صفاءالدین تبرائیان، برنده جایزه کتاب سال جمهوری اسلامی ایران حتی در دفتر کوچک و پر از کتاب و کاغذ و یادداشت خود در «موسسه مطالعات تاریخ معاصر ایران» هم پرانرژی و خندان و خوش صحبت است و آنقدر سرحال با تو برخورد می کند که تفاوت سنی حدود چند ده ساله را فراموش می کنی و خیلی راحت با او گپ می زنی؛ از تولد در کاظمین عراق و فعالیت سیاسی در یوسف آباد تهران تا نگارش کتابی درباره جنایات و خیانت های سازمان مجاهدین خلق؛ گفتگویی خواندنی که حدود سه ساعت طول کشید و هیچکس هم از طولانی شدن آن خسته نشد.
برای شروع مختصری از سوابق و فعالیت های سیاسی و پژوهشی خود را بفرمایید تا وارد جزئیات شویم.
در 17 شهریور 1339 در کاظمین متولد شده ام. مرحوم پدر از شاگردان حضرت آسیدمحسن حکیم بود و در کاظمین مستقر شدیم. خاستگاه تبار خانواده ما به دوره صفویه برمی گردد که اجداد ما از لبنان به ایران مهاجرت کردند و در خدمت به تشیع بودند و با دربار صفویه ارتباط نزدیکی داشتند و به همین دلیل هم رسم و رسومی از همان موقع بنیان گذاشته شد، از جمله رسم «عمرکشان» که هم در دائره المعارف مصاحب و هم در اثر سه جلدی نصرالله فلسفی در باره شاه عباس کبیر آمده است که اینها تجمعی را ایجاد کردند و خیلی محبّ اهل بیت(ع) بودند و به همین دلیل از دشمنان اهل بیت(ع) تبری می جستند و این نام خانوادگی منحصر به فرد برای خاندان ما انتخاب شد و غیر از ما برادرها دیگر کسی به این نام باقی نمانده است.
من در چهار ایستگاه تحصیل کرده ام: عراق، ایران، لبنان و سوریه. آخرین چیزی را که به صورت آکادمیک دنبال کردم دوره دکترا بود که در بیروت گذراندم و فارغ التحصیل «الاثار الشرقیه» هستم، یعنی در واقع همان کرسی ای که پروفسور ادوارد سعید آن را بنیان گذاشت و ما به عنوان شرق شناسی از آن نام می بریم.
در ایران پیش از پیروزی انقلاب اسلامی در کتابخانه مسجد شفا در منطقه یوسف آباد بودم. گمان می کنم بزرگ علمای تهران در حال حاضر همان شخصی است که پیشنماز آن مسجد بود، یعنی حضرت آیت الله العظمی سیدرضی شیرازی، نوه میرزای بزرگ. خودش راغب نبود برود و در حوزه مستقر شود و بحث مرجعیت ایشان مطرح شود. هر چهار فرزند حضرت آقا هم نزد ایشان خوب درس خوانده اند. من مسئول کتابخانه ایشان بودم و در واقع ایشان پدر معنوی ما محسوب می شوند، چون من در طفولیت و در پنج شش سالگی پدرم را از دست دادم که در وادی السلام نجف اشرف به همراه بقیه عموهایم دفن هستند.
در جهت انقلاب هم فعال بودیم، منتهی کار به زندان و این حرف ها نکشید. خیلی هم به سن مان نمی خورد. در انقلاب دانش آموز بودم و تحصیل می کردم. با دوستان فعال بودیم و با حضرات روحانیون هم ارتباط داشتیم. یادم می آید به منزل آقای انواری که از زندان آزاد شد، رفتیم و خاطرات مربوط به زندان، سازمان و مسائل مختلفی که اتفاق افتاد و از همان موقع هم ما نزد حضرت آقارضی شیرازی و قبل از آن هم در کاظمین مشغول تحصیل حوزوی بودیم، ولی بعد از پیروزی انقلاب کوتاه زمانی اردیبهشت ماه سال 1358 ناچار شدیم ترک تحصیل کنیم. من در مدرسه ای به نام فرخ منش، بین وزرا و بخارست که الان شده خالد اسلامبولی و احمد قصیر و اسم مدرسه هم شده است مدرسه حر درس می خواندم. منزل هم هم همان نزدیکی بود. ما اولین دوره سپاه بودیم.
در مدرسه شهید صدر تحصیل حوزوی می کردم و در آنجا حجره داشتم. می دانید مدرسه شهید صدر کجاست؟ مسجد امام(ره)، پله ها را که پایین می روید، سمت راست تان این مدرسه بود. مدتی است حضرت قاسمیان که روحانی خیلی محترم و بزرگوار و ماشاءالله بسیار خوش صدایی است و ساز هم می زند، در مدرسه مشکات، یعنی همین مدرسه شهید صدری که در آن درس می خواندم و حجره داشتم، بودند. من در سال 60 در مدرسه شهید صدر بودم که در واقع جزو زیرمجموعه شهید محراب آسیدمحمدباقر حکیم بود. مشکات الان همان مدرسه شهید صدر است که آقای قاسمیان دست گرفته است.
