loader-img
loader-img-2
بعدی
بعدی بازگشت
بعدی بازگشت

با دانشنامه ده جلدی امام مهدی (عج) بیشتر آشنا شوید

انتشارات مرتبط : چاپ و نشر دارالحدیث

نویسندگان مرتبط : سید علی خامنه ای | محمد محمدی ری شهری

دانشنامه امام مهدی علیه السلام بر پایه قرآن، حدیث و تاریخ، محصول جدید پژوهشکده علوم و معارف حدیث مؤسسه علمی فرهنگی دارالحدیث است که در آستانه نیمه شعبان امسال در محضر رهبر معظم انقلاب رونمایی شد.

شنبه 21 تیر 1393

دانشنامه امام مهدی علیه السلام بر پایه قرآن، حدیث و تاریخ، محصول جدید پژوهشکده علوم و معارف حدیث مؤسسه علمی فرهنگی دارالحدیث است که در آستانه نیمه شعبان امسال در محضر رهبر معظم انقلاب رونمایی شد.
این دانش نامه حاصل تلاش چندین ساله جمعی از پژوهشگران این مرکز و نیز آیت الله محمد محمدی ری شهری می باشد، که به دو زبان فارسی و عربی تهیه شده است. در این دانشنامه سعی شده تا احادیث مرتبط با امام زمان (عج) به صورت متون روایی گردآوری شوند. این دانشنامه که ثمره بیش از 10 سال تلاش مستمر دارالحدیث است، توفیق بزرگی در زمینه معرفی فرهنگ مهدویست که در شرایط فعلی بسیار راهبردی و کارساز و پاسخگوی شبهات بسیاری در این زمینه است. دانشنامه امام مهدی (ع) ویژگی های منحصر به فردی دارد که هر محققی برای بررسی متون کهنی که در زمینه مهدی(ع) و فرجام حیات بشریست ، از آن بی نیاز نیست.
این دانشنامه 10 جلد است و بر پایه آیات و روایات تنظیم شده که حدود 1200 صفحه تحلیل ها و مفاهیمی پیرامون احادیث را شامل می شود. به این صورت که اگر میان احادیث اختلافی بوده، تحلیل ارائه شده یا اگر فهم آن حدیث دشوار بوده، باز تحلیل ارائه شده است. مثلاً احادیثی که می گوید تشکیل حکومت قبل از ظهور حضرت باطل است، در این تحلیل ها رفع شبهه شده اند. همچنین شبهات پیرامون حضرت مهدی(عج) با تکیه بر احادیث، رفع شده است و گاهی هر تحلیل بیش از 20 بار بازنویسی شده تا سرانجام زیر نظر آقای ری شهری تصویب شده است.
در دانشنامه امام مهدی(ع) احادیث اعتبارسنجی شده و احادیثی که از اعتبار بیشتری برخوردارند، منعکس شده اند. در مبحث اعتبارسنجی نیز احادیث شیعی را بر مبنای اعتبار روایات اهل تشیع و احادیث سنی بر مبنای روایی اهل تسنن اعتبارسنجی شده اند. استناد گسترده به منابع فریقین نیز از ویژگی های کتاب است. یعنی کتاب بسیار به منابع شیعه و سنی و در مجموع 980 عنوان کتاب استناد داده شده است. برای مثال ممکن است یک روایت را که نقل شده است به 10الی 20 منبع مستند شده و دیگر آن روایت تکرارش نشده است. در مقدمه پنجم، مهدویت از نگاه اهل سنت به تفصیل بررسی شده و در مقدمه ششم، منجی موعود را در ادیان ابراهیمی و در مقدمه هفتم، منجی موعود در ادیان غیرابراهیمی مثل هندوها و... را جامع بررسی و اعتقاد آنها به منجی و حتی آوردن اسم موعود در این ادیان را تعیین و بررسی شده است..
این دانش‏نامه شامل یک درآمد، چهارده بخش، و هفتاد فصل است، و در آن مسائل مرتبط با موضوع مهدویّت، با تکیه بر نصوص معتبر اسلامی (متون آیات و احادیث)، بررسی می‏شود.
برای آشنایی کلی با محتوای دانش‏نامه، مروری سریع بر بخش ها و زیرفصل‏های آن خواهیم داشت.
بخش اول : مهدویّت از نگاهی کلی
به دلیل اهمیت موضوع مهدویّت و ویژگی‏های خاص این عقیده، پیش از طرح مباحث مربوط به زندگی امام مهدی علیه السلام از ولادت تا تشکیل حکومت، در نخستین بخش از این دانش‏نامه، عقیده به امام مهدی علیه السلام را از نگاه قرآن و احادیث پیامبر صلی الله علیه و آله و اهل بیت علیهم‏السلام به طور کلی و در پنج فصل بر می‏رسیم:
۱ ـ ۱ . تداوم رهبری الهی
در این فصل آیات و احادیثی را نقل می‏کنیم که بر حضور امام و حجتی الهی در زمین از آغاز تشکیل جامعه بشر تا پایان جهان تأکید دارند و گویای آن اند که پس از پیامبر خاتم صلی الله علیه و آله، امامان از نسل ایشان خواهند بود. در پایان این فصل به تحلیل این احادیث می‏پردازیم و به برخی شبهات پاسخ می‏دهیم.
