loader-img
loader-img-2
بعدی
بعدی بازگشت
بعدی بازگشت

نجابتی: دشواری ها و خط قرمزها، باعث بی رغبتی طراحان برای کار در این حوزه شده است

مسعود نجابتی، هنرمند طراح معتقد است که طراحی و روی جلد آثار مذهبی از ظرایف و ویژگی های خاصی برخوردار است که این کارها را از آثار بازاری متمایز می کند؛ از این رو از ناشران گرفته تا کاتبان و طراحان و هنرمندان این عرصه باید برای خلق چنین آثاری، نیت خود را خدایی کنند.

شنبه 14 تیر 1393

بیست و دومین نمایشگاه قرآن امسال در مکانی تازه در حال برگزاری است. بازدیدکنندگان این نمایشگاه علاوه بر برنامه های مختلف، با تعداد فراوانی از کتاب های قرآنی و مذهبی عرضه شده در این نمایشگاه مواجه هستند. آنچه در نگاه اول درباره این کتاب ها به چشم می آید، یکنواختی و شاید ساده انگاریِ زیادی است که در طراحی جلد کتاب های مذهبی به چشم می خورد. اینبا این موضوع را در گفت و گو با طراحان، ناشران و نویسندگان این حوزه پیگیری کرده و در اولین گفت و گو، مسعود نجابتی به سوال های ما پاسخ داده است.

مسعود نجابتی از طراحانی است که در عرصه تایپوگرافی فعالیت های فراوانی داشته است. وی در سال 1346 در تهران متولد و در سال 1378، در رشته گرافیک مقطع کارشناسی ارشد از دانشگاه هنر فارغ التحصیل شد. وی تا کنون بیش از 20 نمایشگاه فردی و جمعی (داخلی و خارجی) داشته است. او فعالیت حرفه ای خود را در سال 1367 آغاز کرد و هم اکنون عضو انجمن گرافیست های ایران است. عضویت در انجمن خوشنویسان ایران، طراحی گرافیک مسجد جمکران، دریافت دیپلم افتخار اولین جشنواره خوشنویسی جهان اسلام در بخش کاربردهای خط در گرافیک، دریافت لوح تقدیر نمایشگاه کتابت بسم الله، تدریس گرافیک و تایپوگرافی و طراح گرافیک و مسوول واحد انتشارات دفتر روابط عمومی متروی تهران، از جمله فعالیت هایِ بسیار او در این سال ها بوده است.

آقای نجابتی آیا شما با این تعبیر موافق هستید که در طراحی جلد کتاب های مذهبی نوعی یکنواختی حاکم است؟

به دلیل این که طراحان محدودی در این زمینه فعالیت می کنند، یکنواختی طبیعتا اتفاق می افتد و سبب می شود که یک شیوه و روال خاصی در کار ناشرانی که با طراحان مشخصی کار می کنند دیده شود. از این نظر نوعی یکنواختی وجود دارد اما به نوعی بر اساس شکلی مطلوب و ایده آل این اتفاق افتاده است.

این یکنواختی ممکن است تکراری هم به نظر برسد ـ که البته به نظر من این طور نیست ـ زیرا که تکاملی را همواره درون خودش دارد اما  در قیاس با این فضایی که امروز وجود دارد و ما در آن به شکل اغراق شده ای شاهد نوآوری ها و خلاقیت های پی درپی هستیم که به نوعی متاثر از جریانات هنر غرب است، قطعا ساختار متفاوتی دارد.

ما در هنرهای سنتی خودمان نیز در این عرصه یک تکامل تدریجی و مستمر را همواره داشته ایم و مثلا همین خط ثلث که امروزه برای خیلی ها ممکن است یکنواخت باشد در درون خودش، آشکارا حرکتی تدریجی را داشته که تاریخ بر این موضوع شهادت می دهد. ما در هنرهای گذشته خودمان مکاتب مختلفی داشته ایم که تفاوت های آن ها با هم بر خلاف فضای امروز، تفاوت های خیلی بارز و آشکاری نبودند. ولی آنچه امروز شما به آن اشاره می کنید حاکی از یک روشِ در واقع خیلی مشخص و کم خطری است که بعضی طراحان آن را در پیش گرفته اند. البته تعداد محدودی هم هستند که به هر حال با انبوه سفارشی که در این زمینه وجود دارد هم مواجهند و مجبورند که همین روش را ادامه دهند.