تحصیلات حوزوی را هم ادامه می دادیم، ولی بیشتر محل تحصیل ما مدرسه مروی بود. بعد هم در مسیر انقلاب و چم و خم ها و فراز و فرودهایش قرار گرفتیم. منتهی من از همان ابتدا می نوشتم. یادم می آید اولین چیزی که نوشتم چیزی بود با عنوان «نهضت انبیا». شانزده هفده سال داشتم که این را نوشتم. هنوز انقلاب پیروز نشده بود. آن موقعی بود که مسئول کتابخانه مسجد شفا بودم. بالاتر از آن هم مسجدی در میدان کلانتری، خیابان سیدجمال الدین اسدآبادی بود که اسم اش مسجد سادات بود. پیشنماز آنجا هم آسیدعلی آقای گلپایگانی بود که از لحاظ صورت و سیرت خیلی شبیه حضرت خامنه ای بود. با خواهر آقای بجنوردی ازدواج کرده بود. چند سال پیش مرحوم شد. ایشان پیشنماز آنجا و مدتی هم مسئول کتابخانه مسجد شفا و سادات بودند. منتهی درس خیلی خوبی نزد حضرت آقارضی شیرازی خوانده شد که بیشتر به این معروف است که فیلسوف و حکیم است، در حالی که فقه اش هم خیلی خوب است و فکر می کنم هر چهار فرزند حضرت آقا پیش ایشان درس خارج فقه خوانده اند.
دوره کوتاهی در کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان جهاد بودم. در سپاه هم بیشتر از یک سال و خرده ای نماندم، چون در بخشی بودم که خیلی با روحیه ام سازگاری نداشت.
ماجرای گروه «آرمان مستضعفین» چه بود؟ شما که به آنها نزدیک بودید، چیزهایی در باره شان می گویند. آیا این طور بوده است یا نه؟ جزئیات اش را برایمان بفرمایید.
من «آرمان مستضعفین» را نمی شناختم و با یکی دو تا از بچه های فرقان بیشتر نزدیک بودم تا آرمان. محل تجمع اکبر گودرزی پشت منزل فعلی ما در مسجدی به نام مسجد خمسه بود که مسجد متروکی است و نزدیک خانه آقای جلائی پور است. سروش تا قبل از این که مهاجرت کند در آنجا درس های «دین شناسی از دیدگاه مولانا» می داد. اکبر گودرزی به خاطر همین ویژگی های مسجد که خیلی هم کسی به آنجا رفت و آمد نمی کرد، آنجا را انتخاب کرد. حمید نقاشیان که می دانید نقش بسیار مهمی در بازداشت بچه های فرقان، مخصوصاً شاخه قلهک داشت، بیشتری روی همین قسمت زوم کرده بود. به علت این که به منطقه هم آشنا بودند، خیلی ها را آنجا زدند. عراقی و آقای مطهری و اینها را که در این منطقه بودند، به همین دلیل زدند. ما حدود چهارده پانزده سال است که اینجا مستقریم. من «آرمان مستضعفین» را اصلاً نمی شناختم. مثلاً فرض کنید آقای خوئینی ها را بعدها شنیدم که در نیاوران... یعنی اصلاً سنم به این چیزها نمی خورد. علت اش هم همین است که بلافاصله بعد از انقلاب به سپاه رفتیم و اصلاً جذب گروه و دار و دسته ای نشدیم. من احد الناسی از افراد «آرمان مستضعفین» را نمی شناسم.
