loader-img
loader-img-2
بعدی
بعدی بازگشت
بعدی بازگشت

شاعر افغانستانی: «ایران» عشق من است و برای گرفتن یک ویزا ماه ها اذیت می شوم

بخشی از پرونده «جانِ ایران، جانِ افغانستان» به گفتگو با مهاجرین افغانستانی ای که سرانجام به ترک ایران راضی شده اند اختصاص دارد. رضا محمدی یکی از بزرگترین شاعران افغانستانی است که سالهای زیادی در ایران بوده است. او عاشق ایران است.

شنبه 11 مرداد 1393

رفقایش با هم شرط بسته بودند که بیشتر از چند ماه نمی تواند در انگلستان بماند و برمی گردد ایران. در افغانستان هم که رفته بود نتوانست دوام بیاورد و برگشت ایران ، آن جا که دیگر غربت است . رضای محمدی اما 8 سال است که در انگلستان زندگی می کند که به قول خودش: ز دست طالع بد می رویم شهر به شهر / چو بدقمار که تغییر می دهد جا را .

دانش آموخته فلسفه در تهران ، همکاری با نشریات مختلف از جمله  سروش جوان، همشهری، کار و کارگر، ابرار و... چاپ چندین کتاب شعر و راه اندازی جلسات مختلف شعر و جشنواره های متعدد گوشه ای از فعالیت های رضا محمدی شاعر شناخته شده افغانستانی در ایران است

زندگی محمدی در ایران مثل تمامی مهاجرین بالا و پایین داشته اما همانطور که در ادامه خواهید خواند عجیب عاشق ایران است و با افتخار فریادش می زند. در تب و تاب جام جهانی مطلبی در یکی از شبکه های اجتماعی نوشته بود که با این جمله شروع می شد:" اول از همه بگویم که در جام جهانی با همه جانم طرفدار ایرانم. هنوز هم ما مردم یک مملکتیم. دوستش دارم ولو یک طرفه باشد."

لحن نوشتاری رضا محمدی در متن حفظ شده است

گفتگوی تسنیم با رضا محمدی با میل او تقدیم می شود به دکتر هادی سعیدی کیاسری و مهندس محمد حسن ملک مدنی.

تسنیم: آقای محمدی،شما سال های سال پیش به ایران آمدید، چند سالی در کشور ما زندگی کردید و حالا هم چند سالی است که در ایران نیستید. دوست داریم از اینجا شروع کنیم که اساسا دست روزگار چه طور شما را به ایران رساند؟ و اساسا چرا ایران؟

محمدی: رشته ای بر گردنم افکنده دوست...می برد هر جا که خاطر خواه اوست...فکر نکنم من در این تصمیم نقشی داشتم.از قدیم قبل از ساخته شدن مرزها پدر پدر من در مشهد خانه و قبری خریده بوده برای زیارت و بعد در جوار رحمت به آرامش ابدی خوابیدن. فکر می کرد دنیا هنوز به همان روال قدیم است.

هر چند وقت می آمدند زیارتی و بعد با سلام و صلوات برمی گشتند.بعد ها که جنگ شد، نمی دانست که دنیا عوض شده، گفت می رویم همان جا...همه جا که ویران باشد..شهریاری ست در شهر مقدس که بمب ها و موشک ها جرات جسارت به آستانش را ندارند... پدرم می گفت نه، پاکستان؛ که کار و بار و آزادی بیشترست، اما بالاخره پدرکلان پدرکلان است دیگر.

تسنیم: شما سالها در ایران زندگی کردید. بارها در جشنواره های مختلف مورد تقدیر قرار گرفتید، کتاب چاپ کردید، کلی شاگرد داشتید و خلاصه در فضای فرهنگی ایران در سالهای زیادی شریک بودید. اگر الان به عقب برگردید و یک مرور کوتاه از دوران زندگی در ایران داشته باشید به یاد چه می افتید؟

از مرورم در ایران به یاد درخت های سپیدار مشهد...دوستان خوب...کوچه ها و شعر... می افتم...به یاد خوب ترین چیزها...

