گزارشی از مراسم رونمایی از کتاب «انقلابی اسلامی در غرب»

مراسم رونمایی از کتاب «انقلابی اسلامی در غرب»، نوشته ایگناسیو اولاگوئه، با حضور علی‌محمد طرفداری (ویراستار کتاب)، حجت الاسلام ربانی‌نژاد (مدیر انتشارات مصباح‌الخیر) و سعید طاووسی و با شرکت علاقه‌مندان به حوزه مطالعات تاریخ، در سالن اجتماعات کانون اندیشه جوان برگزار گردید.

کتاب «انقلابی اسلامی در غرب» را دکتر ایگناسیو اولاگوئه، که اهل اسپانیاست، نگاشته و هم‌وطن دیگر وی، یعنی دکتر جعفر گونزالس که به زبان فارسی هم مسلط است، ترجمه کرده است.

در ابتدای نشست، سعید طاووسی گفت: این کتاب نگاه جدیدی در مطالعات اسلامی و تاریخی به روی محققان و پژوهشگران تاریخی باز کرده است.

نویسنده کتاب «انقلابی اسلامی در غرب» این نظر را که بسیاری بدان معتقدند و می‌گویند: اسلام به زور شمشیر وارد سرزمین‌های مختلف شده است، زیر سؤال می‌برد و برخلاف آنها، این نگرش را مطرح می‌کند که ورود اسلام هرگز با شمشیر، زور و قدرت قهریه نبوده است. او از منکران نگرش خود می‌پرسد: چگونه می‌توان ادعا کرد اسلام با زور وارد سرزمینی شود و تمدن عظیم و فاخری از خود به مدت چندین قرن باقی گذارد؟!

این پژوهشگر تاریخ در ادامه صحبت‌هایی خود به یکی دیگر از ویژگی‌های این کتاب ایگناسیو اولاگوئه اشاره کرد و گفت: این کتاب را باید از جنس یک مطالعه موردی دانست؛ چون این نظریه درباره انتقال اسلام به سایر مناطق همچون هند، ایران... نیز وجود دارد.

وی در بخش دیگری از صحبت‌های خود با اشاره به شکل‌گیری نگاه‌های جدید به تاریخ و تاریخ‌نگری اظهار کرد: امروزه خوشبختانه نسل جدیدی از محققان به وجود آمده‌اند که با نگره‌های علمی و روشمند به قضایای تاریخی می‌نگرند و بی‌گمان دکتر ایگناسیو اولاگوئه از این دسته محققان تاریخی است؛ نویسنده‌ای که برای بررسی چگونگی ورود و گسترش اسلام در اندلس، فقط به منابع تاریخی تکیه نکرده، بلکه در کنار متون اسلامی و متون اسپانیایی، اعم از تاریخی و دینی، از دانش‌های کمک‌کننده به تاریخ از جمله بوم‌شناسی، زمین‌شناسی، هوا شناسی و... نیز یاری جسته است.

طاووسی در ادامه صبحت‌های خود، یکی از دلایل دکتر ایگناسیو اولاگوئه را درباره اینکه اسلام با شمشیر وارد اندلس نشده است این چنین شرح داد: در واقع سرزمین اندلس در آن دورانی که اسلام ظهور کرد، از آن مسیحیتی که به تثلیث آلوده شده بود فاصله گرفته و پیرو مذهب آریوسی شده بود که نوعی مسیحیت توحیدی است. همین موضوع نشان می‌دهد که این تفکرات دینی زمینه بسیار مناسبی در بین مردم اسپانیا به وجود آورده بود و این خود عامل بسیار مهمی در گرایش مردم به آیین اسلام بوده است و به عبارتی دیگر، نگرش‌های دینی آنها برای پذیرش این دین به نوعی آماده و مهیا بود.

در ادامه این جلسه حجت‌الاسلام ربانی‌نژاد، مدیر انتشارات مصباح‌الخیر، ضمن تشکر از برگزارکنندگان این مراسم، به این موضوع اشاره نمود که هدف وی و همکارانش در انتشارات مصباح‌الخیر ترویج فرهنگ و مذهب اسلامی است و در این زمینه در پی کسب منفعت شخصی نیستند. وی درباره علت قرار دادن این کتاب در اولویت‌های کاری مؤسسه خود هم گفت: بنده بعد از آشنایی با این کتاب ارزشمند، ضمن همفکری با بزرگان اهل فن در قم و جناب آقای دکتر طرفداری، تصمیم گرفتم ترجمه این کتاب را در اولویت کاری مؤسسه مصباح‌الخیر قرار دهم؛ زیرا این منبع بسیار مهم و تحقیقی برای نخستین بار است که در ایران منتشر می‌شود.

ربانی‌نژاد این خبر خوش را هم به حضار داد که ترجمه عربی این کتاب نیز به پایان رسیده است و به زودی به بازار نشر عرضه خواهد شد، دلیل اهمیت قائل شدن برای ترجمه عربی این کتاب و انتشار آن را چنین عنوان کرد: در بین آثار و تألیفات تاریخی محققان کشورهای عربی، جای این اثر ارزشمند بسیار خالی است.