۱ ـ ۲ . تداوم امامت در نسل پیامبر صلی الله علیه و آله
در این فصل مسئله بسیار مهم تداوم امامت و رهبری امّت در نسل پیامبر خاتم صلی الله علیه و آله تا قیامت، بر پایه حدیث متواتر ثقلین که مورد اتفاق شیعه و سنّی است، اثبات می‏گردد. پایان‏بخش این فصل، تحلیلی فشرده و جامع است که در آن از سند این حدیث و دلالت آن بر عصمت اهل بیت علیهم‏السلام و مرجعیت علمی آنان برای امت اسلامی، و همچنین امامت امام مهدی علیه السلام و غیبت ایشان بحث می‏شود، و در ضمن آن ، نکات قابل توجّه دیگری هم در باره این حدیث شریف خواهد آمد.
۱ ـ ۳ . شمار رهبران الهی پس از پیامبر صلی الله علیه و آله
در این فصل ابتدا احادیث پرشماری را که در آنها پیامبر خدا صلی الله علیه و آله با تعبیرهای گوناگون، رهبران الهی پس از خود را شناسانده، گزارش می‏کنیم. در ادامه این فصل با پژوهش در سند این احادیث، زمان و مکان صدور آنها، اختلاف در متن آنها، مقصود از آنها، و نظریه‏هایی که در این باره وجود دارد، اثبات می‏شود که این احادیث جز بر عقاید پیروان اهل بیت در باره امامت خاندان رسالت منطبق نیست.
۱ ـ ۴ . وجوب شناخت امام مهدی علیه السلام
در این فصل با استناد به احادیث معتبر اثبات می‏شود که بر مسلمانان واجب است رهبر الهی زمان خود را که از خاندان پیامبر صلی الله علیه و آله است بشناسند، و در ادامه فضیلت شناخت رهبر و خطر بی‏اطلاعی از او بیان می‏شود. همچنین در این فصل روایاتی که از انکار امامتِ امامان اهل بیت علیهم‏السلام، بویژه امام دوازدهم نهی می‏کنند، آورده شده است. در پایان فصل وظیفه کسی که توان شناسایی امام را ندارد مشخص می‏شود.
در این فصل، دو تحلیل ارائه می‏گردد؛ یکی در باره وجوب معرفت امام در هر عصری، و دیگری در تبیین وظیفه کسی که شناخت رهبر الهی برایش مقدور نیست.
۱ ـ ۵ . بشارات قرآن
موضوع این فصل اشارت‏ها و بشارت‏های مطرح در شماری از آیات قرآن، و پیشگویی آنها از فراگیر شدن اسلام، تشکیل حکومت صالحان و امامت مستضعفان در آینده است. پایان‏بخش این فصل، پژوهش در باره آیاتی است که به حکومت جهانی امام مهدی علیه السلام اشاره دارند.
بخش دوم : زندگی‏نامه امام مهدی علیه السلام
در این بخش از دانش‏نامه، زندگی‏نامه امام مهدی علیه السلام ، از نسب خانوادگی تا عمر بلند ایشان، برپایه احادیثی از پیامبر صلی الله علیه و آله و خاندان ایشان، در هفت ، فصل به ترتیب زیر ارائه می‏شود:
۲ ـ ۱ . نیاکان
در این فصل پس از ذکر نصوصی که به صراحت گویای تعلق امام مهدی علیه السلام به خاندان اهل بیت و عترت پیامبر خاتم صلی الله علیه و آله هستند، به نقل روایاتی می‏پردازیم که به تفصیل اجداد ایشان را معرّفی کرده‏اند. سپس با توجّه به این که اعتقاد اغلب اهل سنّت این است که نسب مهدی علیه السلام از طریق امام حسن علیه السلام به پیامبر صلی الله علیه و آلهمی‏رسد، ضمن پژوهشی ثابت می‏کنیم که ایشان از نواده‏های امام حسین علیه السلام است . این فصل، با پژوهشی در باره مادر امام مهدی علیه السلام به پایان می‏رسد .
۲ ـ ۲ . ولادت
این فصل در باره تاریخ ولادت امام مهدی علیه السلام ، چگونگی تولد ایشان، و امور مرتبط با این موضوع است. این فصل شامل سه پژوهش نیز هست؛ یکی در باره زمان و مکان ولادت، دومی در باره رشد غیر عادی ایشان، و سومی در رابطه با سخن گفتن آن بزرگوار پس از تولد.
۲ ـ ۳ . نام
نام‏ها، کنیه‏ها و لقب‏های امام مهدی علیه السلام در این فصل گزارش می‏شود. با توجّه به این که در برخی از مصادر حدیثی اهل سنّت گزارش شده که پدر آن حضرت هم‏نام با پدر پیامبر صلی الله علیه و آلهاست، و این گزارش با عقیده پیروان اهل بیت در تعارض است، ضمن پژوهشی بطلان آن اثبات می‏شود. در تحلیلی دیگر، روایاتی را بر می‏رسیم که از بر زبان آوردن نام اصلی امام منع کرده‏اند. پژوهش سوم در این فصل در باره به پا خاستن از روی ادب هنگام ذکر نام امام مهدی علیه السلام (نام «محمّد») و یا لقب «قائم» است. در پژوهش پایانی نیز در باره لقب «ابا صالح» بحث می‏شود.
۲ ـ ۴ . سیما
در این فصل برپایه احادیث حاکی از شکل و شمایل امام مهدی علیه السلام ، چهارده ویژگی مربوط به خصوصیات جسمی و سیمای ایشان شمرده شده است.
۲ ـ ۵ . طول عمر
در این فصل ابتدا روایات مربوط به طول عمر امام مهدی علیه السلام ضمن سه دسته بیان شده و در پژوهش پایان فصل، ادله ثبوتی و اثباتی طول عمر ایشان به بحث گذاشته شده است.