تسنیم: از تلخ ترین و شیرین ترین خاطره های حضور در ایران برایمان بگویید.

خوب ترین خاطرات که ...زندگی است پر از خوب و بد؛ خوب و بدش با هم خوبند، به گفته استاد معلم، در محضری که عزت آیینه دار نازست...لطف تو عین قهرست قهر تو عین نازست...خوب ترین خاطرات من شعرخوانی در دانشگاه اصفهان و فرهنگسرای خاوران بودند. در هر دو چندهزارنفر برای لحظاتی طولانی برای شعرخوانی دست زدند و خیلی ها گریستند، شاید کریدتش بیشتر از من به خود شعر برسد... خانه آقای پهلوان نصیر هم مدام خاطره انگیز بوده برایم..بهترین دوستانم را یافتم...رادیو فرهنگ و کار با آقای سعیدی هم...کلا صحبت با دکتر کیاسری همه اش خاطره است... دانشگاه و یافتن شاعران تازه... کارگاه شعر جوان و نقد آثار بیش از چند صد نفر در چندسال که حالا هر کدام شخصیتی شده اند ..همکارانم در سروش جوان...همه خاطرات خوبند...بدش هم...از بودن در اردوگاه سفیدسنگ و ورامین و... روز جشنواره شهرداری تهران بود، شب به من زنگ زدند از جشنواره که اول شده ام، صبحش هم مسوولین جشنواره آقای فرهنگی و آقای جعفریان لیست داوری را به من نشان دادند که امتیازم از همه بیشتر بود، بعدازظهر من نفر دوم دوم ها شده بودم. گفتند آقای فلانی گفته درست نیست یک افغانی اول شود، این از زجر اردوگاه هم زجر آورتر بود، البته آقای فلانی کم به من لطف نکرده بودند.اما منظورم نگاه کلی ست...از عامی و دانا که یک جور نمی شود توقع داشت، قصه گل به تن حلاج زدن جنید را شنیدید که حلاج گفت از همه سنگ های مردم به اندازه گل جنید رنجور نشدم و دردم نیامد، به هر حال ما شاعران و اهل فرهنگ که سیاسی نیستیم، حافظ و مولانای ما یکیست و مرز برایمان مسخره است...جمهوری شعر بزرگترین جمهوری هاست..با هیچ سیاستی نمی شود تقسیم مان کرد.


..من چند روز قبل مهمان یک لردی بودم در انگلیس.چند تا وزیر هم مهمان قلعه قدیمی آقای لرد بودند.بعد یکی گفت تو که افغانی چرا اسمت ایرانی ست. یعنی رضا...قبل از من وزیر کشور انگلیس گفت اینها یک کشور و یک فرهنگند...و یک مردم...طبیعی است اسم هاشان شبیه باشد.یک شاعر ولزی گفت نه، ما شاعران کلا یک قبیله ایم. گفت مثلا اسم من اصلا افریقایی است، از اسم یک شاعر افریقایی گرفته شده، دیدم راست هم می گوید  من و او مدت ها می توانستیم با هم حرف بزنیم انگار فامیل و خویشیم...حالا با یک شاعر همزبان که بیشتر خویشم.فکر کنید... مولانا الان بیاید ایران..بگویند تو خارجی هستی یا سنایی یا رودکی یا بیدل یا حافظ و سعدی را در افغانستان خارجی بگویند...خنده دارست.

تسنیم:  ما چیزهایی زیادی شنیده ایم از رزمندگان افغان که در جنگ ایران حضور پیدا کردند و شهید شدند و یا تلاشها و همدلیهای افغانستانیها با بحرانهای تاریخی ایران مثل زمین لرزه یا حتی میشنویم که در اوایل انقلاب خیلی ها به کمک انقلاب ایران میشتابند. اگر به گذشته هم برگردیم که دیگر این پیوندها سر به فلک میزند. امروز چه اتفاقی در حال افتادن است. ایرانیها و افغانها امروز چه گونه به یکدیگر نگاه می کنند؟