این که می گویند با گودرزی و آشوری دیدار داشتید، این طور نبوده است؟
یک روز قبل از دستگیری اش او را دیدم. بعد هم خودم با آقای لاجوردی صحبت می کردم. اتهام ایشان تبلیغ مسلحانه بود و اعدام اش قطعی. کسی نمی توانست مخالفت کند. حتی هیچ پادرمیانی از حضرت خامنه ای در باره شاگردی که خیلی هم به وی علاقه داشت، ندیدم. به هیچ وجه. منتهی آشوری ویژگی هایی داشت. مثلاً خیلی فروتن بود. مظلوم بود و بعد هم با یک سری چیزهای جدید تازه آشنا شده بود. مثلاً دولت. وقتی دولت را تعریف می کرد می گفت ماشین در هم کوبنده زحمتکشان. این همان تعریفی است که لنین دارد از دولت ارائه می دهد. نتوانسته بود این قضایا را درک کند، اما در این که آدم خیلی مستعدی بود و کتاب گردن کلفتی به اسم «علل گسترش اسلام» را ترجمه کرد که کار خیلی خوبی بود، حتی ترجمه اش هم ترجمه بسیار سختی بود. دو کار بعدی بود تا واقعه دستگیری و بعد از مدتی که در زندان بود. من در برخی از سایت ها در باره ارتباط ایشان با مقام معظم رهبری چیزهایی دیدم. این چیزی نیست که کسی بخواهد پاک کن بردارد و ارتباط با کسی را پاک کند. من با آقای نراقی قبل از این که در 12 آذر سال گذشته فوت کند، صدها ساعت مسافرت رفتم. همراهی و همگامی با ایشان برای خودش هم این سوءتفاهم را ایجاد کرده بود که بنده واله و شیدای ایشان یا طنازی مثل سیدابراهیم هستم یا هرمز. دکترای کارگردانی در فرانسه ام یا قیمت ام این است که دو تا آپارتمان در آنجا دارم. از این همراهی استفاده کردم، کما این که وقتی کتاب توفانیان را نوشتم، برادر توفانیان خیلی به من کمک کرد. شخصی است به نام حاج محمدتقی. نمی دانم زنده است یا مرده. خیابان سایه در جردن می نشست. یا مثلاً برادر داریوش همایون بسیار به من کمک کرد. داریوش همایون بعد از این که کتاب منتشر شد، به اینجا آمد و با عصبانیت وارد اتاق ام شد و کم مانده بود به من فحش خواهر و مادر هم بدهد که پسرم در آلمان می خواهد فامیلی اش را عوض کند با این کاری که تو در این کتاب کردی. جالب است کتاب شش سالی بود در آمده بود و خود داریوش همایون جز یکی دو پیغام سطحی به ما چیزی نگفته بود که فلانی فقط خطاها و نقاط ضعف ما را دیده است. آدم پاچه ورمالیده ای بود. به کسی رحم نمی کرد. حزب داشت. کانال یک شهرام همایون در لوس آنجلس هست. مطبوعه داشت. شش سال وقت داشت و اگر می خواست به ما پاسخی بدهد، می داد.
آشوری بنده خدا را کمی این جلال گنجه ای و اینها به هلاکت انداختند. آشوری ملاتر بود و جلال گنجه ای می خواست او را بیاورد که مثلاً بشود فقیه سازمان. سازمان که به این چیزها اعتنایی ندارد، برای پُز و حفظ ظاهر. برای همین او را به خیابان انزلی در خیابان طالقانی که یکی از مقرهای علنی شان بود آوردند. جنبش ملی مجاهدین، دم وزارت بازرگانی و سفارت عراق نه، مثل این که از همان موقع مقرر شده بود اینها در خدمت عراق باشند، بلکه آوردند به ستاد خیابان طالقانی و آنجا مستقر شده بود. یادم هست وقتی آمد سر قرارمان سر خیابان ولی عصر، با دمپایی و پیراهن بلند یقه آخوندی آمد. بحث مان هم با او به نتیجه ای نرسید. سن مان هم به هم نمی خورد که زیر بار این قضایا برود. کلاً ایشان را دو بار دیدم. یک بار در خیابان پامنار در یک بنزفروشی برای اولین بار و با او آشنا شدم. بار دوم هم همین باری که روز بعدش دستگیر شد. بحث آزادی گروگان ها بود که سرنوشت شان چه می شود. خیلی علاقمند شده بود برود و از نزدیک ببیند چه اتفاقی می افتد که همان جا دستگیرش کردند. کمتر هم جایی گفته شده است که حضرت شهید دیالمه ایشان را شناسایی کرد و نیروها بازداشت اش کردند.