۲ ـ ۶ . ویژگی‏ها
در این فصل شماری از برجسته‏ترین ویژگی‏های امام مهدی علیه السلام را بر اساس احادیث جمع‏آوری کرده‏ایم که برخی از آنها عبارت‏اند از: شباهت‏هایی با برخی پیامبران، شباهتی از ذوالقرنین، شباهت‏های فراوانی به پیامبر خاتم صلی الله علیه و آله، برتری بر همه امامان جز امیر مؤمنان علیهم‏السلام ، حضور همه‏ساله در حج، و سروری بر اهل بهشت. در پایان این فصل توضیحی در باره سروران اهل بهشت ارائه می‏شود.
۲ ـ ۷ . پاسخ برخی پرسش‏ها
در باره امام مهدی علیه السلام ، خصوصا در عصر حاضر، پرسش‏ها و شبهاتی مطرح است که آگاهی از پاسخ‏های درست آنها، بویژه برای نسل جوان، ضروری است. شماری از پرسش‏ها به تناسب بحث، ضمن مباحث گوناگونی که در این دانش‏نامه آمده است، پاسخ داده می‏شود. از این رو در این فصل تنها به مسائلی می‏پردازیم که در سایر بخش‏ها طرح نشده‏اند؛ مانند: چگونگی امامت در خردسالی، موضوع ازدواج امام مهدی علیه السلام ، مکان‏های منسوب به ایشان و جزیره خضراء.
بخش سوم : غیبت امام مهدی علیه السلام
در این بخش، ضمن سه فصل، به ترتیب زیر، مباحث مربوط به غیبت امام مهدی علیه السلام طرح و بررسی می‏شود:
۳ ـ ۱ . پیشگویی در باره غیبت
پیشگویی‏های پیامبر صلی الله علیه و آله و اهل بیت علیهم‏السلام از غیبت امام مهدی علیه السلام یکی از اقدامات مهم آنان جهت زمینه‏سازی برای پذیرش این حادثه مهم توسط شیعیان بود. از این رو در آغاز این فصل، تحلیلی جامع در باره مهم‏ترین اقدامات اهل بیت علیهم‏السلامدر این زمینه ارائه شده است. در ادامه پیشگویی‏هایی را که پیامبر خدا صلی الله علیه و آله و اجداد بزرگوار امام مهدی علیه السلام در این باره داشته‏اند به ترتیب گزارش می‏کنیم؛ از جمله احادیثی که غیبت ایشان را به دو دوره کوتاه‏مدّت و بلندمدّت تقسیم کرده‏اند. پایان‏بخش این فصل پژوهشی است در باره چگونگی غیبت آن امام، که شامل توضیحاتی در باره سرداب معروف به سرداب غیبت، و پاسخ به شبهاتی در این زمینه است.
۳ ـ ۲ . حکمت غیبت
در این فصل نکاتی که اهل بیت علیهم‏السلام در تبیین راز غیبت امام مهدی علیه السلام فرموده‏اند، ضمن هفت عنوان تنظیم و گزارش شده و در پایان پژوهشی در باره حکمت غیبت امام آمده است .
۳ ـ ۳ . برکات غیبت
در این فصل آثار و برکات تکوینی امام غایب از منظر احادیث تبیین شده است؛ برکاتی از قبیل بقای نظام جهان و راهنمایی باطنی انسان‏ها. پژوهش پایانی نیز در تبیین همین احادیث است.
بخش چهارم : سفرا و وکلای امام مهدی علیه السلام
در این بخش ، مباحث مرتبط با نهاد وکالت در عصر امامان اهل بیت علیهم‏السلام تا امام مهدی علیه السلام ، فضای جامعه اسلامی منتهی به دوران غیبت کبرا ، نایبان خاص امام در دوران غیبت صغرا ، و مدّعیان دروغین نیابت و مهدویت ، در چهار فصل مورد بررسی قرار می‏گیرد :
۴ ـ ۱ . نهاد وکالت
در این فصل ، مسائلی مانند ، دلایل تشکیل و گسترش نهاد وکالت از سوی امامان ، وظایف نهاد وکالت ، ساختار نهاد وکالت ، قلمرو جغرافیایی نهاد وکالت ، و اسامی شماری از وکیلان ـ که به ما رسیده ـ ، تبیین می‏گردد .
۴ ـ ۲ . فضای جامعه اسلامی
در این فصل ، فضای جامعه اسلامی پیش از غیبت کبرا در دو قسمت مورد بررسی قرار گرفته است :
بخش اول : جهان اسلام در آستانه غیبت صغرا . در این بخش اجمالاً بر خلاف شماری از عباسیان از دوران حکومت «الواثق باللّه‏» تا «المعتمد علی اللّه‏» اشاره شده ، و در ادامه ، تجزیه دولت عباسی ، و نیز برخورد امامان با دولتمردان بنی عباس تبیین گردیده است .
بخش دوم : جهان اسلام در دوران غیبت صغرا در این بخش ، فضای جامعه اسلامی در طول غیبت صغرا ـ که مقارن با خلافت شش تن از خلفای عباسی بود ـ ، ترسیم گردیده ، و به رویدادهای سیاسی مهم این دوران اشاره شده است . در ادامه ، چگونگی برخورد دولتمردان عباسی با شیعیان ، اوضاع علمی و فرهنگی جهان اسلام در این دوران ، فعالیت‏های پیروان مکتب تشیع در این دوران تبیین گردیده است . در پایان این بخش ، دانشمندان بزرگ شیعه در عصر غیبت صغرا معرفی شده‏اند و سپس جمع‏بندی نهایی مطالب این فصل ، ارائه شده است .