من فکر می کنم بعد از یک دوره فترت و دوری حالا فاصله ها دارند کم می شوند. ایرانی های بسیاری به افغانستان  رفته اند و بالعکس...به هر حال سیاستمداران نقش منفی، زیاد بازی کردند.ما به هم محتاجیم جدا از هر چیزی. آقای کرزی می گفت تهران خانه دوم افغان هاست و کابل خانه دوم ایرانی ها.من دعوت می کنم ایرانی هایی که به افغانستان نرفته اند ، یکبار بروند.هرات و بلخ و کابل را ببینند، ریشه های هم را دریابند...البته که کتاب های درسی در ایران به خصوص خیلی مقصر بوده اند.مثلا می نوشته اند مولانا یا ابوعلی سینا متولد بلخ بوده بعد می گفتند بلخ شهریست در خراسان. هنوز هم همین طورست خجالت می کشیدند بگویند در افغانستان..

من یک وقت به چند تا دوست در تالیف کتب درسی که آدم های خیلی مومنی بودند گفتم شما مدیونید..دینداری شما عیب دارد دارید به یک ملت دروغ می گویید... می گفتند منظور ما خراسان بزرگ است.اینها دروغ بافتن است.در انگلیس حتی دشمنانشان را به نیکی یاد می کنند..من کتاب های درسی بچه هام را می خواندم، می دیدم حتی ویلیام فاتح را که از فرانسه امده بود و انگلیس را گرفته بود فاتح می نویسند و به نیکی یاد می کنند.درباره همین حکومت دوازده یا هفت ساله افغان ها در اصفهان دروغ گفته اند که حتی به طفل  یکساله تجاوز می کرده اند؛ در حالی که الان تحقیقات می گوید این قبیله خلج های مهاجر در قندهار بودند و با حاکم گرجی مشکل داشتند، از کشور دیگری هم نبودند از داخل مملکت بر علیه شاهی ظالم قیام کرده بودند. بعد قصه هرات و مشهد را کاملا دروغ ساخته اند . قصه نادر افشار هم.نادر  همه سردارانش افغان بوده اند.برای همین هم بعد از مرگش احمد خان ابدالی حاکم خراسان شد و پسرش را در مشهد نگه داشت.یا مثلا نمی گویند این همه پایتخت های ایران در افغانستان چه می کرده...غزنی و هرات و بلخ و غور هر کدام  بیش از نیم تاریخ ایران، پایتخت بوده اند...خب یک مملکت بوده هنوز هم هست..دوره مثلا کیانیان در بلخ را کاملا سانسور می کنند..پس این جمشید که نوروز را ساخته در کجا بوده پایتختش؟ فریدون کجا بوده؟ حتی حاضرند بگویند عراق بوده و افغانستان نه...

الانش هم همین است..من به عنوان کسی که در ایران بزرگ شده ام، شاعر محبوب خیلی ها بوده ام، درس داده ام، صدها شاگرد داشتم و ایران عشق من است برای گرفتن ویزا ماه ها اذیت می شوم.یک دفتری ساخته اند در دولت آقای احمدی نژاد، باید پنجاه پوند برای هر نفر به آن دفتر بدهیم الکی. و صد و هشتاد پوند به خود سفارت.مثلا یک خانواده پنج نفری مثل ما باید حدود هزار و صد پوند بدهیم که ویزا بگیریم.خانمم که مثل من عاشق ایران نیست، می گوید خب فقط با پول ویزای این می توانیم برویم ترکیه.الان صد و ده هزار افغان در انگلیسند.حدود کلا یک میلیون در اروپا .و یک میلیون بیشتر در امریکای شمالی...اینها به قصد آموختن فرهنگ به ایران می آیند همه هم دوست دارند بروند ایران برای تعطیلات که بوی کشور خودشان را می دهد.