از این مباحث بگذریم و به سراغ کتاب های شما برویم. آیا کتاب هایتان روند خاصی دارند، یعنی شما صرفاً موضوعایت را که به شما پیشنهاد می شوند دنبال می کنید یا علائق شخصی تان است؟
تمرکزی می کنم روی این چند سال اخیر از سال 1389 تا الان. یک دهه پیش دیداری با حضرت آقا داشتیم. ایشان در باره تاریخ نگاری، تاریخ نگری و اهمیت برکشیده شدن موضوعات تاریخی سفارش هایی کردند. ایشان توصیه می کردند باره رخدادهای تاریخی زکام نباشید، سرماخورده نباشید. طبیعی است. الان اگر زکام باشم، خانه همسایه بغلی آتش سوزی هم باشد متوجه نمی شوم. بعضی ها در برخورد با وقایع تاریخی خنثی هستند. برای بعضی ها هم اهمیتی ندارد چه چیزی را مقدم بشمارند. من سال ها پیش کارهایی در باره آسیای مرکزی کرده بودم. کاری در باره هند و قیام معروف بنگال در 1857 کردم. خود حضرت آقا هم کتابی با همین عنوان دارند. کتاب ام تقریباً همین است. یک نسخه خطی در کتابخانه ملی بود. این تیپ کارها. یا فرض بفرمایید جمع آوری مدارک و اسناد راجع به اشغال ایران در دوره متفقین یا کودتای فلان یا کذا. قبل از آن هم در حوزه مطالعات دینی، انبیا، اولیا، اخلاق و... کار می کردم که چاپ شده اند. حتی برای بچه ها کتاب نوشته ام. الان اگر به کسی بگویید رخدادها یا شخصیت های انقلاب را به زبان ساده برای کودکان یا نوجوانان بنویسد، تصور می کند عار و ننگی است و در شأن و منزلت او نیست، اما علامه طباطبایی این جوری فکر نمی کند. آقای مطهری این جوری فکر نمی کند. حتی من از شهید صدر جزوه دارم که این گونه فکر نمی کند. مرحوم شرف الدین در لبنان. دیروز خاطرات شیخ علی کورانی، باجناق استاد ما حضرت آیت العظمی فضل الله را می خواندم، می گفت یک روزی پدرم ما را برد پیش ایشان، از من با شوخی و خنده چند سئوال صرف و نحو پرسید. اینها کار بدی نیست، منتهی هماهنگی و انسجام نداشت و این حلقه ها با یکدیگر مرتبط نبودند. بعد از این که دیدم حضرت آقا حساسیت دارند که شما به کارهایی که می خواهید انجام دهید اهمیت بدهید. عمر ما محدود است و معلو نیست چقدر زنده بمانیم، پس چرا نباید کارهایی را انجام بدهیم که به درد جامعه امروز بخورد و از آنها به عنوان راهنمای عمل استفاده شود. مگر تاریخ غیر از این است. ما تاریخ را می خواهیم چه کار کنیم؟ با مرده ها سر و کار داریم و پرونده های قدیمی را بیرون می کشیم که بتوانیم از آنها برای امروزمان بهره ببریم و استفاده کنیم.
به همین دلیل ایشان تأکید داشت به این که تاریخ:
1. باید جهت دار باشد
2. هدفمند باشد
3. در خدمت مردم باشد
ما هم آرام آرام شروع کردیم و این جمله هشدار و پند ایشان آویزه گوش ما بود. چند نفر دیگر هم با ما در آن مجلس بودند، ولی شاید خیلی تأثیری را که روی بنده گذاشت، روی آنها نگذاشته باشد. من از سال 1389 تا الان بر اساس آماری که خود ارشاد ارائه داده است، پرکارترین نویسنده حوزه تاریخ هستم. کاری به اهمیت کتاب ها ندادم و الان حتی وارد کیفیت آنها هم نمی شوم، ولی شاید کمتر کسی باشد بتواند چنین رکوردی را بزند.
ما اینجا در مؤسسه خودمان شخصی را داشتیم که آدم محترمی بود و خوب درس خوانده و فارغ التحصیل آکسفورد انگلیس بود که می شود از او به عنوان یکی از سه بنیان گذار سازمان مجاهدین خلق نام برد، یعنی دکتر رضا رئیس طوسی، فرزند آسیداسماعیل رئیس طوسی مشهد. حضرت آقا پدرش را به اسم می شناخت. واقعاً رئیس طوسی را می شود جزو بنیان گذاران سازمان به حساب آورد. در مجموعه سه جلدی ای که مؤسسه باران منتشر کرده است، محققین ناشناس آنجا حتی به همین عنوان اشاره می کنند. این آقای رئیس طوسی کارمند مؤسسه خود ما بود و در همین سالن بغلی می گفت یک محقق می تواند شش ماهه مقاله بنویسد، سه ساله می تواند یک کتاب شسته رفته با استانداردهای آکادمیک و علمی بنویسد. در واقع با لطفی از سوی حق تعالی و روحیه جهادی در سال های اخیر وارد این عرصه شدم، به گونه ای که از سال 89 تا الان شش عنوان کتاب منتشر شده است و دو تا از آثارم دو جلدی هستند، یعنی می شود هشت جلد. کار نخستین در باره حضرت حکیم بزرگ، سیدمحسن بود با عنوان«احیاگر حوزه نجف». همان موقع هم کاری را با عنوان «مرجع عصر» آماده کردیم و این را همراه خودمان به نجف بردیم. یک چیزی را برایتان می گویم. برای مراسم کتاب آقای حکیم، 22 شخصیت از ایران آمدند که هفت تا نماینده مجلس بودند.