۴ ـ ۳ . نایبان خاص
این فصل ، اختصاص دارد به شرح حال اجمالی نایبان خاص امام مهدی علیه السلام در دوران غیبت کوتاه مدّت (صغرا) که به ترتیب عبارت‏اند از : عثمان بن سعید ، محمد بن عثمان ، حسین بن روح ، و علی بن محمد سمری .
۴ ـ ۴ . مدّعیان دروغین
در فصل چهارم ، ابتدا مباحث مهمی مانند : سوء استفاده از مفاهیم اصیل ، انگیزه مدّعیان دروغین ، زمینه‏های پذیرش ادّعای مدّعیان دروغین ، و خاستگاه مدّعیان دروغین تبیین می‏گردد ، و پس از آن ، تاریخچه‏ای از مهدیان دروغین ارائه می‏شود . در ادامه با توجه به سنخیّتِ مبحث «مدّعیان دروغین مهدویت» با موضوع «مدّعیان دروغین وکالت» این مبحث نیز در فصل چهارم تدوین گردیده و مدّعیان دروغین وکالت در دوران غیبت صغرا ، و شماری از مدّعیان دروغین وکالت در عصر حاضر معرفی شده‏اند .
بخش پنجم : توقیعات امام مهدی علیه السلام
این بخش را با تحلیلی در باره توقیعات (مکاتبان / نامه‏های) امام مهدی علیه السلام آغاز می‏کنیم و در ادامه پاسخ‏های مکتوب امام مهدی علیه السلام را در ایام غیبت کوتاه‏مدّتش به پاره‏ای از پرسش‏های مختلف، ضمن چهار فصل می‏آوریم. در پایان فصل چهارم، نوشته منسوب به ناحیه و خطاب به شیخ مفید را مطرح و نقد خواهیم کرد.
۵ ـ ۱ . توقیعات اعتقادی و سیاسی
برخی از توقیعات مطرح شده در این فصل مربوط به اعتقاداتی از قبیل صفات خدا، و شماری از آنها سیاسی است؛ مانند توقیع مربوط به حفاظت نمایندگان امام از آسیب دشمنان. برخی هم دارای هر دو بُعد سیاسی و اعتقادی است؛ مانند توقیع‏های مربوط به امامت و خالی نماندن زمین از حجت. پایان‏بخش این فصل، مکتوب امام زمان علیه السلام به چهارمین نایب خاص خود در باره آغاز غیبت کبرای ایشان است.
۵ ـ ۲ . توقیعات فقهی
در این فصل، ابتدا احادیثی نقل می‏شود که در آنها امام علیه السلام به شماری از مسائل فقهی پاسخ داده است. در ادامه فصل، تحلیل مبسوط و جامعی در باره مفاد این روایات خواهد آمد.
۵ ـ ۳ . توقیعاتی حاکی از کرامت
در این فصل توقیعاتی را آورده‏ایم که حاکی از اجابت دعای امام مهدی علیه السلام و یا پیشگویی ایشان در باره برخی از مسائل هستند.
۵ ـ ۴ . توقیعات گوناگون دیگر
توقیعاتی را که در قالب فصول گذشته نمی‏گنجیدند، در فصل چهارم مطرح کرده‏ایم.
بخش ششم : دیدار با امام مهدی علیه السلام
این بخش در پنج فصل داستان‏های کسانی گزارش شده که پیش از غیبت امام مهدی علیه السلام یا در دوران غیبت صغرا و یا در ایام غیبت کبرا به محضر ایشان شرفیاب شده‏اند، یا کرامتی از ایشان مشاهده کرده‏اند.
۶ ـ ۱ . دیدار با امام علیه السلام پیش از غیبت
در این فصل شانزده گزارش از کسانی که پیش از غیبت با امام مهدی علیه السلام ملاقات کرده‏اند، آورده شده است.
۶ ـ ۲ . دیدار با امام علیه السلام در دوران غیبت صغرا
در این فصل، ۲۶ گزارش از کسانی که در دوران غیبت صغرا موفق به دیدار امام شده‏اند، فراهم آمده است.
۶ ـ ۳ . دیدار با امام علیه السلام در ایام غیبت کبرا
این فصل با تحلیلی در باره امکان دیدار با امام زمان علیه السلام در دوران غیبت کبرا آغاز می‏شود و در ادامه، ۶۲ مورد از چنین ملاقات‏هایی گزارش شده است.
۶ ـ ۴ . عنایت امام علیه السلام به شماری از علما و مراجع تقلید
گزارش‏های این فصل مربوط به شماری از عالمانی است که مشمول عنایات امام مهدی علیه السلام شده‏اند.
۶ ـ ۵ . خاطراتی از نگارنده
فصل فرجامین این بخش ، شامل هفده گزارش از نگارنده (ری شهری) در باره دیدار شیعیان با امام عصر علیه السلام و یا دیده شدن کرامتی از ایشان است.
بخش هفتم : وظایف مسلمانان در روزگار غیبت
این بخش در پنج فصل، وظایف و مسئولیت‏های مسلمانان، بویژه پیروان اهل بیت علیهم‏السلام را در روزگار غیبت تبیین می‏کند. این وظایف عبارت‏اند از: انتظار، خودداری از عجله و تندروی، پایداری، دعا و تلاش برای زمینه‏سازی جهت حکومت جهانی امام مهدی علیه السلام .
۷ ـ ۱ . انتظار
فصل اول این بخش در باره ترغیب پیامبر صلی الله علیه و آله و اهل بیت علیهم‏السلام به انتظار برای ظهور امام مهدی علیه السلام و تبیین ارزش و اهمیت انتظار، و فضایل منتظران است. در پایان نیز تحلیلی در این باره تقدیم علاقه‏مندان می‏گردد.