اشاره کردید که تعداد طراحان جلد کتاب های مذهبی محدودند، چرا چنین محدودیتی به وجود آمده است؟
به نظر من بیش از هر چیز شاید به علت عدم توانایی طراحان حرفه ای برای ورود به این عرصه باشد. یا این قابلیت را در خودشان نمی بینند یا علاقه ای نشان نمی دهند. برخلاف آن تصوری که همیشه بوده یا صحبت هایی که گاهی با آن مواجه شده ایم که ناشران مذهبی به سمت طراحان حرفه ای نمی روند، تصور من خلاف این است. نمونه هایی را شاهد بوده ام که بسیاری از ناشرانِ حرفه ای فضای نشر کتاب هایِ مذهبی خیلی تمایل داشتند که اتفاقی در کتاب هایشان ایجاد بشود و به همکاری با طراحان حرفه ای تمایل داشتند. من متوجه این نکته شدم که این توان در بدنه حرفه ای طراحی ما شاید وجود ندارد، ممکن است معدود طراحانی داشته باشیم که به دلیل اعتقادات شخصی و توانایی های منحصر به فردشان کارهای خوبی ارایه داده باشند ولی مساله اصلی من بیشتر مربوط است به کلیت توانایی این مجموعه و به عنوان نمونه توانایی خروجی های یک دوره مشخص دانشگاه.

ساختار این فضا با آن چیزی که در فضاهای حرفه ای و باقی محصولات گرافیک شکل می گیرد، کاملا متفاوت است و به گفته خود طراحان آن آزادیِ عمل در اینجا وجود ندارد و علتش هم این است که ما در این ساختار به هر حال با محدودیت هایی مواجه هستیم و خط قرمزهایی وجود دارند زیرا این عرصه با اعتقادات و باورهای مردم سر و کار دارد و مانند جلد یک رمان یا یک کتاب ادبی و هنری نیست. بالاخره طراحِ جلد کتابی مانند قرآن که مهم ترین کتاب مسلمانان جهان است خود می داند که برای کلام وحی طراحی جلد انجام می دهد. اینجا موضوع خیلی دشوار می شود. حتی دشوارتر از بخش کتاب های فلسفی، ادبی و سایر حوزه ها؛ این دشواری به نظر من باعث شده که با وجود اصراری که بعضی ناشران برای انجام کارهای حرفه ای در عرصه رقابت دارند، بسیاری از این طراحان تمایلی به حضور در این عرصه نداشته باشند.

آیا برگزاری جشنواره ها و رویدادهای اینچنینی کمکی به ایجاد این فضا در عرصه طراحی جلد نکرده است؟
در جشنواره ها و مسابقه هایی که در این عرصه در سال های اخیر برگزار شد ضمن آن که طبیعتا فضای تخصصیِ مورد نیاز برای حضور طراحان حرفه ای وجود داشت، تا کارهاشان به دقت سنجیده شود شاهد آن بودم که بعضا کارهایی نازل و ضعیف و کم مایه از سوی برخی حرفه ای های این کار ارایه شده است، از این رو فکر می کنم که ما این توان را در فضای حرفه ای موجود برای ورود به این عرصه نداریم.

مشابه این جریان در عرصه معماری هم دیده می شود.
به هر حال باید دید یک طراح که در زمینه پوسترِ موسیقی، فیلم و تئاتر خوب درخشیده  با همان توان به این فضا می تواند وارد شود یا نه که در اکثر موارد این گونه نبوده است. شما شاهد هستید که در فضای معماری هم، ما تقریبا با همین معضل روبه رو هستیم؛ به طور مثال اتفاقاتِ قابل توجهی که در معماری ما می افتد، با اتفاقی همپای آن برای معماری مثلا مسجدها همراه نمی شود. اتفاقی که برای مسجدهای تازه بناشده افتاده است آن است که شاید دیگر مکان عبادت نباشند و فکر می کنم برای تفکری که بیشتر متکی بر ایسم ها و دانش غرب است، این طبیعی است. طبیعی است که وقتی بخواهد تحولی در چنین عرصه هایی به وجود آورد این مشکلات را پیش بیاورد.

