مورد مطالعه قرار می‌دهند.

شاعر کتاب «ضد» گفت: اگر هر تعریفی از شعر کنیم، یعنی در واقع آن را محدود کرده‌ایم به گونه‌ای دیگر آن چیزی که در عالم خیال تحقیق می‌شود را نمی‌شود، تعریف کرد.

* از مردم بودن یک فضیلت است

وی در پاسخ به پرسشی مبنی بر اینکه شعر چگونه می‌تواند با مردم ارتباط برقرار کند، عنوان کرد: وقتی 50 سال گذشته می‌گفتیم «مردم»، یعنی با مردمی در انواع سطح تحصیلات و مطالعه مواجه بودیم اما هم‌اکنون میانگین اکثر مردم کارشناسی و یا بالاتر است یعنی سطح تحصیلات و دانایی عمومی تغییر کرده است و منظور از مردم، مردم کنونی است که سالی یک میلیون نفر به ادامه تحصیل می‌پردازند.

نظری با اشاره به این مطلب که از مردم بودن، یک فضیلت است، ادامه داد: یکی از دانه‌های تسبیح میلیاردی بنده هستم و وقتی شعر می‌گویم اول باید برای خودم بگویم چراکه مخاطب اول آن شعر بنده هستم به خصوص امروز که شباهت ما بیشتر از تفاوت‌ها است.

وی عنوان کرد: وقتی به روایت موضوعی نظیر «مرداب زندگی همه را غرق کرده است» پرداخته می‌شود مخاطب به معشوقه رنجیده خاطر خود فکر می‌کند و می‌تواند آن را دریابد و یا می‌تواند خدا را تصور کند چرا که دوربین‌ها بالا است.

این شاعر گفت: نکته‌ای در شعر امروز بیش از پیش باید مورد توجه قرار گیرد یعنی دریاهایی داریم که عمر آن‌ها یک وجب و یا اینکه لایه‌هایی پایین‌تر از آن دارند که با پایین رفتن لایه‌ها می‌توان به عمق آن افزود: یعنی برخی از اشعار باعث لذا مخاطب می‌شود و بعضی دیگر به دلیل اینکه هیچ لایه‌ای در آن وجود ندارد به درد بازنویسی و حتی ارسال پیام هم نمی‌خورد.

* شعر حافظ همه بیت‌الغزل معرفت است

وی با بیان اینکه شعر حافظ همه بیت‌الغزل معرفت است، افزود: این مهم بدیهی است و نیاز به اثبات هم ندارد یعنی کسی که اشعار حافظ را خوانده باشد و با داستان یوسف و زلیخا نیز از قبل آشنا بوده از اشعار حافظ لذت بیشتری خواهد برد و به لایه‌های عمیق‌تری فرو می‌رود.

نظری ادامه داد: آن شعری که می‌گوییم برای مردم یعنی اینکه یک دایره گسترده، مردم هستند و باید یک پله به عمق نزدیک‌تر شویم یعنی اگر هر شاعری عمیق‌تر باشد آن وسعت و آن چیزی که عنوان می‌کند باید عمیق‌تر باشد.

* شعر یک تفنن، مسکن و افیون نیست

این شاعر معتقد است شعر یک تفنن، قرص مسکن و افیون نیست بلکه درگیر کننده است، همچنین طبیعتاً آن قله‌ای که شاعران گذشته ایستاده‌اند بنده به دامنه آن رسیده‌ام یعنی همه به تکرار خودمان دست می‌زنیم به نوعی دیگر وقتی بنده از عشق صحبت می‌کنم دیگر نمی‌توانم آن را پس بگیرم.

نظری اضافه کرد: شعر در مقام متعالی خودش ساحتی است که هر کسی را راه به آن نیست، همچنین کار ما صورت‌گری‌های تازه است یعنی شاعران قبلی قاطر می‌دیدند و ما هم‌اکنون قطار می‌بینیم ولی ماهیت همان است.

* شاعر دوربین مستند‌ساز و خبرساز نیست/ شعر باید جامعیت داشته باشد 

نویسنده کتاب «آن‌ها» در ادامه سخنان گفت: در پاسخ به این پرسش که آیا اتفاقات روز را در شعرتان لحاظ می‌کنید، گفت: معتقدم سفره شعر همانند یک سفره غذا است که طبیعتا اگر کباب و یا بادمجان در آن قرار گیرد ما ایرانی‌ها به خوردن کباب و جوجه کباب بیشتر تمایل داریم اما کسانی هستند که به خوردن بادمجان نیز علاقمند هستند معتقدم شاعر نیروی واکنش سریع نیست.

وی افزود: شاعر دوربین مستند‌ساز و خبرساز نیست که سریع آن را تبدیل به شعر کند یعنی شاعر برای همان زمان گذرا و همان تاریخ مصرف می‌تواند شعر بگوید که بعد هم نیست اما شعر باید جامعیت داشته باشد.