۷ ـ ۲ . صبر
با توجّه به طولانی بودن غیبت امام مهدی علیه السلام ، در احادیث فراوانی تأکید شده که منتظران باید در این دوران صبور باشند و از عجله دوری کنند تا هنگامی که زمینه لازم برای تشکیل حکومت جهانی اسلام فراهم آید. این احادیث در این فصل تحت چهار عنوان گرد آمده‏اند.
۷ ـ ۳ . پایداری
در روزگار غیبت امام مهدی علیه السلام تمسک به ولایت ایشان و دینداری، کاری بس دشوار است. از این رو در احادیث پرشمار تأکیدهای بسیاری بر پایداری در دین‏داری در این دوران شده است. این روایات در فصل سوم تحت شش عنوان دسته‏بندی شده‏اند.
۷ ـ ۴ . دعا برای فرج
توصیه‏های فراوانی از پیامبر صلی الله علیه و آله و امامان علیهم‏السلام رسیده است که مسلمانان را به «فرج (گشایش) خواستن از خدا» توصیه کرده‏اند . در این زمینه ، دعاهایی نیز از آن بزرگواران نقل گردیده که در این فصل به تفصیل به آنها پرداخته شده است . به علاوه ، بر اساس احادیث ، یکی از وظایف پیروان اهل بیت علیهم‏السلام در دوران غیبت امام مهدی علیه السلام ، دعا کردن برای تعجیل فرج ایشان (یعنی «گشایش کار وی» و خواستن ظهور او از خداوند) است. این وظیفه ضمن روایات گرد آمده در این فصل گوشزد شده است. گفتنی است کثرت احادیثی که در باره دعا برای فرج در این فصل نقل شده ، برای توجّه دادن مخاطبان به این وظیفه مهم است.
۷ ـ ۵ . زمینه‏سازی
فصل پنجم با روایاتی در باره زمینه‏سازان قیام مهدی علیه السلام آغاز می‏شود و با تحلیل جامعی در باره مهم‏ترین وظیفه شیعیان در عصر غیبت، یعنی فراهم ساختن زمینه قیام امام مهدی علیه السلام پایان می‏یابد؛ امّا با توجّه به این که چنین حدیث‏هایی مورد سوء استفاده قدرت‏طلبان قرار گرفته، شماری از این دست روایات در باره مردمی که قبل از ظهور مهدی علیه السلام با پرچم‏های سیاه قیام می‏کنند، ضمن تحلیلی مورد نقد و بررسی قرار گرفته است.
بخش هشتم : دعا، توسل و استخاره
این بخش شامل دعاهایی است که اهل بیت علیهم‏السلام در باره ا یشان و یارانش یا از امام زمان علیه السلام نقل شده است . همچنین استخاره‏های منسوب به ایشان گزارش شده و در پایان چگونگی توسل به آن حضرت آمده است . این بخش ده فصل دارد .
۸ ـ ۱ . دعاهای پدر و اجداد امام
در این فصل دعاهای پدر و شش تن از اجداد امام مهدی علیه السلام برای فرج ایشان، و آثار و برکاتی که بر آن مترتب می‏شود، نقل شده است.
۸ ـ ۲ . دعاهای امام
این فصل به دعاهای امام مهدی علیه السلام در حالات مختلف اختصاص دارد؛ برای مثال دعاهای او در هنگام تولد، در قنوت، و در کنار کعبه برای تحقّق امر فرج.
۸ ـ ۳ . دعا برای امام در اعیاد
در این فصل به دعاهایی می‏پردازیم که شایسته است در اعیاد چهارگانه ـ یعنی عید فطر، قربان، غدیر و جمعه ـ خوانده شود. در این فصل تحلیلی هم بر سند و متن دعای ندبه خواهیم داشت.
۸ ـ ۴ . دعا برای امام در ماه رمضان
در این فصل دعاهایی گرد آمده که شایسته است در هر روز ماه رمضان، در روز سیزدهم، روز بیست‏ویکم و شب بیست‏وسوم این ماه قرائت شود.
۸ ـ ۵ . دعا در روز جمعه
موضوع این فصل دعاهایی است که خواندن آنها در روز جمعه پس از خواندن نماز جعفر طیّار، پس از ظهر روز جمعه، در خطبه دوم نماز جمعه، در قنوت نماز جمعه، پس از عصر روز جمعه، و هنگام غروب روز جمعه سفارش شده است.
۸ ـ ۶ . دعا برای امام در سایر اوقات
در این فصل سیزده دعا را نقل کرده‏ایم که شایسته است در سایر ایام و اوقات قرائت شود.
۸ ـ ۷ . دعا برای امام در هر حال
سه دعا هست که معصومان سفارش کرده‏اند در هر حال برای امام مهدی علیه السلام قرائت شود و ما آنها را در این فصل گرد آورده‏ایم. سرانجام تحلیلی در باره مقصود از دعا برای ایشان می‏آوریم که ضمن آن پرسش‏هایی در این زمینه پاسخ می‏یابند.
۸ ـ ۸ . دعاهای مأثور از امام مهدی علیه السلام
در این فصل دوازده دعا، که برای حاجت‏های مختلف از امام مهدی علیه السلام نقل کرده‏اند، گزارش شده است.
۸ ـ ۹ . استخاره
در منابع استخاره‏هایی را به امام مهدی علیه السلام نسبت داده‏اند که سندهای معتبری ندارد؛ اما چون نوعی دعا محسوب می‏شود، استفاده از آنها رجائا مانعی ندارد. در پایان این فصل هم پژوهشی در باره استخاره‏های منسوب به ایشان خواهیم داشت.