در این باره روز چهارشنبه رسیدیم. هفته اول ماه رجب بود و شب زیارتی صورت گرفت. صبح پنج شنبه مراسم رونمایی کتاب بود. نمازی اقامه شد و ناهاری خوردیم و به سمت کربلا حرکت کردیم. این چه شبی است؟ شب لیله الرغائب و اعصاب دست راستم ورم می کند، چون مزخرفاتی که می نویسم همه اش بامداد است. نمی توانستم قلم به دست بگیرم. باور کنید کتاب دو جلدی آقای حکیم را کمتر وقتی بود که وضو نداشته باشم. این کار را در مدت زمان شاید کمتر از یک سال نوشتم. بحث های ملایی، آخوندی، مرجعیت و فتواست. در برخی از منابع فارسی برخوردهای خوبی با حضرت حکیم صورت نگرفته است. ماشاءالله ده تا پسر هم دارند که هفت تایشان به شهادت رسیده اند. اینها را باید یکی یکی توضیح می دادم، یعنی کار سنگینی بود.
منتهی مطلبی را که می خواهم مطرح کنم این است که بخشی از آیه 11 سوره مجادله است. حق تعالی می گوید: «یَرْفَعِ اللَّهُ الَّذِینَ آمَنُوا مِنکُمْ وَ الَّذِینَ أُوتُوا الْعِلْمَ دَرَجَاتٍ وَ اللَّهُ بِمَا تَعْمَلُونَ خَبِیرٌ». اگر خدا بخواهد به کاری رفعت می دهد. من کسی نبودم که این کتاب در لیله الرغائب رونمایی شود و شب بلند شویم به آنجا برویم، آن هم با این عده. این روح آن مرد بزرگ بود. اتفاقاً روز شنبه در جمع دوستان سپاه می گفتیم نگاه کنید در بیوت علما و روحانیون معمولاً وقتی به سطح نوه ها می رسد ماجراهایی هست. این خاندان 25 شهید داده است. آن روز در آن مجلس بزرگ تمام آل حکیم بودند. در این خاندان به رغم این که 65 شهید داده است، همین الان بیش از 40 مجتهد وجود دارند. در لبنان، قم و جاهای دیگر هستند. ببینید این مرد بزرگ چه روحی به این کالبد و سلاله ها دمیده است! کمتر چنین آلی را ملاحظه می کنید.
بعد از آن به جای این که بنشینیم و استراحت کنیم، بلافاصله در سال بعد کتاب «مرجع مجدد امام حکیم» را دادم که مجمع تقریب مذاهب اسلامی، سال 1390 چاپ کرد.یکی از فرزندان آقای حکیم که به شهادت رسیده فارغ التحصیل الازهر است و خیلی هم دعوت اش کردند که پیش ما بمان. سوریه دعوت اش کرد که پیش ما بمان و نپذیرفت و به نجف برگشت و ماجرای آل حکیم پیش آمد و ایشان به شهادت رسید.
ما هر سال در ماه محرم مشاور حرم امام حسین(ع) هستیم. مجله ای هم به نام «آستان حسین(ع)» هست که به نه زبان منتشر می شود و من کارهای نسخه فارسی اش را انجام می دهم. نماینده آستان به اینجا آمد و تعداد محدودی پرچم آورد. پارسال برنامه ریزی کرده بودیم که یکی از این پرچم ها برفراز مرتفع ترین نقطه تهران یعنی برج میلاد نصب شود. شب اول محرم به تهران رسیدم خودم را به برج میلاد رساندم و مراسمی گرفتند. از وزارت دفاع، شهرداری و مقامات کشوری و لشکری آمده بودند. ما این پرچم را دقیقاً در کنار پرچم رضوی قرار دادیم. اینها در گنبدی که به آن می گویند آسمان قرار دارند و بیرون نیستند.
بلند شدیم که برویم حسینیه اعظم زنجان که این پرچم را تحویل بدهیم. به آشنای مان زنگ زدیم و گفتم من پارسال صحنه ای دیده ام و یک چیزی در دل مان مانده است که حیف این پرچم نیست که به آنجا بدهیم. خلاصه خیلی به ما احترام کردند و صبح دنبال ما ماشین فرستادند. باور کنید این ماشین با سرعت 170 کیلومتر می رفت، چون مردم جمع شده بودند و اینها عجله داشتند. وقتی رسیدیم باور کنید می خواستند لباس ام را تکه پاره کنند. نمی دانستند ماجرا چیست و تازه دو روز بود که فهمیده بودند قرار است پرچم را بیاوریم و خلاصه این قضیه مقارن شده بود با مراسم رونمایی از گنبد طلایی حسینیه اعظم زنجان. حسینیه هم که می گوییم اینها درمانگاه، کتابخانه و ... دارند. ماشاءالله چه شهر و مردم خوبی. رسیدیم و پرچم را بالا بردیم و مصاحبه ای هم با صدا و سیمای زنجان کردیم.