آیا نیازی هست تا جلد کتاب هایی مانند نهج البلاغه شلوغ و پُر از تصویر باشد؟
در مورد کتاب هایی مثل قرآن، نهج البلاغه، صحیفه سجادیه و کتاب هایی که مستقیما به اعتقادات مردم مربوط می شوند مساله کاملا متفاوت است. در اینجا دیگر جنس کار و نحوه ورود به کار متفاوت است. شاید به آن اتفاقات پر هیجان و پر هیاهو و پر تنش، نوآورانه و خلاق،  نیازی نباشد که برای این جلدها همان فضاها را مشاهده کنیم. اینجا فضا خیلی متفاوت است، یک وقار و متانتی را انتظار داریم و خلاصه بگوییم همان طور که قرار است این کتاب ها دعوت به خدا باشند و نه دعوت به خود، خودنمایی و عرض اندام. وقتی ما در پناه مکاتب هنری غرب قرار بگیریم و مبانی، تکنیک و ایده هایمان به آن سمت برود قطعا نتیجه کارهایمان نمی تواند دعوت به خدا باشد. جلد کتاب های مذهبی به طراحی نیاز دارد  که در نهایت توانسته باشد از تمام این مسائل عبور کرده باشد تا بتواند در طراحی جلدی که قادر است دعوت به حق بکند موفق شود. نه دعوت به این و آن مکتب هنری، دعوت به فضای شخصی خودش و به توهمات ساخته خود.

آیا طراح چنین کتاب هایی می تواند هنر خود را صرفا عرضه کند؟
نکته ای که در برخی جلدهای کتاب های مذهبی مواجه هستیم در واقع نمایش رفتارها و یافته های فردی است که در طول سال های کارش به آن رسیده است و اصرار دارد همان ها را هم استفاده بکند و جابیندازد و در مواقعی ما با جلدهایی مواجه می شویم که به دلیل رفتاری مشخص از سوی یک طراح حتی بدون امضا شناخته می شوند. این در واقع نتیجه ان تلاشی که طراح – که البته حقش هم هست که چنین کند- در طول کار حرفه ای اش داشته است که بتواند سبک کاری خودش را به تمام سفارشاتش تعمیم بدهد و امضای خودش را معرفی کند، شاید در بسیاری زمینه ها هم اشکالی به او وارد نباشد ولی در عرصه کتاب های دینی و مذهبی ما اصلا چنین چیزی را نمی توانیم بپذیریم؛ یعنی قرار نیست  طراح در آنجا هنر خودش را نمایش بدهد.

اگر بحث فروش کتاب ها در میان باشد چه؟ بحث این که با ایجاد تحولاتی در طراحی آثار حتی با الگو گرفتن ها از بینش هنری غرب، میزان فروش این کتاب ها بالاتر برود و طبیعتا این برای ناشران و طراحان خوشایند خواهد بود.
من شخصا اعتقادی ندارم که ما به هر روشی متوسل شویم، خصوصا در مورد کتاب های مذهبی و دینی تا فروش را بالاتر ببریم. این کار  با باورهای دینی و اعتقادی مان متناقض است. معتقدم این موضوع به همان اتفاقی که برای مساجد می افتد شبیه است در حالی که نباید در مساجد با ساختن ظواهری فریبنده ایجاد رغبت کرد تا حضور مردم افزوده شود.

 تصور نمی کنید بحث ها و نظرات شما تمایل ناشران را برای سفارش در زمینه طراحی جلد کمتر کند؟
نه من تصورم این است که اتفاقا یک مقداری نیت ها باید اصلاح شوند. در فضای نشر هم همینطور، یعنی قرآن نباید به نیت نجات یک ناشر از ور شکستگی یا رقابت با یک ناشر دیگر چاپ شود. باز تکرار می کنم این مسایل همان تناقضاتی را که پیشتر گفتم ایجاد می کنند. تصور من این است که از ناشران گرفته تا کاتبان و طراحان و هنرمندان این عرصه باید که نیت های خود را خدایی کنند.

کاربر گرامی توجه داشته باشید که این بخش صرفا جهت ارائه نظر شما در رابطه با همین مطلب در نظر گرفته شده است. در صورتی که در این رابطه سوالی دارید و یا نیازمند مشاوره هستید از طریق تماس تلفنی و یا بخش مشاوره اقدام نمایید.
نام و نام خانوادگی
پست الکترونیک
نظر
کد امنیتی
اخبار مرتبط
محصولات مرتبط