۸ ـ ۱۰ . توسل
موضوع توسل به امام مهدی علیه السلام برای اجابت دعا در این فصل مطرح شده است. پس از آن تحلیلی در باره توسل به ایشان از راه نوشتن عریضه (نامه درخواست و دادخواهی) تقدیم می‏شود.
بخش نهم : زیارات
در این بخش، موضوع زیارات را در دو فصل طرح می‏کنیم؛ یکی حول زیارت‏نامه‏هایی برای زیارت امام مهدی علیه السلام و دیگری پیرامون زیارت‏نامه‏های منسوب به ایشان.
۹ ـ ۱ . زیارت‏نامه‏های امام مهدی علیه السلام
در این فصل مجموعا شش زیارت‏نامه برای امام مهدی علیه السلام گزارش شده که تنها یکی از آنها، یعنی زیارت آل یس، مأثور از اهل بیت علیهم‏السلام است. سند این روایت در ادامه این فصل مورد ارزیابی قرار می‏گیرد.
۹ ـ ۲ . زیارت‏های منسوب به امام
در این فصل سه زیارت منسوب به امام مهدی علیه السلام گزارش شده است؛ یکی زیارت امیر مؤمنان، که سند معتبری ندارد، و دیگری زیارت سالار شهیدان در روز عاشورا. اعتبار سند این دو نیز در تحلیل پایانی بررسی شده است.
بخش دهم : نشانه‏های ظهور
هدف این بخش بررسی نشانه‏هایی است که قبل از ظهور امام مهدی علیه السلام یا هم‏زمان با آن تحقّق می‏یابد. این نشانه‏ها و تحلیل‏های مرتبط با آنها ضمن سه فصل مطرح می‏شوند.
۱۰ ـ ۱ . نشانه‏های حتمی
احادیث نقل شده در این فصل در باره علایمی است که حتمی نامیده شده‏اند؛ یعنی نشانه‏هایی که قطعا قبل از ظهور رخ خواهند نمود؛ مانند خروج سُفیانی، کشته شدن نَفْس زَکیّه، و شنیده شدن ندای آسمانی. پایان‏بخش این فصل، روایتی است در باره امکان بدا در نشانه‏های ظهور، حتّی در مواردی که قطعی توصیف شده‏اند.
۱۰ ـ ۲ . نشانه‏های غیر حتمی
در روایات این فصل علایمی برای ظهور امام گزارش شده که وصف حتمی ندارند. در پایان این فصل هم تحلیل مبسوطی در باره علایم ظهور، اعم از حتمی و غیر حتمی آمده است.
۱۰ ـ ۳ . رجعت
بازگشت شماری از درگذشتگان به دنیا در آخرالزمان، یکی از آموزه‏های معرفتی مکتب اهل بیت علیهم‏السلام ، و یکی از عقاید اختصاصی پیروان این مکتب است. بنا بر احادیث، این حادثه شگفت هم‏زمان با قیام امام مهدی علیه السلام در جهان رخ خواهد داد. از این رو فصل سوم از مبحث علایم ظهور را به تبیین این موضوع اختصاص داده‏ایم و در پایان هم ضمن تحلیلی مبسوط، دلایل قرآنی و روایی رجعت را مطرح کرده، به شبهاتی در این باره پاسخ می‏دهیم.
بخش یازدهم : قیام
این بخش، شامل نُه فصل برای ارائه گزارش‏هایی در باره زمان و مکان قیام امام، خصوصیات چهره و حالت ایشان هنگام قیام، یاران امام، فرود آمدن عیسی علیه السلام برای یاری آن بزرگوار، پرچم امام مهدی علیه السلام ، سخنان ایشان در آغاز قیام، و چگونگی برخورد ایشان با دشمنان است. در پایان این بخش به پرسش‏هایی در زمینه مدّت حکومت قائم علیه السلام ، و چگونگی وفات ایشان پاسخ می‏دهیم.
۱۱ ـ ۱ . زمان قیام
در این فصل احادیث مرتبط با زمان قیام امام مهدی علیه السلام در هفت عنوان دسته ‏بندی شده و در کنار آنها سه تحلیل آمده است؛ یکی در باره تعیین وقت ظهور، دیگری در باره وقوع قیام ایشان در آخرالزمان، و سرانجام تحلیلی در باره این که آیا در ارتباط با قیام امام مهدی علیه السلام «بدا» تحقّق یافته است یا خیر.
۱۱ ـ ۲ . مکان قیام
در این فصل احادیث مرتبط با مکان قیام مهدوی با توضیحی در این باره ارائه می‏شود.
۱۱ ـ ۳ . سیمای امام هنگام قیام
بنا بر احادیث، امام هنگام قیام، پیری است با سیمای جوانان. این احادیث در کنار احادیث دیگری که خصوصیات پیکر و لباس ایشان را بیان می‏کنند، در این فصل گرد آمده‏اند.
۱۱ ـ ۴ . یاران امام
بر اساس احادیث این فصل، یاران امام متشکل از چند گروه‏اند: دسته اول: شماری از پیامبران؛ دسته دوم: شماری از فرشتگان؛ دسته سوم: کسانی که پس از مرگ برای یاری امام زنده می‏شوند؛ دسته چهارم: شماری از مسلمانان کشورهای مختلف جهان؛ دسته پنجم: برخی از کسانی که بهره‏ای از نیکی ندارند، که در باره این گروه اخیر توضیحاتی ارائه شده است.