آمدیم برج میلاد که من هنوز آن بالا بودم که خانمی زنگ زد و گفت: «از شما رزومه می خواهند». پرسیدم: «برای چه؟» جواب داد: «کتاب تان در لیست چهارده نفر نویسنده کتاب سال در آمده است». همان جا به قدری شرمنده شدم و گفتم حضرت اباعبدالله(ع) نگذاشت ما پایین بیاییم. همان بالا ما را خجالت داد. همان کتاب در دوم آذر برنده جایزه جلال آل احمد شد، با این که سال قبل از آن نویسنده شایسته تقدیر در حوزه تاریخ اصلاً معرفی نشد و بعد از دو سال من با آقای دکتر سهراب یزدانی مشترکاً برنده شدیم. چهار نفر بودیم. من و ایشان در حوزه تاریخ بودیم. حوزه های دیگر نشد. حوزه ادبیات بود که فکر کنم آقای فتوحی شد، یکی هم در حوزه مستند بود. فقط همین چهار نفر برنده شدیم که آقای لاریجانی آمدند و جوایز را دادند.
عجیب است که همین کتاب که الان در باره اش صحبت می کنم «انتفاضه شعبانیه» در 19 بهمن زنگ زدند و گفتند شایسته کتاب سال شناخته شده است. چند روز قبل از آن دلم خیلی سوخت. مراسم افتتاحیه فیلم فجر و آن لودگی مجری را دیدم و قرار گرفتن شخصی به نام آقای فلان پشت تریبون و بعد نام بردن از او. من با آن قهرمان کشتی که افتخار این مملکت است و خاک این مملکت را ترک نکرد و در جنگ و این قضایا و... کاری ندارم، ولی نام بردن از بهروز وثوقی؟! نقشه ای کشیدم و عکسی از سید حسن نصرالله برداشتم و پشت اش را یک جور درست کردم که روی پیراهن بماند. با همان حالت روی سن رفتم و جایزه را گرفتم.
ماجرای نگارش «انتفاضه شعبانیه» و مدارک و اسناد خاصی که در آن است، چیست؟
در مورد کتاب «انتفاضه شعبانیه» باور کنید این کتاب را در چهار ماه و یک هفته آماده کردم. قضیه آن یک هفته اش را هم می گویم. باور کنید در احوال شیخ گفته شده است که وقتی یک کتاب ویژه را می نوشت، خوابش برد. صبح بلند شد و دید کتاب آماده است که می گویند وجود مقدس حضرت حجت(عج) کمک کرده است. ما کتاب را شروع کردیم، ولی باور کنید منابع که نداریم. برای رونمایی این کتاب حضرت حجت الاسلام دکتر شیخ همام حمودی، ریاست کمیسیون سیاست خارجی پارلمان عراق بلند شد و به اینجا آمد. سید عمار ایشان را فرستاد.. سفیر عراق، تسخیری بزرگ و آقای حسینیان صحبت کردند. این مسئله خیلی برایشان اهمیت داشت. به واسطه این که قبل از انتشار این کتاب اصلاً منبعی نداشتیم. همین الان هم در اینترنت و جاهای دیگر بگردید مقاله های دو سه صفحه ای می بینید و یک سری عکس که خیلی از آنها هم بعد از انتشار کتاب بود، ولی این جوری نبود.
منابع وجود نداشت و ما در آن اوضاع یک سفر به لبنان و یک سفر به عراق کردیم. منابع را گیر آوردیم. در این منابع که چیزی به اسم انتفاضه نیست. جایی در این کتاب اشاره ای به این ماجرا کرده است و باید بنشینید و کل کتاب را بخوانید و فیش برداری کنید. به من گفتند اصلاً چنین چیزی نمی شود. من گفتم چون مرکز اسناد عید تعطیل می شود... یک خانم حروفچین آنجا بود و می خواست با خانواده اش به شمال برود. گفتم من قبل از عید می آیم و این مطالب را به ایشان می دهم. گفتند امکان ندارد. نه این که بخشی از کتاب، کل کتاب و همین اتفاق افتاد. بنده با افتخار اعلام می کنم کتاب «انتفاضه شعبانیه» را در ظرف چهار ماه و یک هفته نوشتم. با منابع اش و سفرهایی که انجام دادم و ترجمه هایی که صورت گرفته است و همه چیز فراهم شد، یعنی همه مأمور بودند کمک کنند. اولاً یک سال قبل از آن این اتفاق افتاد که عکاسی بلند می شود به تولیت آستان حسینی، آشیخ عبدالمهدی کربلایی می آید. اتفاقاً در ماجرای انتفاضه سرباز بود و فرار می کند و پایش روی مین می رود و چهار انگشت اش قطع می شود. الان تا حرم امام حسین(ع) که می خواهد بیاید نماز بخواند، کمی پایش می لنگد، به خاطر همین ماجراست. این شخص بلند می شود و موقع ورود می گوید به خدا من کاره ای نبودم. عکس ها پیش ام است. این را به آقای کربلایی می دهم. او هم تشکر می کند و می بوسد و می گوید خیال ات راحت باشد و بعد آرشیو کامل این عکس ها را در اختیارم می گذارد. چیزهای دیگری را هم فراهم آوردیم. آقای بهزادی در سایت های اینترنتی گشت و در باره سلاح هایی که امریکایی ها در حمله به کار بردند جستجو کرد که در عکس در کتاب هست که طرف سالم است و دست و پایش جدا، تجزیه و اصلاً پودر شده است. عکس های اینها وجود دارند. آدم هایی مثل عادل رئوف هم در این ماجرا پیدا شدند. اول بار بود که کسی از ساحت مرجعیت و مؤسسه الدینی یعنی نهاد مرجعیت دفاع می کرد که مخصوصاً در آن زمان متجسد در امام خمینی بود، آن هم در مقابل نانجیب های امثال عادل رئوف. اینها واقعاً چه کردند. بیانیه های آقای خوئی را... مثلاً یکی از قم به من زنگ زد و گفت من دو بیانیه دارم. گفتم خدا خیرت بدهد. بلند شدیم و به آنجا رفتیم.