* غزل اجازه نمی‌دهد که هر کلمه و خبری وارد شعر شود

نویسنده کتاب «اقلیت» گفت: اتفاقات امروز جنگ است قبلا با شمشیر انسان‌ها را می‌کشتند اما هم‌اکنون این سلاح به تفنگ تغییر یافته است.

وی اضافه کرد: غزل یک لباس فاخر است یعنی غزل اجازه نمی‌دهد که هر کلمه و خبری وارد شعر شود اگر می‌خواهیم شعر به روزی را به نگارش در آوریم باید این مهم در شعر سپید صورت گیرد و یا اینکه یادداشت ادبی به نگارش در آوریم.

* غزل یک قالب و لباس فاخر است

این شاعر با بیان اینکه غزل یک لباس فاخر است، بیان کرد: اگر بنده در اشعارم نگویم می یا ساقی این کلمه را کجا باید استفاده کرد آیا این کلمه کهنه می‌شود. خیر بلکه این کلمه در شعر حافظ، سعدی و موسیقی وجود دارد.

* انتظارات ما از شاعر باید اصلاح شود

نویسنده کتاب «گریه‌های امپراطور» گفت: هر آدمی باید نقش‌های مختلفی را باید در زندگی خود ایفا کند، همچنین انتظارات ما از شاعر باید اصلاح شود.

وی اضافه کرد: شاعری یک اشتغال ذهنی است اما شغل نیست یعنی بنده هیچ گاه این کار را انجام نمی‌دهم که شعری بخوانم و در قبال آن وجهی را دریافت کنم چرا که شعر شغل نیست.

نظری ادامه داد: در گذشته شعری را درباره حضرت زهرا (س) سروده بودم که شخصی به بنده گفت: فکر کردم که این شعر را فرد بهتر و پخته‌تری آن را سروده است بنده به وی گفتم انتقاد شما از سن بنده است یعنی شما با سن بنده مشکل دارید.

وی با اشاره به این مطلب که اگر این ویژگی را برای شاعر قائل باشیم که خودش در وجوه مختلف تصمیم‌گیری کند، خوب است، گفت: پدیده‌های ما در غزل انتظارات لحظه‌ای اجتماعی نیست بلکه غزل یک اتفاق فاخر برای یک رویداد طولانی است و آن شعر را نباید کتاب کرد به گونه‌ای دیگر از این نوع شعر می‌توان در فضای مجازی و خیلی خوب استفاده کرد اما به زودی آرشیو خواهد شد و نیازی نیست که آن را کتاب کنیم.

* حوادث روز در غزل دارای تاریخ مصرف کوتاه نیست

به گفته این شاعر حوادث روز در غزل حوادثی بوده که تاریخ مصرفشان کوتاه نیست، همچنین عشق از پدیده‌های پیرامون ما بوده و تظاهر و ریا به عنوان یک پدیده رنج آور به شمار می‌رود.

وی اضافه کرد: اگر گرانی است و ماشین 206 هم گران می‌شود و این گرانی در غزل بیان نمی‌شود به دلیل این است که غزل فاخر است و به گرانی توجه نمی‌کند.

نظری ادامه داد: گاهی اوقات انسان‌ها جاه‌طلب می‌شوند و برای رسیدن به خواسته‌هایی از همه چیز چشم‌پوشی می‌کنند و یادشان می‌رود که برای چه آمده‌اند اما باید به این مهم که برای چه آفریده شده‌ایم، اهتمام ویژه‌ای داشته باشیم.

وی افزود: بین تعصب و عصبانی شدن، فاصله بسیاری وجود دارد چراکه عصبانی شدن کلید همه بدبختی‌ها است، اما باید گفت که برخی اوقات انسان‌ها به عصبانی شدن نیاز دارند یعنی اگر به کارمندی که هر رو صبح با تأخیر در محل کارش حضور می‌یابد، تذکر نداده و با عصبانیت با او برخورد نکنیم مدیر بعدی آن را جارو خواهد کرد.

نظری با بیان اینکه بنده شاید به برخی از موارد تعصب داشته باشم اما این تعصب کور نیست، گفت: اخلاق وجه امتیاز ما نسبت به دیروز خودمان و نسبت به گذشته است اما ما تنها در گفت‌وگو با فرهنگ هستیم و گاهی اوقات سیب‌زمینی می‌شویم چراکه برخی از مظاهر جدید بی‌اخلاقی در کشور رواج یافته است و بنده هم نسبت به اخلاق و باورهای‌مان متعصب هستم.

* برخی از اشعار به دلایل ایدئولوژیک در میان مخاطب حذف شده است

نویسنده کتاب «ضد» درباره این سؤال که این اثر را چگونه ارزیابی می‌کنید، گفت: کتاب ضد دارای غلط تایپی است چرا که این اثر را طی یک یا دو روز جمع‌آوری و برای چاپ ناشر سپرده‌ام.