همچنین در ادامه این فصل، خصوصیات جسمی و روحی یاران امام، تعداد یارانِ خاص و عام ایشان، نقش زنان در یاری رساندن به امام، و سرانجام نام و وطن شماری از یاران امام گزارش شده با تحلیلی در باره یاران امام ادامه می‏یابد.
در پایان این فصل ، گزارش‏هایی از چگونگی جمع شدن یاران امام، شروط بیعت با ایشان، شمار اصحاب امام، و ابزار جنگی و امکانات پشتیبانی سپاه ایشان آمده است.
۱۱ ـ ۵ . عیسی بن مریم علیه السلام در کنار امام مهدی علیه السلام
این فصل با احادیثی در باره فرود آمدن عیسی علیه السلام از آسمان برای یاری امام مهدی علیه السلام آغاز می‏شود، و در ادامه نماز خواندن ایشان پشت سر امام، و مدّت زندگی او پس از این ماجرا با استناد به احادیث گزارش می‏گردد.
۱۱ ـ ۶ . پرچم امام
موضوع این فصل خصوصیات پرچم امام مهدی علیه السلام هنگام قیام است؛ برای مثال ، گزارش شده که پرچم ایشان همان پرچم پیامبر خدا صلی الله علیه و آله است. همچنین بر آن نوشته شده است: «البیعة للّه‏؛ بیعت از آن خداست» یا «اسمعوا وأطیعوا؛ گوش به فرمان و مطیع باشید». از دیگر خصوصیات این پرچم آن است که وحشت شدیدی در دل دشمنان می‏افکند و هیچ گاه شکست نمی‏خورد و سرنگون نمی‏گردد.
۱۱ ـ ۷ . سخنان امام در آغاز قیام
در احادیثی که در این فصل گرد آمده، سخنان امام مهدی علیه السلام در آغاز قیام گزارش شده است.
۱۱ ـ ۸ . برخورد با دشمنان اسلام
گزارش‏های این فصل گویای آن است که امام مهدی علیه السلام نه‏تنها با مستکبران و عدالت‏ ستیزان، بلکه با مدعیان دروغین تشیّع نیز با قاطعیت تمام برخورد می‏کند، و ریشه فتنه و فساد را از جهان بر می‏کند.
در پایان این فصل، احادیثی را که بر قتل عام مردم در قیام مهدوی دلالت دارند، نقد و ارزیابی می‏کنیم.
۱۱ ـ ۹ . پاسخ به چند پرسش
در آخرین فصل مرتبط با قیام امام مهدی علیه السلام ، به پرسش‏هایی در باره مدّت حکومت ایشان، و چگونگی پایان یافتن عمر پربرکت آن بزرگوار پاسخ داده می‏شود.
بخش دوازدهم : سیره حکومتی
در این بخش احادیث مربوط به سیره حکومتی امام مهدی علیه السلام و سیاست‏های فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی، و قضایی ایشان، در شش فصل دسته‏بندی، و در پایان تجزیه و تحلیل شده است.
۱۲ ـ ۱ . مبانی سیره حکومتی مهدوی
در فصل نخست، احادیث مرتبط با مبانی و اصول سیره حکومتی امام مهدی علیه السلام و سیاست‏های ایشان، در سه عنوان دسته‏بندی شده‏اند:
دسته اول: احادیثی که سیره حکومتی امام مهدی علیه السلام را مستند به کتاب خدا معرّفی می‏کند. در ادامه این احادیث، توضیح خواهیم داد که مقصود از کتاب جدیدی که امام مهدی علیه السلام می‏آورد، چیست.
دسته دوم: احادیثی که سیره حکومتی امام را مستند به سنّت پیامبر صلی الله علیه و آله معرّفی کرده‏اند. دسته سوم: احادیثی که مبدأ و مقصد سیره مهدوی را احیای ارزش‏های اسلامی دانسته‏اند. بدیهی است این ارزش‏ها منطبق بر همان مفاد مذکور در دسته اول و دوم است.
۱۲ ـ ۲ . اصلی‏ترین سیاست‏ها
این فصل، در باره مهم‏ترین و سرنوشت‏سازترین سیاست در حکومت مهدوی، یعنی مبارزه با ظلم و سپس گسترش عدالت در سراسر جهان است. در این فصل، با استناد به روایاتی از پیامبر صلی الله علیه و آله و امامان علیهم‏السلام در باره عدالت جهانی امام مهدی علیه السلام ، گستره عدالت در حکومت ایشان در زمینه‏های فردی و اجتماعی تبیین می‏شود.
۱۲ ـ ۳ . سیاست‏های فرهنگی
در این فصل شماری از سیاست‏های فرهنگی در حکومت امام مهدی علیه السلام گزارش شده است؛ سیاست‏هایی مانند گسترش مرزهای دانش، آموزش قرآن بر اساس نزول آن، ساختن مساجد بزرگ، مبارزه با بدعت‏ها، منهدم کردنِ سنگرهای گمراهی، تعمیق و تکامل ایمان، زنده کردن زمین با علم و ایمان و عدل، و سرانجام پایان دادن به حکومت شیطان، و فراگیر ساختن حکومت اسلامی در جهان، و وحدت ادیان.
پایان‏بخش این فصل تحلیلی است در باره برخورد امام مهدی علیه السلام با دیگر ادیان آسمانی و پیروان آنها.
۱۲ ـ ۴ . سیاست‏های اجتماعی
این فصل با احادیثی آغاز می‏شود که تصریح می‏کنند روابط اجتماعی در حکومت مهدوی بر پایه برادری دینی است. در ادامه امنیت فراگیر، پیشرفت بهداشت و درمان، توسعه راه‏ها، و اجرای قوانین رفت‏وآمد مطرح می‏شود، و مهم‏ترین نکته این که سیاست‏های اجتماعی امام مهدی علیه السلام به گونه‏ای است که نه‏تنها اهل زمین، بلکه آسمانیان نیز از حکومت او راضی می‏شوند، و بدین‏سان برکات الهی سراسر جهان را فرا می‏گیرد.