جدا از سخت گیری بروکراتیک و پول گزاف، در سفارت از سوی برخی افراد به آن ها توهین می شود. می گویند شما افغان ها چه می خواهید از ایران. بعد هم کلی سوال های عجیب غریب، خب یارو می گوید به جهنم نمی روم، می روم ترکیه.هم احترام دارم هم عزت. الان تعداد افغان هایی که ترکی یاد گرفتند درین سی سال، دویست برابر افزایش داشته...خب...من برای آمدن به هزار نفر واسطه شدم..آقای جعفریان کلی زحمت کشید...باز نشد...بالاخره یک اقای خوبی در کابل دیدم حمیدی...گفت من عذرخواهی می کنم، از شما نباید این همه سخت گیری می شد.برادرم فوت کرده بود در ایران و تا من بعد از طی این مراحل رسیدم. سه ماه گذشته بود..بیمارستان و اینها که هیچ...البته که من احمق نیستم دلگیر شوم.از خانه پدری کسی دلگیر نمی شود

تسنیم: فکر کنم حالا دیگر واضح است که شما چرا ایران را ترک کردید. آقای محمدی یک سوال دارم  اگر امروز به شما بگویند که شرایط حضور قانونی شما در ایران فراهم است چه تصمیمی می گیرید؟

گذشته دیگر گذشته...به هر حال روزی این بازی های سیاسی تمام می شود و من حتما برمی گردم.

تسنیم: تاریخ و حافظه مشترک خیلی از مهاجرین افغان در همه این سالها با تاریخ ایران رقم خورده است و یکی شده است. دوست داریم کمی از این حافظه مشترک برایمان بگویید. از مواقعی که شما در ایران بودید و موقعیتهای تاریخی برجسته ای برای ایران اتفاق افتاده است. دوست داریم از این شریک بودن در تاریخ و حافظه کمی برایمان بگویید.از این نمونه های که خودتان شاهدش بودید.

مثلا بازی ایران و استرالیا، یا ایران و آمریکا... من  غش  کرده بودم... بازی ایران و استرالیا  از شدت هیجان بعد از گل خداداد عزیزی آنقدر بالا پریدم که شیشه شکست و بخشی از گوشت پای راستم را برد، خون فواره  زد و تا هنوز هم این  زخم هست. چندین روز بستری ماندم.یا مثلا انتخابات ها.. یا جنگ... هر روز در مدسه  فحش می دادیم به ریگان.حافظه مشترک خیلی هست، همه دوستان من ایرانی بودند.هنوز هم بخش عمده دوستانم ایرانی اند. از وقت هایی که ایرانی ها برای من و اتقافات افغانستان غصه می خوردند...همین الان  قصه داکتر عبدالله. ایرانی های دوست با من یا حتی  غیردوست بسیاری هستند که براشان مهم است...باخت عبدالله..خب همه این ها حافظه مشترک تاریخی است.

تسنیم: جناب محمدی دوست دارم صریح بپرسم. مهمترین مشکل شما در مدت حضور در ایران چه بود ؟

مهم ترین مشکل من افغانی بودن...ترس  از پلیس  و برخورد با پلیس. مدام  از دیدن  پلیس می ترسیدم  و می گریختم. یکبار در بازگشت ازیک شب شعری پلیس بی خود مرا نگه داشت دربین  بچه های شاعر ایرانی.گفت بده کارت شناسایی ات را شازده. بچه ها گفتند ایرانی ست...و بعد کلی جنجال... پلیس شروع کرد به بی احترامی و می خواست بزند. البته بچه ها پلیس را زدند.بعد همه ما را بردند کلانتری.بچه ها آزاد شدند که زده بودند و من دوشب همان جا ماندم. با الیاس علوی یکبار از مسیر زابل به مشهد می آمدیم بعد از یک کنگره شعر. در راه هر گاه به ایستگاه پلیس می رسیدیم یک ضبط صوت داشتیم روشن می کردیم و شوپن می شنیدیم و یک کتاب شعر هم دستمان می گرفتیم. یکبار در یکی از این ایستگاه ها خواب مانده بودیم، دو تا خانم ایرانی پشت سر ما نشسته بودند ظاهرا متوجه بودند.گفتند  آقا ضبطتتون رو  روشن کنید رسیدیم به ایست بازرسی...حالت غمباری بود پر از شیطنت و شادابی.

