نگاهی به سفرنامه‌های کتابخانه ایرانشناسی مجلس

کهن‌ترین اسناد و مدارک در حوزه سفرنامه نویسی در جهان، ایران را مبدأ این رشته می‌دانند، چرا که نخستین سفرنامه به استناد تاریخ به دستور داریوش اول هخامنشی درباره رودخانه سند، خلیج فارس و دریای سرخ نگاشته شده است.

به گزارش خبرگزاری فارس، سفرنامه ها از جمله منابع مهم اطلاعاتی درباره تمام جنبه های ایران هستند که در کتابخانه ها یافت می شوند و امروزه با افزایش تحقیقات تاریخی، جغرافیایی، فرهنگی و ...، نقش پررنگ تری را ایفا می کنند.

این منابع نه فقط راجع به تاریخ ایران، بلکه راجع به همه مسائل مربوط به ایران و ایرانیان، به صورت خاص و جزئی سخن به میان آورده اند. عدم شناسایی این منابع در کتابخانه ها و ناشناخته ماندن اطلاعات موجود در آنها، ما را از شناختن هر چه بیشتر و بهتر این مرز و بوم و مردم آن از نظر بیگانگان محروم کرده است.

از مجموعه های با ارزش موجود در کتابخانه ایرانشناسی و اسلام شناسی، مجموعه سفرنامه هاست. از این رو، جهت اطلاع محققان و پژوهشگران محترم از این آثار ارزشمند، به معرفی چند چاپ مربوط به قرون 17، 18 و 19 میلادی، طی چند بخش در سایت کتابخانه مجلس معرفی می‌شود.

در این بخش معرفی دو سفرنامه کلاویخو و جوزفا باربارو و آمبروجیو کنتارینی ارائه می گردد.

سفرنامه کلاویخو

روی گونسالس د کلاویخو، سفیر پادشاه اسپانیا در دربار تیمور بود. او در سفر خود به ایران از شمال‌غربی این سرزمین تا ناحیه شمال‌شرقی آن را پیموده است و بسیاری از نکات اجتماعی و اداری و سیاسی ایران را در روزگار آشفته و پر آشوب فرمانروایی تیمور دریافته و در سفرنامه خود آورده است. او زبان ترکی می دانسته و در طی مسافرت با زبان فارسی نیز آشنا شده است.

سفرنامه‌ی کلاویخو از این لحاظ دارای اهمیت است که از دوران قبل از حکومت صفویه در ایران، به جز چند سفرنامه‌ی معدود از کلاویخو و مارکوپولو و چند بازرگان دیگر، سفرنامه‌ی دیگری بر جای نمانده است.

در سفرنامه کلاویخو شرح کامل سفارت وی و سفرش (بین سالهای 1403 تا 1406 میلادی) از مایورکای اسپانیای تا سمرقند و همچنین کشورها و شهرها و شاهان و حاکمان و اوضاع و احوال مردم آن عصر را خصوصا ایران عصر تیموری را می توان به وضوح دریافت.

متن اصلی سفرنامه کلاویخو به زبان اسپانیایی در سال 1881م. به چاپ رسیده است. تاکنون این سفرنامه به زبان های انگلیسی، روسی، فارسی و... ترجمه شده است و امروزه مورد استفاده بسیاری از مورخان و شرق‌شناسان است.

متن انگلیسی سفرنامه کلاویخو با ترجمه کلمنتس مارکهام تحت عنوان Narrative of the embassy of Ruy Gonzalez de Clavijo to the court of Timour, at Samarcand, A.D. 1403  -6  همراه با یادداشتها، پیشگفتار و مقدمه ای در زندگی تیموربک چاپ نیویورک، 1859م. با شماره رده بندی G161.H2 no. 26 و  ترجمه دیگری به زبان انگلیسی از متن اسپانیولی به وسیله گی لسترینج تحت عنوان Tamerlande, 1403-1406 Embassy ، چاپ لندن، 1928م. و متن فارسی آن با عنوان سفرنامه کلاویخو و ترجمه مسعود رجب نیا با شماره رده بندی 1337 9گ/32 DSR در کتابخانه ایرانشناسی و اسلام شناسی مجلس شورای اسلامی موجود است.

سفرنامه جوزفا باربارو و آمبروجیو کنتارینی

جوزفا باربارو متولد 1413م. در ایتالیا، یک دیپلمات، تاجر، کاشف و سفرنامه نویس بود. او در سال 1431 م. عضو مجلس سنای ونیز شد. بین سالهای 1436-1452 م. به عنوان تاجر به تانا سفر کرد. در سال 1438م. باربارو به عنوان فرستاده به میان تاتارها رفت تا آنها را از حمله به تانا بازدارد. در مسیر این سفر از شهرهای مختلفی بازدید کرد و سپس به روسیه رفت.

باربارو که زبان‌های ترکی و کمی فارسی می دانست در سال 1472م. به عنوان فرستاده به ایران انتخاب شد و جهت مسائل قبرس، ترکیه و ... در سال 1473 همراه با حاجی محمد و ده تن سفر خود را از ونیز آغاز کرد.

او در سفر خود از شهرهای شمالی ایران، یزد و شیراز، پرسپولیس، تخت جمشید و پاسارگاد و... بازدید نمود و علاوه بر ماموریت خود به جمع آوری مطالب تاریخی و جغرافیایی نیز توجه داشت. کنتارینی، سفیر ونیزی دیگر، در سال 1474م. به ایران رسید و همسفر او شد.

در سال 1543م. سفرنامه باربارو با نام Fiaggi falti da Fenezia alla Tana in Persi که مجموعه‌ای از سفرهایش به ایران، تونس، هند و قسطنطنیه است، چاپ شد.

باربارو در سال 1494م. درگذشت. کتاب او به زبان انگلیسی ترجمه و بارها توسط ناشران مختلفی به چاپ رسیده است.

ترجمه انگلیسی سفرنامه باربارو و کنتارینی تحت عنوان  Travels to Tana and Persia و ترجمه  William Thomas و S.A. Roy  با تلاش انتشارات B. Franklin در سال 1873م. در آمریکا با شماره ردهG161.H2 n.49  و همچنین ترجمه فارسی سفرنامه کنتارینی با عنوان سفرنامه آمبروسیو کنتارینی با ترجمه قدرت‌الله روشنی و شماره رده بندی  8ک/257 DS در کتابخانه ایرانشناسی و اسلام شناسی در دسترس علاقمندان است.