تحریف و غلو، دو آسیب جدی در خلق شعر و داستان مذهبی است

کامران شرفشاهی، نویسنده ادبیات کودک و نوجوان معتقد است که در عرصه پهناور شعر و داستان استفاده از تخیل به طور کامل و بدون ضابطه و حد و مرز، به ویژه درکارهای متمایل به مذهب، روا و پسندیده نیست و شاعر و نویسنده نباید به حریم و حدود انبیاء و اولیاء که دارای شأن مقدس هستند وارد شوند.

یکشنبه 12 مرداد 1393

متن خبر
نظرات کاربران

نوشتن و سرودن در حریم و مضامین مذهبی، دقت و ظرایف خاصی می طلبد اما گاه به دلیل ناآگاهی یا شتاب زدگی بسیاری از پدید آورندگان، حاصل کار، آنچنان که باید قابل اعتنا نیست. نویسندگان و شاعران دست اندرکار نوشتن این گونه آثار، بارها و بارها لزوم توجه و رسیدگی به این موضوع را گوشزد کرده اند و پیشنهادهای لازم را ارائه داده اند. در این فرصت به سراغ کامران شرفشاهی از نویسندگان مذهبی نویس حوزه کودک و نوجوان رفتیم و در این زمینه با او به گفت و گو نشستیم.

جناب شرفشاهی! اگر موافق باشید ابتدا نگاهی داشته باشیم به سابقه ادبیات کودک و نوجوان در کشورمان. لطفا کمی در این زمینه توضیح دهید.

ادبیات کودک و نوجوان ما از سابقه چندان طولانی و درازی برخوردار نیست و بیشترین سابقه ای را که می شود برای این ادبیات در نظر گرفت زمانی حدود 70 تا 75 سال تخمین زده می شود. البته اگر ما به آثار پیشینیان برگردیم، با اشعاری روبه رو می شویم که بیشتر جنبه تعلیمی داشته و دارای زبان سهل و ممتنع تری بوده اند. چنان که مولانا در بیتی می گوید:«چون که با کودک سرو کارت فتاد/ پس زبان کودکی باید گشاد» این بیت بیانگر این واقعیت است که سخنوران بزرگ ادب پارسی به موضوع کودک و لزوم سخن گفتن با او به زبان خاص خودش اِشراف و همچنین اصرار داشته اند.

بفرمایید که این جریان در پیش از انقلاب اسلامی و پس از آن با چه افت و خیزهایی مواجه بوده است؟

در سال های پس از پیروزی انقلاب اسلامی، شاهد یک جهش بسیار عظیم بودیم. البته در سال های قبل از پیروزی انقلاب هم شاهد آثاری درخشان از شاعرانی مانند محمود کیانوش و پروین دولت آبادی با مضامین و رگه های مذهبی بودیم اما پس از وقوع انقلاب اسلامی یک نگرش عمیق تر و جدی تر در این زمینه ایجاد شد و با ظهور نسلی از شاعران و نویسندگان توانمند که دارای گرایش های دینی بودند، شاهد خلق آثار بسیار ارزنده و زیبایی بودیم که روند رو به رشدی داشت و همچنان ادامه دارد.

در حوزه داستان نویسی کودکان و نوجوانان چطور؟

داستان کودک و نوجوان نیز از سرنوشت مشابهی برخوردار بود. در سال های قبل از انقلاب، شاهد حضور نویسندگان و اشخاصی در عرصه داستان کوتاه بودیم که سعی می کردند با ساده کردن احادیث و روایات به زبان ساده ، امکان بهره مندی کودکان و نوجوانان را از این آثار فراهم کنند. در اینجا می توان از اشخاص مانند مرحوم مهدی آذریزدی با مجموعة قصه ای خوب برای بچه های خوب و همچنین از محمود حکیمی که آثارش دارای زبان و حال و هوای مناسب تر برای کودکان و نوجوانان بود یاد کرد. در سال های پس از پیروزی انقلاب در حوزه داستان دینی ما با ظهور چهره های متعددی روبه رو شدیم. نویسندگانی که شمارشان بسیار فراوان شد و هر یک سعی کردند با بیان روایات و احادیث و حتی داستان های قرآنی به زبان ساده برای کودکان و نوجوانان، فرصت قابل ملاحظه ای فراهم کنند تا بچه ها بتوانند از این آثار بهره ببرند و بسیاری از مفاهیم دینی به زبان شیرین داستان در جامعه گسترش یابد.

