کتاب «لذت‌ نقد» مسعود فراستی نقد می‌شود

کتاب «لذت نقد» مسعود فراستی با حضور مؤلف کتاب، مسعود ترقی‌جاه مدیر سابق رادیو گفت‌وگو و سیدناصر هاشم‌زاده، منتقد سینما در فرهنگسرای اندیشه نقد می‌شود.

نشست رونمایی و نقد کتاب «لذت نقد» هفته آینده برگزار می‌شود.

این نشست در فرهنگسرای اندیشه با حضور مسعود فراستی، مولف کتاب، مسعود ترقی‌جاه، مدیر سابق رادیو گفت‌وگو و سیدناصر هاشم‌زاده، منتقد سینما برگزار خواهد شد.

فراستی کتاب «لذت نقد» را در سال 1389 به چاپ رسانده بود. این اثر عمده نقد‌ها، ضد یادداشت‌ها و مقالاتی درباره سینمای ایران است که از سال 1368تا 1389 در مجلات، روزنامه‌ها و کتاب‌های مختلف توسط مسعود فراستی نوشته و پس از سال‌ها در این کتاب گنجانده شد. بخش نخست کتاب «لذت نقد» شامل نقد 40 فیلم سینمایی ساخته شده با موضوعات هشت سال دفاع‌مقدس و مسائل اجتماعی ایران است. در میان این نقدها می‌توان نقد وارده بر آثار کارگردانی مانند ابراهیم حاتمی‌کیا، محسن مخملباف، داریوش مهرجویی، عباس کیارستمی، علی حاتمی،‌ مسعود کیمیایی، بهرام بیضایی، علیرضا داودنژاد، مجید مجیدی، محمدعلی نجفی، کیانوش عیاری، سعید ابراهیمی‌فر، واروژ کریم‌مسیحی، رسول ملاقلی‌پور، رخشان بنی‌اعتماد، بهمن فرمان آرا و محمدرضا اصلانی را دید.

مسعود فراستی در مقدمه کتاب آورده است:

«نوشته‌های کتاب به باور من قابل طرح‌اند و دفاع‌؛ و بی‌ربط به امروز و مسائل آن نیستند. فردا را نمی‌دانم. به لحن تند برخی نقد‌ها هم دست نزدم. به گمانم برآمده از آن سال‌هاست و آن کار‌ها؛ و نیز بازتاب نویسنده است.»

نویسنده نقد فیلم‌ها را با آثار ابراهیم حاتمی‌کیا آغاز می‌کند و شش فیلم او شامل دیده‌بان، مهاجر، وصل نیکان، از کرخه تا راین، برج مینو و دعوت را مورد نقد و بررسی قرار می‌دهد.

فراستی، نخستین نقد کتاب را به فیلم‌سینمایی دیده‌بان اختصاص می‌دهد. این نقد تیر ماه سال 1368 در شماره 478 مجله سروش نوشته شد. دومین نقد هم که به فیلم سینمایی مهاجر اختصاص دارد، اسفند ماه سال 1368 در شماره 507 همان مجله منتشر شد. فراستی در این دو شماره به روند و نوع نگاه فیلمساز در ساخت فیلم‌هایش می‌پردازد و در پایان نقد و شرح فیلم مهاجر به دل‌نگرانی خود از ادامه فیلم‌سازی حاتمی‌کیا اشاره کرده و گفته است: «در‌ آخر کلام اجازه دهید باز هم دل‌نگرانی قبلیم را نگه دارم به خصوص این‌که مهاجر جایزه اول جشنواره را گرفته و فیلم برگزیده برخی منتقدان هم شده است. قطعا کار حاتمی‌کیا سخت‌تر است؛ یک فیلم خوب و یک فیلم خیلی خوب در کارنامه دارد. با اتمام جنگ و دورشدن از فضای آن کار با قالب جنگی مشکل‌تر است تکنیک کارش جلوتر آمده، اما همچنان احتیاج به تکنیک پیشرفته‌تری دارد و تسلط بیشتری به مدیوم سینما. مهم‌تر از همه این‌ها حفظ شفافیت و سپیدی نگاه او است و همچنان که خود می‌خواهد، وفاداریش ... و این دل‌نگرانی‌ها با امید به زلال ماندن او پهلو می‌زند.»

به نظر می‌رسد فراستی در نقد آثار بیشتر به روند رکود فیلمساز در ادامه ساخت فیلم‌هایش اشاره می‌کند که هر چه از جنگ تحمیلی عراق علیه ایران دور می‌شود از مسائل انسانی که در دو فیلم دیده‌بان و مهاجر کاملا مشهود است، فاصله می‌گیرد. چنانچه فراستی وقتی به نقد فیلم «وصل نیکان» رسیده است، اثر را ضعیف‌ترین فیلم حاتمی‌کیا عنوان کرده و گفته است «وصل نیکان بر خلاف دیده‌بان و به خصوص مهاجر که فیلم‌های بسیار شفاف و استوار بودند، فیلم لرزانی است و گیج و دقیق‌‌تر یک فیلم‌ هدر شده است.» این نقد در نشریه شماره یک سوره سینما در بهار سال 1371 منتشر شده است.