۱۲ ـ ۵ . سیاست‏های اقتصادی
مهم‏ترین سیاست‏های اقتصادی حکومت مهدوی، که در احادیث این فصل به آنها اشاره شده، عبارت است از: ریشه‏کن کردن فقر، باز پس گرفتن اموال عمومی از غاصبان، به کارگیری اندوخته‏های ثروتمندان در آغاز قیام، تقسیم اموال عمومی میان مردم به طور یکسان، و آباد کردن سراسر زمین. در پایان اشاره شده که با اجرای این سیاست‏ها، برکات الهی جامعه را فرا خواهد گرفت، گنج‏های زمین آشکار خواهد شد و در این شرایط است که هر کس می‏تواند هر چه می‏خواهد از امام بگیرد و بخشش‏های امام بی‏حساب خواهد بود.
۱۲ ـ ۶ . سیاست‏های قضایی
مهم‏ترین سیاست‏های قضایی حکومت مهدوی، که در روایات فصل ششم بدان اشاره شده، عبارت است از: آیین قضایی جدید، قضاوت بر پایه علم، فراهم‏سازی امکانات لازم برای قضاوت دقیق و سریع، برکناری قضات ناشایست، گزینش قضات صالح، ریشه‏کن کردن رشوه‏خواری، قضاوت زنان در خانه، و قضاوت در میان پیروان ادیان بر اساس کتاب‏های آسمانیِ خودشان. در پایان این فصل، تحلیل مبسوطی در باره سیاست‏های حکومتی مهدوی ارائه می‏گردد.
بخش سیزدهم: نمونه‏هایی از سروده‏های مهدوی
در آغاز این بخش، تحلیلی در باره تحولات شعر مهدوی (اشعار سروده شده در باره امام مهدی علیه السلام در طول تاریخ اسلام ارائه می‏شود . در ادامه نمونه‏هایی از اشعار سروده شده از قرن اوّل تا قرن حاضر، در پانزده فصل گزارش می‏شود. گفتنی است چون تا پایان قرن پنجم، شعری به زبان فارسی نیافتیم، در پنج فصل نخست تنها نمونه‏هایی از اشعار عربی همراه با ترجمه آنها آورده‏ایم.
بخش چهاردهم : کتاب‏شناسی مهدویت
در این بخش ، سپس از توضیح کوتاهی در باره «مهدویت‏نگاری» در دوران مختلف تاریخ اسلام ، مهم‏ترین آثاری که تا کنون در این زمینه ، نگارش یافته‏اند ، در دو فصل ، گزارش می‏شوند :
۱۴ ـ ۱ . مهدویت‏نگاری تا قرن دوازدهم
در این فصل ، کتاب‏ها بر اساس ترتیب قرن نگارش ، از قرن سوم معرفی می‏شوند ؛ زیرا از قرن اوّل و دوم ، هیچ اثری در منابع مرتبط با این موضوع ، ثبت نشده است . در هر قرن ، نخست به آثار موجود اشاره می‏شود و سپس به معرفی آثار مفقود خواهیم پرداخت . در پایان نیز نمودارهایی از آثار ، نویسندگان و گرایش‏های مذهبیِ آنان ارائه می‏گردد .
۱۴ ـ ۲ . مهدویت‏نگاری پس از قرن دوازدهم
پس از قرن دوازدهم بویژه دوران معاصر ، به دلایل گوناگون ، مهدویت‏نگاری به شدّت افزایش یافت . نگاشته‏های این دوره را می‏توان در چند گروه کلی جای داد :
یک . تدوین رساله‏ها و کتاب‏های فراوان ؛ دو . تدوین آثار انتقادی و مغرضانه ؛ سه . تدوین پایان‏نامه‏های دانشگاهی ؛ چهار . مجلات موضوعی ـ تخصصی ؛ پنج . تدوین فرهنگ‏نامه‏ها و دانش‏نامه‏ها .
این محورها ، در این فصل ، اجمالاً تبیین گردیده است .
این کتاب ارزشمند به همت مؤسسه داراحدیث چاپ شده است. این مؤسسه از دو مجموعه دانشگاه قرآن و حدیث و پژوهشگاه قرآن و حدیث تشکیل شده که قدمت پژوهشگاه بیش از 20 سال است اما افتتاح رسمی آن در سال 74 با پیام مقام معظم رهبری همراه بود. در این مدت ما مرکزی پژوهشی شکل گرفته است که از دل آن دانشکده علوم حدیث شهر ری در سال 1378 بیرون آمده است؛ هم اکنون این دانشکده به دانشگاه قرآن و حدیث تبدیل شده و مرکز پژوهشی نیز به پژوهشگاه ارتقاء یافته است که 4 پژوهشکده علوم و معارف حدیث، اخلاق و علوم رفتاری، تفسیر اهل بیت(ع) و کلام اهل بیت(ع) را شامل می شود.

کاربر گرامی توجه داشته باشید که این بخش صرفا جهت ارائه نظر شما در رابطه با همین مطلب در نظر گرفته شده است. در صورتی که در این رابطه سوالی دارید و یا نیازمند مشاوره هستید از طریق تماس تلفنی و یا بخش مشاوره اقدام نمایید.
نام و نام خانوادگی
پست الکترونیک
نظر
کد امنیتی
اخبار مرتبط
محصولات مرتبط