به عنوان یک نویسنده بگویید که تا به امروز چه آسیب هایی متوجه این گونه آثار در حیطه کودک و نوجوان بوده؟

آثاری را که تا به امروز در حوزه کودک و نوجوان منتشر شده می شود به دو گروه کلی تقسیم کرد. یک دسته آثار شاعران و نویسندگانی است که از احاطه و اشرافِ ادبی بسیار بالایی برخوردارند و توانسته اند از رهگذ این توانمندی ها، آثاری ارزنده و قابل ملاحظه خلق کنند و در گروه دیگر، آثار کسانی است که از چنین قابلیت هایی برخوردار نبوده و با نیّت سودجویی یا نیت های دیگر قدم در این عرصه گذاشته اند و نگاهی کاسبکارانه به این موضوع داشته اند و سعی کرده اند با توجه به نیاز جامعه، چنین کارهایی را با شمارگان بالا چاپ و منتشر کنند که این مسأله باعث شده جا برای آثار خوب از نوع اول تنگ شود. به این اعتبار می شود گفت که قلمرو ادبیات کودک و نوجوان را نباید سهل و ساده پنداشت؛ اگرچه زبان در این گونه آثار بسیار ساده و روان است و مسائل به صورت خیلی ساده بیان می شود اما این مساله نباید این توهم را ایجاد کند و اشخاصی با سهل پنداشتن این وادی، در این عرصه وارد شود.

پیشنهاد شما چیست؟

همین تلاش برای خلق آثاری با زبان و بیانی سهل و ساده خودش یک دشواری بزرگ است و شاعر و نویسنده باید هم به لحاظ شیوه تفکر و هم به لحاظ زبان به کارگیری صناعات ادبی، خود را در حدّ کودکان و نوجوانان قرار بدهد و حتی لازم است با روانشناسی کودک نوجوان نیز تا حدودی آشنایی داشته باشد.

به نظر شما می توان آسیب های دیگری را هم برشمرد که ادبیات مذهبی ما در حوزه کودک و نوجوان گرفتار آن است؟

یکی دیگر از نکته هایی که در ادبیات کودک و نوجوان باید به آن توجه فراوان کرد، موضوع تحریف هایی است که ممکن است به خاطر حُب و بغض ها در این آثار پدید آمده باشد. شاعر یا نویسنده در تعریف ها و توصیف ها نباید عَنان خرد را رها کند و لازم است که تنها به محفوظات و دانسته های خودش تکیه نکند؛ بلکه به تاریخ مراجعه کند و حتماً قبل از نوشتن، مطالعه عمیق و گسترده ای داشته باشد زیرا مطالعات عمیق، اشراف و احاطه ای دیگرگون برای شاعران و نویسندگان فراهم می کند و مجبور شان می کند از کلی گویی های بی مورد فاصله بگیرند و در اثر خود به فضایی نزدیک شوند که دارای نکاتی آموزنده و همچنین دارای افق های تازه ای است. یک بحث دیگر در خصوص آسیب شناسی اشعار و داستان های دینی، مساله پررنگ کردن بیش از اندازه بعضی صحنه های تاریخ صدر اسلام است و شاعر یا نویسنده گاه خیلی غلو آمیز عمل می کند.

شاید بی مناسب نباشد گریزی به جایگاه تخیل در این وادی بزنیم.

تخیل یکی از عوامل مهم در آثار ادبی است که حدو مرزی نمی شناسد. در عرصه پهناور شعر و داستان باید همواره این را در نظر داشت که استفاده از تخیل به طور کامل و بدون ضابطه و حد و مرز ، به ویژه درکارهای متمایل به مذهب، روا و پسندیده نیست. مثلاً شما می توانید از تخیل برای توصیف فضا و شرایط استفاده کنید اما نمی توانید با این تخیل به سراغ یک بزرگ دینی بروید. حتی باز در مواردی به جا نیست که با تخیل خودتان ذهنیت آن شخصیت را به گونه دیگری به جز آنچه در احادیث و روایات آمده، نمایش بدهید. لازم است آنچه در تاریخ آمده، به همان شکلی که روایت شده بیان شود اما همان طور که گفتم می توان در حاشیه ها و بیان موقعیت، فضا و دیگر مسائلی که در آن عصر اتفاق افتاده به عنوان چاشنی از تخیل استفاده کرد. در قصه های قرآنی نیز باز همین حالت وجود دارد و شاعر یا نویسنده نباید بیش از حد معین و مجاز ،به تخیل در باز آفرینی یک اثر ادبی روی بیاورد. حد مجاز در واقع این است که شاعر و نویسنده وارد حریم و حدود انبیاء و اولیاء که دارای شأن مقدس هستند نشود و سعی کند که این قداست و امانت تاریخی، همچنان به همان صورت خاص و بکر خود باقی بماند.

خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)،یعقوب حیدری

کاربر گرامی توجه داشته باشید که این بخش صرفا جهت ارائه نظر شما در رابطه با همین مطلب در نظر گرفته شده است. در صورتی که در این رابطه سوالی دارید و یا نیازمند مشاوره هستید از طریق تماس تلفنی و یا بخش مشاوره اقدام نمایید.

نام و نام خانوادگی

پست الکترونیک

نظر

کد امنیتی