اما نویسنده در ادامه نقد‌هایش وقتی به فیلم «از کرخه تا راین» می‌رسد آن را این‌گونه توصیف می‌کند «فیلم به زعم من، اولین فیلم ایرانی است که پیام انسانی خود را به جهان می‌رساند، بدون شعار، بدون سازش روی اصول، بدون باج دادن، به فرنگی‌ها. جوابیه خوب و تاثیر‌گذاری است به تمام بسیاری حملات و فیلم‌های رنگ و وارنگ فرنگی از جمله «بدون دخترم هرگز» . این نقد سال 1371 در نشریه سوره منتشر شد.

فیلم «برج مینو» اثر دیگری درباره حاتمی‌کیاست. فراستی نقد آن را سال 1374 در نشریه گزارش فیلم منتشر کرد. وی نقد صریحی به این اثر دارد و آن را از کار‌های ضعیف حاتمی‌کیا بر می‌شمرد و در ادامه هم درباره فیلم «دعوت» می‌گوید: «دعوت نه ما را به دیدنش دعوت می‌کند و ترغیب، نه به نقدش، چرا که فیلم، همچون موضوعش، سقط جنین شده، نه سزارین. وی این نقد را 13 مهر سال 1380 در مجله هفتگی منتشر کرد.»

وی در ادامه فیلم‌های ساخته شده توسط محسن مخملباف همچون دستفروش، بای‌سیکل‌ران، ناصرالدین‌شاه آکتور سینما، نوبت عاشقی، شب‌های زاینده‌رود و عروسی خوبان را نقد می‌کند. به نظر می‌رسد مسعود فراستی تمامی آثار تولید شده مخملباف را دارای سیری نزولی می‌داند و می‌گوید «بای‌سیکل‌ران کاری به عقب و عروسی‌خوبان بازگشت جدی‌تر به عقب است».

فراستی همین نظر را هم درباره «شب‌های زاینده‌رود» دارد و معتقد است «حرف اصلی مخملباف در شب‌های زاینده‌رود سرخوردگی از انقلاب است و محکوم کردن آن، چرا که از زبان آن استاد مردم شناس شاه‌پرست ــ که فیلم‌ساز تا به آخر از او دفاع می‌کند ــ فریاد می‌زند که خشونت هست، چنین است پس باید مهربان بود.»

هامون، سارا، پری، بانو و لیلا آثار ساخته شده داریوش مهرجویی‌اند. فراستی، در میان این آثار فیلم هامون را اثری پرادعا می‌خواند که داعیه ارائه مفاهیم عمیق بسیاری را دارد. عشق زمینی، عشق و ایمان الهی عرفان، تحول انسان و سلوکش و از نظر سینمایی هم ادعای سینمای مدرن را دارد، اما در پس هیاهوی بسیار هامون دو چیز نهفته است اغتشاش و فریب اغتشاش در تفکر و اغتشاش در بیان و فریب در تصویر.

«کلوزآپ»، «زندگی و دیگر هیچ»، «زیر درخت زیتون»، آثار عباس کیارستمی، «هزار دستان» و «مادر» فیلم‌های علی حاتمی، «سرب»،‌ «گروهبان»، «ردپای گرگ»، «محاکمه در خیابان» از مسعود کیمیایی، «باشو غریبه کوچک»، «مسافران»، آثار بهرام بیضایی، «نیاز» و «بچه‌های بد»، از علیرضا داوودنژاد، «بچه‌های آسمان»، «رنگ خدا» و «آواز گنجشک‌ها»، به کارگردانی مجید مجیدی نمونه دیگر فیلم‌های منتخب فراستی برای نقد در این کتاب است.

بخش دوم این کتاب شامل ضد یادداشت‌هایی است که محتوای آن به نقد‌های وارده بر فیلم‌های پخش شده در جشنواره نهم و دهم فیلم فجر باز می‌گردد. نویسنده در نقد این آثار مروری اجمالی بر آثار دارد و به بیان نکاتی کلی از فیلم‌ها اکتفا می‌کند.

بخش پایانی این کتاب نیز به هشت مقاله با عنوان‌های «سینما، فرهنگ و هویت»، «سینما هویت و نقد»، «سینمای ملی سینمای جهانی»، «علیه نمادسازی و معناگرایی»، «علیه سینمای جعلی»، «علیه بیننده ـ آفرینده»، «سینمای جنگ و دفاع در جنگ و صلح» و «نقد، منتقد، عامل اخلال» اختصاص دارد.

کتاب «لذت نقد» سال 1389 در قطع رقعی و 680 صفحه با شمارگان2200 نسخه و بهای 14 هزار تومان از سوی نشر ساقی منتشر شد و در سال 1390 به چاپ دوم رسید.

نشست رونمایی و نقد کتاب، ساعت 16 روز دوشنبه، 15مهرماه، در فرهنگسرای اندیشه واقع در خیابان شریعتی، نرسیده به سیدخندان، بوستان هلال احمر برگزار می‌شود.

علاقه‌مندان جهت کسب اطلاعات بیشتر می‌توانند با واحد همایش‌ها و نشست‌های کانون اندیشه جوان به شماره 88960536 و 88989893 داخلی 105 تماس بگیرند.

منبع: خبرگزاری فارس