از طرف دیگر واقعاً روزگار عجیبی است. یکی از نیروهای استخبارات عراق همان جایی که صدام به دار آویخته شد در استخبارات بین کاظمین و بغداد، جایی که آرامگاه ابوحنیف هم آنجاست، از داخل انبار یک گونی بیرون می آورد. این نوارهای VHS به خانه می آورد. بعد می ترسد که خودش حمل کند؛ برای همین می برد خانه پدرزن اش و در دستگاه می گذارند و می بینند این ها فارسی صحبت می کنند. بلند می شود این ها را به سفارت ایران می برد. می پرسند چقدر می خواهی؟ می گوید این قدر! می گویند نه بابا! بردار ببر، در حالی که هی نگاه می کردند یک وقت نبرد. حالا از این ها چقدر داری؟ می گوید خیلی، یک گونی. می گویند حالا چند تای دیگرش را هم بیاور. این ها را هم می آورد می بینند چه خبر است! خلاصه پولی به وی می دهند و آن شخص هم بسیار خوشحال و راضی می شود. این ها به ایران منتقل می شود و ده سال اینجا خاک می خورد. الان سی دی را در دستگاه می گذارد راحت هزار تا بلا سرش می آوری. VHS این جوری نیست. خیلی اذیتتان می کند. با مصیبت... اولاً قر و قاتی... صدا نامفهوم... بعضی ها هم کاست... مثلاً از اردوگاه اشرف به دست آمده بود. سندی در آنجا وجود دارد در باره شنود تلفنی. شخصی می خواهد لاجوردی را تخلیه اطلاعاتی کند. تلویزیون این تکه را پخش کرد. اصل نوار ۴۵ دقیقه است.
یا مثلاً ماجرای صدر دوم و نقش او در انتفاضه. دستگیری آقای سیستانی و این قضایا که بحث مفصلی است. در این گیر و دار فهمیدیم فصل نهم کتاب ام در انتفاضه که کتاب ام با این فصل تمام می شود، نقش سازمان مجاهدین خلق در سرکوب منتفضین یعنی قیام گران است که عملیاتی داشتند شهره به مروارید. ما همین جوری به تهران زنگ زدیم. حسن دانایی سفیر ما در عراق بود که فرمانده قدس هم بود. گفت آره چیزهایی داریم. بگویید از دفتر سیدعمار حکیم کسی به سفارت بیاید تا چیزهایی را به او بدهیم و نهایتا این کتاب به پایان رسید.
درباره کتابی که درباره احسان نراقی نوشته اید هم مختصری بگویید.