**کتابی که پس از 3 دهه هنوز تازه است

سخنران دیگر این جلسه،  علی‌‍محمد طرفداری (ویراستار کتاب) بود که صحبت‌های خود را با اشاره به زمانی که تصمیم گرفت این کتاب را ترجمه کند آغاز کرد و گفت: اواخر سال 1387، کنفرانسی درباره روابط ایران و اسپانیا در دانشکده مطالعات جهان برگزار شد که بنده در آن، نامی هم از این کتاب بردم که با استقبال محققان و پژوهشگران روبه‌رو شد و این سرآغازی برای توجه به این کتاب و ترجمه آن به زبان فارسی شد. سرانجام بعد از چند سال خوشبختانه کتاب یادشده به زبان فارسی ترجمه و امروز مراسم رونمایی از آن برگزار شده است».

وی در بخش دیگری از سخنان خود درباره توجه غربی‌ها به تحقیقات تاریخی و به‌ویژه تاریخ اسلام گفت: اینکه محققی غربی به تاریخ اسلام این گونه نگاهی علمی و روشمند بیندازد جای خوشحالی و سپاس دارد و از سویی دیگر باید از محققان مسلمان گلایه کرد که چرا نباید کارهای بزرگی همچون این اثر به دست محققان مسلمان نگاشته شود».

ویراستار کتاب «انقلابی اسلامی در غرب» افزود: اکنون نزدیک به بیش از سه دهه از زمان نگارش متن اصلی این کتاب می‌گذرد، ولی به لحاظ محتوایی همچنان بوی تازگی از آن به مشام می‌رسد و هنوز هم در مطالعات تاریخی می‌توان آن را الگویی بسیار مناسب برای محققان و دانش‌پژوهان ما دانست.

طرفداری درباره عصاره اصلی کتاب نیز اظهار نمود: این کتاب، که از بخش‌های مختلفی تشکیل شده است، اطلاعات بسیار جامع و ارزشمندی را در اختیار محققان علاقه‌مند به تاریخ اندلس قرار می‌دهد. شرایط سیاسی و اجتماعی مردم اندلس هم‌زمان با ورود اسلام به این سرزمین از مباحث مهم این اثر است. با این حال باید تأکید کنم که نکته محوری این کتاب رد دیدگاه کسانی است که معتقدند ورود دین اسلام به اندلس و گسترش آن در این سرزمین از طریق نظامی بوده است؛ نویسنده بر اساس داده‌های تاریخی و دانش‌های کمکی تاریخ، این نظریه را رد کرده و ورود این دین به اندلس و دلیل گسترش آن در این بخش از خاک اروپا را ناشی از تحولی درونی دانسته است. در حقیقت باید گفت که اسلام به سهولت وارد هر سرزمینی شده است که در آن آیین توحیدی وجود داشته است.

این پژوهشگر تاریخ در بخش دیگری از صحبت خود، به کمبود منابع تاریخی درباره تاریخ اندلس اشاره کرد و گفت: کتاب انقلابی اسلامی در غرب یکی از کتاب‌های جامع و ارزشمندی است که تاکنون به زبان فارسی ترجمه شده است. با این حال باید توجه کرد که مخاطب نویسنده در این کتاب ذهنیت مردم اسپانیا در دهه 1970م است و مطالب آن براساس نیازها و دانش آن زمان نگاشته شده است؛ بنابراین اگر نقاط ضعفی به لحاظ یافته‌های جدید تاریخی در این اثر باشد ــ یعنی یافته‌های جدید، نظریات وی را رد کند ــ مربوط به گذشت زمان و رشد علم و دانش است و در حقیقت رسالت نویسنده در این بحث مفصل، تغییر  نگرش‌های تاریخی مردم آن سرزمین در همان زمان بوده است و با همین هدف، تیغ نقدش را هم بر نوشته‌های مورخان دوره خودش قرار می‌دهد.

طرفداری، نقد و بررسی داده‌های تاریخی و امکان‌سنجی و استفاده از علوم دیگر در کنار تاریخ را از ویژگی‌های منحصربه فرد این نویسنده در اثر ارزشمند «انقلابی اسلامی در غرب» دانست و گفت: گردآوری اطلاعات تاریخی و مستند کردن نوشته‌های تاریخی بسیار ارزشمند است، اما مهم‌تر از آنها این است که این داده‌های تاریخی نقد و ارزیابی شوند و بتوان در تحلیل‌های تاریخی از آنها سود جست. امکان‌سنجی از ویژگی‌های دیگر این اثر است که نویسنده در آن، داده‌های تاریخی را در فضاهای جغرافیایی و آب و هوایی و... ارزیابی می‌کند و درواقع به داده‌های تاریخی این نگرش انتقادی را دارد.

وی در پایان به این نکته اشاره نمود که اثر یادشده در استفاده از متدهای علمی شایسته ستایش است و ازهمین رو می‌توان آن را الگویی برای محققان داخلی قرار داد، ولی رهیافت‌های آن به نقد و بررسی نیاز دارد.

این جلسه در پایان با رونمایی از کتاب «انقلابی اسلامی در غرب» و پرسش و پاسخ‌های شرکت‌کنندگان در جلسه و مهمانان به پایان رسید.

منبع: خبرگزاری فارس