وی اضافه کرد: معتقدم دوستان هنوز به لایه‌های درون آن نرسیده‌اند تا این مشکلات را دیده و آن را بیان کنند، همچنین خدا هر چیزی را که به پیامبرانش داده در تنهایی بوده است اما متأسفانه انسان‌ها وقتی تنها می‌شوند گناه صورت می‌گیرد و سپس برای فرار از گناه به جمع پناه می‌برند اما تنهایی یک فضیلت است و تنها عاشقان می‌فهمند که چرا خداوند تنها است.

وی در پاسخ به این سؤال که نخستین کتاب‌تان را چگونه به چاپ رساندید، بیان کرد: سال دوم و سوم دانشگاه بودم که با یکی از دوستان به گفت‌‌وگو پرداخته و او نیز گفت که کتاب «گریه‌های امپراطور» را در دفتر شعر جوان در سال 83 به چاپ خواهم رساند اما پس از چاپ این اثر امتیاز آن را گرفته و به ناشر دیگری دادم و در نهایت چاپ آن به سوره مهر رسید.

این شاعر عنوان کرد: در کشور ناشرانی هستند که به صورت تخصصی به چاپ مجموعه شعر می‌پردازند و تاکنون نیز 200 مجموعه شعر چاپ شده است به گونه‌ای که شاعران جوان به سهولت می‌توانند آثار خود را به چاپ برسانند.

نویسنده کتاب «آن‌ها» در پاسخ به پرسشی مبنی بر اینکه آیا شما در اشعارتان گزیده شعر می‌گویید و به نوعی گزیده‌کاری می‌کنید، گفت: بنده شعر نمی‌نویسم بلکه می‌گویم، شعرها در ذهنم هستند که در خلوتی و یا در هنگام رانندگی و یا حتی حضور در جلسه‌ای به ذهنم خطور می‌کند و در حافظه‌ام باقی مانده و آنها را به نگارش در می‌آورم اما برخی نیز از یادم رفته و دیگر آن‌ها را مکتوب نمی‌کنم.

وی اضافه کرد: اخیرا حساسیت‌هایی پیدا کرده‌ام یعنی برخی‌ها معتقدند چرا فلان بیت را چاپ کرده‌اید یعنی بعضی‌ها با اشعار دچار مشکل ایدئولوژیک می‌شوند به خاطر همین آن‌ها را حذف کردم به همین منظور در کتاب اخیر تلاش کردم برخی از حرف‌ها را نیاورم تا با باور مردم در تعارض نباشند چرا که برخی‌ها این اشعار را به صورت جدی می‌خوانند.

وی در پاسخ به این سؤال که آیا شده شما به عنوان یک شاعر از زبان و قالب شعر تنگ بیایید، عنوان کرد: شعر و حتی غزل محملی برای بیان همه حرف انسان‌ نیست چرا که شعر، زبان و بیان گفتن برخی از حرف‌ها است که یا آن را در جهان ذهنی دیده و یا آن را تجربه و یا لمس کرده‌ایم اما بنده معتقدم شعر در این کتاب‌ها فکر و باور من است و گاهی اوقات نیز احساسات خود را بیان کرده‌ام.

نظری درباره این پرسش که غزل یک ارتباط فاخر است و نظر شما درباره این آثار چیست، در مقام تجربه هر کاری امکان دارد، حادث شود و هر کاری که حادث شد امکان اینکه خوب باشد، وجود دارد اشتباه آگاهانه یعنی هیچ وقت آن کار تکرار نمی‌شود اما یک فکر تصادفی امکان ایجاد اشتباه در آن وجود دارد.

این شاعر معتقد است کسانی بعد از ما خواهند آمد که تجربیات گذشتگان را تکرار خواهند کرد، همچنین در دهه 70 تجربه‌هایی را داشتیم که بسیاری از آنها به بن بست رسید که همه آنها عقب‌نشینی به سنگرهای قبلی بود.

نظری با بیان اینکه استفاده نو از مفاهیم کهن مطلوب است، ادامه داد: معتقدم باید پروردگار را شکر کرد که امروز غزل به حالت تعادل رسیده است، شاید در این راستا به تکرار برسیم اما حل خواهد شد.

* موافق استفاده از اشعارم در صنعت موسیقی نیستم

نویسنده کتاب «اقلیت» در پاسخ به پرسشی مبنی بر اینکه چرا اشعار شما در صنعت موسیقی کمتر ورود یافته است، افزود: موافق استفاده از اشعارم در صنعت موسیقی نیستم.

وی بیان کرد: بنده نمی‌گذارم که اشعارم در صنعت موسیقی ورود یابند اما کسانی هستند که قبلا از این اشعار استفاده کرده‌اند اما اگر برای استفاده این اشعار در صنعت موسیقی کسب اجازه شود اجازه نخواهم داد.

نظری بیان اینکه از عدم ورود اشعارم در صنعت موسیقی دلیل خاصی ندارم بلکه معتقدم می‌توان کتاب را مورد مطالعه قرار داد.