من سه گانه ای برای مؤسسه مان کار کرده ام، مهم ترین عنصر نظامی دوره پهلوی دوم و مهم ترین عنصر سیاسی مطبوعاتی دوره پهلوی دوم و مهم ترین عنصر روشنفکری دوره پهلوی دوم. پانزده شانزده سال پیش کتاب «ژنرال طوفانیان» چاپ شد که کاری حدود 800 و خرده ای صفحه بود. داریوش همایون منتشر شد که آدم مهمی است. قائم مقام حزب رستاخیز و وزیر اطلاعات و جهانگردی است. سومی که به نوعی خداحافظی ما با تاریخ نگاری دولت پهلوی هم بود و گفتیم دیگر با دوره پهلوی کاری نداریم، همین کار احسان نراقی بود که چیزی حدود بیش از پنج سال روی آن زحمت کشیده بودم و سه سال بود که آماده بود، یعنی دو سال قبل از این که نراقی فوت کند، این کار می توانست منتشر شود، متأسفانه ببینید وضع مراکز فرهنگی ما چقدر به لحاظ مالی وخیم است که کتابی مثل احسان نراقی و آن هم در وقتی که حیات داشت و می توانست به ما جواب بدهد و خیلی خوب بود و خوشحال می شدیم، منتشر می شد، انجام نشد. در آنجا در باره روشنفکری پهلویستی بحث های نظری مهمی داریم. زیاد از این پهلویستی استفاده کرده ام، به واسطه این که سال ها پیش مقاله ای در فصل نامه وجود داشت در باره ویژگی های مشترک کمالیستی و پهلویستی و در باره مصطفی کمال و رضاشاه. یک بحث نظری است. پنج شش صفحه هم بیشتر نیست و توضیحات در آنجا داده شده است.
بحمدالله وقتی این کار در آمد، چون یک کار سنگین علمی هم بود، یک مقدار توانست ناراحتی های گذشته را محو کند و مخصوصاً تبلیغاتی را که اینها بعد از مراسم رونمایی کتاب «خوابگردها» در شهریور داشتند، خنثی کند. با این حال در مراسم رونمایی کتاب یکی دو چیز گفتم که یکی دو خبرگزاری هم آن را تیتر کردند که حاضر نیستم یک خط مطلب نوشتن در مجله حرم امام حسین(ع) را با کل این کارهای به اصطلاح پژوهشی ـ تحقیقاتی معاوضه کنم، به جز این بساطی که الان روی میز پهن کرده ام که در باره تعاملات نظامی ایران و اسرائیل است. من آمده ام وارد ماجرایی خاص شده ام. هنرمندانی که به اسرائیل رفته اند. خواننده، موزیسین، رهبر ارکستر، ورزشکارها، حتی ارتباطات سفیر اسرائیل با برخی از روحانیون، تیپ هایی مثل شیخ محمد سنگلجی. هر چه فکر کنید آماده ایم با برجسته کردن ارتباط و وابستگی نظامی پهلوی و پورسانت هایی که گرفته شده است و مسائلی که وجود دارند. متاسفانه دریغ از این که کمکی در این قضیه به من شده باشد.
به عنوان حسن ختام، درباره سمینار معروف حزب الله لبنان درباره رهبر معظم انقلاب هم اگر جزئیاتی در اختیار دارید، بفرمایید.
من الان بیشتر دارم روی سمیناری که حزب الله در آنجا گذاشته است تأکید می کنم: «تجدید الاجتهاد عند الامام خامنه ای». خدا شاهد است زنگ زده ام به علی مؤید، خواهرزاده سیدعمار حکیم که در لبنان درس می خواند. الان دارد می آید که کاندید مجلس شود و به او گفتم علی! بلند شود برو هتل گالریا، چنین سمیناری برگزار می شود، آن را ضبط کن. این را برایم فرستاده است و نشسته ام یکی یکی مطالعه کرده ام. مقالات مهمی هستند. بهترین مقاله را هم در باره آقای خامنه ای شخصی از تونس داده است. جالب است که از ایران نیست. صحبت های خود سیدحسن هم بسیار مهم اند. سعی ام بر این است که وارد حوزه هایی شوم که کسی نشده باشد. مطالبی را در آنجا مطرح خواهم کرد و وارد جلوه های ناگفته و ناشنیده نهاد مرجعیت، مخصوصاً از سال 1325، فوت آسیدابوالحسن اصفهانی تا فوت آقای حکیم می شوم. دومی از این سه گانه از فوت حضرت خوئی است که تقریباً چند سالی است که آقا به رهبری برگزیده شده است تا ماجراهای مربوط به تصحیح هوشمندانه مقاومت اسلامی در غزه و اینها. خدا شاهد است انفجار سال 1363 نماز جمعه را که آقای خامنه ای نیم قدم می آید عقب. زمان گرفته و نوار را چند بار نگاه کرده ام که ببینم ایشان چند ثانیه سکوت و بعد شروع می کند. هر کس دیگری بود در رفته بود.
در همین حوزه ها دارم کار می کنم. سال دیگر هم بازنشسته می شویم و دست مان بازتر می شود که کار بیشتر و عمیق تری کنیم. ما چند نفر کار می کردیم. یکی مان کم شد. آقای ابوالحسنی بود. الان یک حضرت شیخ رسول جعفریان هست که یک مقدار در حوزه عراق و بین النهرین کار می کند. در تاریخ، دوستان هستند و دارند کار می کنند و ما رها کنیم و برویم در زمینه هایی که مورد علاقه خودمان هست کار کنیم.
منبع: رجانیوز