تسنیم: ما فکر می کنیم بخش بزرگی از این مشکلات به گردن رسانه هاست. تصویر ارائه شده در رسانه های ایران از مردم افغانستان به شدت معیوب است . یا تنها کارگران مشاغل سخت هستند یا در فقر خانمان سوز دست و پا می زنند.نه فرهنگی و اهل ادبی و متخصصی و ... شما چند سالی در ایران بودید و از نزدیک این فضا را مشاهده کردید.فکر می کنید چرا چنین تصویری ارائه می شود؟

خب طبیعی است...تصویر ترکها از ایرانی ها هم مهاجران است. طبیعی است. البته که رسانه ها بخصوص و بعد دولت هم خیلی نقش داشته. رسانه ها از چهره فرهنگی و آداب و رسوم و احساسات انسانی مهاجرین هیچ وقت نگفتند. مطبوعات حتی عار می دانستند وارد زندگی مهاجرین شوند.وارد زندگی مردم فقیر ایران هم نمی شدند.رسانه ها کمی اشرافی اند..کمی هم چاشنی ملی گرایی قرن بیستمی هم نقش داشته و البته دولت که همه چیز را به گردن مهاجرین می انداختند و البته خود مهاجرین هم نقش داشتند. نخواستند خود را نشان بدهند. من به زور و پررویی خودم را ثابت کردم. بقیه خیلی سرشکسته و بی اعتماد به نفس بودند.از طرفی دولت هم سیاست های بدی داشت.قانونی است در ایران که افغان ها فقط در هشت شغل پایین حق کار دارند.خیلی شرم آورست.نمی توانند رستوران افغانی داشته باشند.نمی توانند فستیوال فرهنگی داشته باشند و در کارهای خوب کار کنند..برای همین آدم های لایق تر از ایران به خارج رفتند..به اروپا.

تسنیم: حالا که همه این اتفاقات افتاده است. شما سالهای سال با همه این مصائب در ایران بودید و البته که با همه آن شیرینی ها که برایمان گفتید. حالا فرض کنید فرزندانتان از ایران بپرسند. ایران را برای بچه هایتان چطور توصیف می کنید؟

هر روز برایشان مثل وطن خودشان توصیف می کنم.امیدوارم تا بزرگ شدن آنها همه چیز خوب شود و واقعا وطن مشترکی باشد. هر دو کشور برای هر دو ملت...هر دو کشور...در انگلیسی وقتی می گویند کجایی هستی، جواب هر دو ملت یکی ست، پرشین...و پرشین به معنی هر دو کشور هست.

تسنیم:حتی برای خود ما عجیب است آقای محمدی...این همه عشق به ایران از کجا می آید؟

ایرانی های مثل من هم همین حس را به افغانستان دارند.به هرات و بلخ و غزنین.طبیعی است.مرز های مصنوعی دیگر برای ما نباید معنی داشته باشد.شعرهای مرا به سوئدی مترجمین ایرانی ترجمه کرده اند و همین جا هم مرا با شاعران پرشین می شناسند.نمی شود برای بلاهت چند شوم همه روم را بد دانست.

تسنیم: نبودن شما در ایران ، برای ما تلخ و غمبار است. دوست داریم به آینده ای  فکر کنیم که دانه های تسبیح ما با نخ مشترکی دوباره به هم وصل شده اند. این آینده کی قرار است فرا برسد؟

من فکر نمی کنم زیاد دور باشد. بخیر به زودی...شاید دهه آینده...همین الان هم در فضای مجازی بین بسیاری از مردم دو کشور یگانگی به وجود آمده...

گفتگو: محمدرضا آزادی

کاربر گرامی توجه داشته باشید که این بخش صرفا جهت ارائه نظر شما در رابطه با همین مطلب در نظر گرفته شده است. در صورتی که در این رابطه سوالی دارید و یا نیازمند مشاوره هستید از طریق تماس تلفنی و یا بخش مشاوره اقدام نمایید.
نام و نام خانوادگی
پست الکترونیک
نظر
کد امنیتی
اخبار مرتبط
محصولات مرتبط