اولین جلد دایرةالمعارف قرآن به زبان فارسی منتشر شد

اولین جلد از دایرةالمعارف قرآن با رویکردی آکادمیک و مطابق معیارهای بین‌المللی در حوزه مطالعات قرآنی توسط انتشارات حکمت منتشر شد.

اولین جلد از دائره المعارف قرآن با ویراستاری حسین خندق آبادی، مسعود صادقی، مهرداد عباسی و امیر مازیار منتشر شد.

«دائرةالمعارف قرآن» اثری مرجع با رویکردی آکادمیک و مطابق با معیارهای بین‌المللی در حوزه مطالعات قرآنی است و چکیده‌ای از دستاوردهای حدود یکصدوپنجاه سال قرآن‌پژوهی غربیان را در دسترس پژوهشگران و علاقه‌مندان رشته‌های علوم انسانی و اجتماعی قرار می‌دهد.

این دائرةالمعارف پنج‌جلدی در نخستین سالهای قرن حاضر زیرنظر گروهی از سرشناس‌ترین استادان مطالعات اسلامی و به قلم محققانی از ملیت‌ها و فرهنگ‌های گوناگون در انتشارات بریل هلند به زبان انگلیسی منتشر شد. 700 مدخل کوتاه و بلند این اثر به مفاهیم، شخصیتها، رویدادها و باورهای ذکر شده در قرآن یا مرتبط با قرآن و نیز به موضوعات و مسائل بحث‌انگیز در حوزة مطالعات قرآنی اختصاص دارند. ترجمة فارسی این دائرةالمعارف کم‌نظیر، علاوه بر عرضة تصویری واقعی از فضای مطالعات قرآنی در غرب، رهیافت‌ها، مسئله‌ها و دغدغه‌های جدیدی را به دست‌اندرکاران حوزة مطالعات اسلامی در جامعة ما نشان خواهد داد.

دائره المعارف قرآن در پنج جلد از سال 2001 الی 2006 میلادی در انتشارات بریل در لیدن هلند چاپ و منتشر شد . سر ویراستار این مجموعه جین دمن مک اولیف، استاد دانشگاه جرج تاون آمریکا و دیگر ویراستاران اصلی آن  کلود ژیلیو ، استاد دانشگاه اکس – آن – پروانس فرانسه ، ویلیام گراهام ، استاد دانشگاه هاروارد آمریکا ، وداد قاضی ، استاد دانشگاه شیکاگو آمریکا ، و اندرو ریپین ، استاد دانشگاه ویکتوریای کانادا بودند.

طرح این مجموعه عظیم از سال 1993 ریخته شد. نویسندگان با پشت‌سر داشتن تجربه گرانبهای دو ویرایش دائرة‌المعارف اسلام (EI1, EI2) و درس‌آموزی از نوع نگرش حاکم بر آن و واکنش کشورها و محققان اسلامی به آن در پی آن بودند که اثری مرجع با همان خصوصیات اما با نگاه همدلانه و مشارکت بیشتر محققان اسلامی،‌ مختص به قرآن و مطالعات قرآنی فراهم آورند. چنانکه ویراستار دائرة‌المعارف در مقدمه خود توضیح داده انتخاب و نگارش مدخل‌ها بر اساس دو هدف کلی انجام گرفته است:

1ـ اندراج برترین دستاوردهای قرآن‌پژوهی قرن گذشته در مداخل

2ـ تقویت و گسترش مطالعات قرآنی و پرداختن به حوزه‌های مغفول تا دیدی کامل نسبت به قرآن حاصل آید.

متولی انجام این پژوهش دانشگاه لایدن بود که یکی از مهم‌ترین مراکز اسلام‌شناسی در اروپا است و بسیاری از محققان طراز اول کنونی با آن همکاری دارند و در پیشینه کار خود مدیریت طرح عظیم دائرة‌المعارف اسلام را داشته است.

می‌توان مداخل متنوع این دائرة‌المعارف را در چند گروه جای داد:

1ـ‌ مفاهیم 2ـ اعلام (اشخاص، اماکن،‌ وقایع فرق و گروه‌ها) 3ـ علوم قرآنی 4‌ـ تاریخ مطالعات قرآنی 5 ـ قرآن و دیگر ادیان 6 ـ‌قرآن و فرق اسلامی 7ـ قرآن و علوم و فنون و هنرهای اسلامی

1ـ مفاهیم

در این بخش مداخل بسیار کامل و مفیدی در باب مفاهیم قرآنی آمده است و تنوع، ظرافت و دقت بسیاری در انتخاب مداخل به کار رفته است. مفاهیمی همچون عبد، ذریه، فرضیه، غنیمت، کتاب، دیه، نعمت، برکت، ایمان، عذرا و .... رواج بسیاری از مفاهیم قرآنی در جامعه اسلامی و انس زیاد ما با آنها باعث غفلت ما از اهمیت آنها شده است و تحقیقات معناشناسانه نویسندگان مقالات و تلاش‌های تحقیقی و تطبیقی آنها مقالات توصیفی کوتاه و بسیار پرمغزی را فراهم آورده است که اطلاع از آن برای همه پژوهشگران قرآنی مفید است.

2ـ اعلام

بخش اعلام نیز از تنوع درخوری بهر‌ه مند است و همه نام‌های مندرج در کتاب الله (اشخاص، اماکن،‌ ادیان و وقایع)  را شامل می‌شود. البته برخی از اعلام مرتبط به قرآن که به صراحت در آن نیامده‌اند نیز در این دائرة‌المعارف موجودند. مانند علی(ع)، فاطمه (س)،‌ حمزه و ... که یا به شأن و نزول آیات یا تفاسیر روایی بعدی مربوط هستند.

4 و 3 ـ مداخل علوم قرآنی و تاریخ مطالعات قرآنی

مداخل مربوط به این بخش مفصل‌ترین مقالات دایرة‌المعارف را شکل می‌دهند. در ذیل مداخل علوم قرآنی، ماهیت علم مورد بحث، الفاظ و اصطلاحات مربوط به آن، تاریخ پیدایش آن و تطور و تحول آن مورد توجه قرار گرفته است. مثلاً در مدخل تفسیر از توضیح و  واژگان مربوط به تفسیر، بحث جواز تفسیر، ادوار تفسیر، انواع تفاسیر بحث شده و در مدخل‌های جداگانه دوره‌های گوناگون تفسیری تا زمان معاصر گزارش شده است. در بخش مطالعات قرآنی هم به تاریخ مطالعات قرآنی و ادبیات مربوط به آن در کشورهای اسلامی و اروپایی پرداخته شده است که حاوی اطلاعات بسیار جدید و ذی‌قیمتی است و آگاهی بر بسیاری از آنها در داخل کشور میسر نیست.

5ـ ادیان

دائرة‌المعارف حاوی مدخل‌های بسیار مفید و مفصلی در باب قرآن و دیگر ادیان است. ضمن اینکه در بخش اعلام هم مدخل‌های بسیار جالبی در باب اعلام مربوط به دیگر ادیان و مذاهب آمده است. اطلاعات دقیق تاریخی و تفسیری مربوط به آیین‌های دیگر که در ذیل مداخل مربوط آمده است، آنها را برای محقق مسلمان علوم قرآنی مفید و اطلاع‌بخش کرده است.

6ـ  قرآن و فرق اسلامی

در دائرة‌المعارف قرآن مدخل‌هایی با محوریت فرق گوناگون اسلامی وجود دارد. در این مدخل‌ها نویسندگان مباحث قرآنی مورد توجه فرقه مربوطه را مورد توجه قرار داده‌اند.

7ـ قرآن و علوم و فنون و هنرهای اسلامی

از بخش‌های جذاب و جدید این دائرة‌المعارف، مقالات مفصلی است که در باب قرآن و علوم و فنون و هنرهای اسلامی نوشته شده است. از جمله این مدخل‌ها می‌توان به فلسفه و قرآن، کلام و قرآن، ادبیات و قرآن، باستان‌شناسی و قرآن، اخلاق و قرآن، خوشنویسی و قرآن و .... اشاره کرد. 

جلد اول دائرة المعارف قرآن که به تازگی توسط انتشارات حکمت منتشر شده است شامل حروف الف و ب است و پس از 5 سال کار علمی روی این مجموعه نخستین جلد آن چندی است که وارد بازار کتاب شده است.

منبع: خبرگزاری فارس