19 آذرماه، سالروز تأسیس شورای عالی انقلاب فرهنگی است؛ نهاد مهمی که پس از وقوع انقلاب شکوهمند اسلامی ایران و به دستور امام خمینی (رضوان الله تعالی علیه)، با وظایفی مشخص و با هدف مدیریت فرهنگی جامعه و ایجاد تحوّلات بنیادین در عرصه های گوناگون فرهنگ شکل گرفت و اکنون، قریب به 32 سال از تأسیس آن می گذرد. البته تأسیس خودِ این نهاد، در استمرار فعالیّت های ستاد انقلاب فرهنگی بود که چند سال قبل از آن، به فرمان امام راحل تشکیل شده بود.
رهبر معظّم انقلاب اسلامی، همواره بر اهمیّت شورا و وظایف خطیر آن در حوزه های مختلف فرهنگ تأکید کرده اند و در تعابیر مختلفی از آن به «ستاد مرکزی و اصلی در جهاد ملی با بی سوادی و عقب ماندگی علمی و تبعیّت فرهنگی»، «اتاق فرمان فرهنگی کشور»، «ستاد عالی فرهنگی و علمی دستگاه های کشور»، «قرارگاه فرهنگی کشور» و... یاد کرده اند.
تدوین اسناد شورای عالی انقلاب فرهنگی در حوزه های مختلف فرهنگ (از جمله سند نقشه ی جامع علمی کشور، سند تحوّل بنیادین آموزش و پرورش، سند مهندسی فرهنگی و...) از دغدغه ها و منویّات مهمّ معظّمٌ له بوده است و ایشان حتّی در مواضع مختلف، به برخی از مسائل و مصادیق مهم فرهنگی مانند فرهنگ (عمومی و نخبگانی)، پیوست فرهنگی، علم در دانشگاه و مراکز پژوهشی، سبک زندگی، تهاجم فرهنگی و شیوه های صحیح مواجهه با آن، زبان فارسی، علوم انسانی، آسیب های اجتماعی و علل فرهنگی آنها، مسئله ی جمعیت، گروه های خودجوش مردمی فرهنگی و... پرداخته و پیگیری جدّی این موضوعات را از شورای عالی انقلاب فرهنگی درخواست کرده اند.
کتاب «گزیده بیانات موضوعی رهبر معظّم انقلاب اسلامی(مدّظلّه العالی) درباره ی شورای عالی انقلاب فرهنگی» که زیر نظر مؤسّسه پژوهشی فرهنگی انقلاب اسلامی و به کوشش دبیرخانه ی شورای عالی انقلاب فرهنگی تدوین و از سوی انتشارات انقلاب اسلامی منتشر شده است، یکی از مجلّدات و مجموعه گزیده های مهم بیانات ایشان در موضوع اهمیّت فرهنگ و مسائل، موضوعات و نهادهای مسئول مرتبط با آن است.
این اثر با مقدّمه ی محمّدرضا مخبر دزفولی، دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی در هفت فصل مهم تدوین شده است که «جایگاه و اهمیت شورای عالی انقلاب فرهنگی»، «ضرورت اجرای مصوّبات شورای عالی انقلاب فرهنگی»، «شورای عالی انقلاب فرهنگی، فرهنگ و فرهنگ عمومی»، «شورای عالی انقلاب فرهنگی و مهندسی فرهنگی»، «شورای عالی انقلاب فرهنگی و تهاجم فرهنگی»، «شورای عالی انقلاب فرهنگی، علم، آموزش عالی و آموزش و پرورش» و «توصیه هایی به شورای عالی انقلاب فرهنگی»، عناوین فصول آن هستند.
همچنان که در مقدمه این کتاب نیز آمده، در این اثر بیانات و نظرات مطرح شده از سوی مقام معظّم رهبری (مدّظلّه العالی)» درباره ی مهم ترین موضوعات فرهنگی، هنری و علمی در طول دوران زعامت ایشان از سال 1368 تاکنون بررسی و مطالعه شده و به صورت موضوعی در عناوین متعدّدی چون تهاجم فرهنگی و جنگ نرم، علم و فناوری، هنر و ادبیات، تبلیغ دینی، رسانه و اطلاع رسانی و... تهیه و تنظیم شده است.
عباراتی کوتاه از کتاب «گزیده بیانات رهبر انقلاب درباره ی شورای عالی انقلاب فرهنگی»
اثبات اهمیّت شورای عالی انقلاب فرهنگی در گذر زمان
آنچه که امروز می فهمیم و احساس می کنیم که باید انجام دهیم، این است که باید مسئله ی فرهنگ را با کلیّتش ـ که حالا مقداری توضیح خواهم داد ـ مسئله ی اول این کشور به حساب آورد. ما اگر توانستیم فرهنگ این کشور را با پایه های مستحکم و قوی و نهادهای صحیحی که کارآیی لازم را داشته باشند، پشتیبانی و تقویت کنیم، کار این کشور روی غلتک خواهد افتاد و پیشروی این کشور در همه ی زمینه های مورد نظر تضمین خواهد شد. چنانچه ما فرهنگ را اصلاح و دنبال نکردیم، به احتمال زیاد، برنامه ریزی هایمان ابتر خواهد بود.
تأکید من بیشتر این است که فرهنگی که ما می خواهیم به صورت هدایت شده و اداره شده باشد ـ یعنی فرهنگ کشور را اداره کنیم ـ باید در این اداره و هدایت ما، مسائل اسلامی و انقلابی، در درجه ی اول مورد نظر باشد. باید ایمان و حرکت اسلامی و انقلابی و روح انقلاب، مثل روحی در همه ی تصمیمات فرهنگی، مورد توجّه قرار گیرد، این واجب ترین مسئله است. (19آذرماه 69)
مصوّبات شورای عالی انقلاب فرهنگی در حکم قانون واجب الاطاعه
مکرراً سؤال می شود که از لحاظ نفوذ قانونی این مصوّبات، ما در چه وضعیّتی هستیم؟ آیا از لحاظ قانونی، حکم قانون دارد؟ این هم قبلاً عرض شد که بله؛ ما در زمان امام سؤال کردیم، ایشان فرمودند؛ بعد هم همین معنا از طرف ما تأیید شد که مصوّبات این شورا لازم الاجراست و به هرجا که ابلاغ شد، دستگاه های اجرایی موظّفند اجرا کنند. (4بهمن ماه 76)
ضرورت ترسیم مهندسی فرهنگی کشور
ما [باید] وضع فرهنگى مطلوب کشور را تصویر کنیم و اجزاء متشکل آن را در مقابل خودمان ترسیم کنیم، بعد ببینیم کجاها اولویّت دارد، کجاها احتیاج به مراقبت بیشتر دارد؛ به آنجاهایى که در این مدت مغفول عنه باقى مانده، برسیم و مسئله را دنبال کنیم؛ یک جاهایى سرمایه گذارى بیشترى لازم دارد، به اینها توجّه کنیم. این، مهندسى فرهنگى است. (23خردادماه 90)
مسائل فرهنگی نیاز اصلی و اولویت اول کشور
در کار فرهنگی نباید مسئله ی پول و بودجه، یک مشکل عمده به حساب آید. به این معنا که مشکلات و نقایص فرهنگی را در ردیف نیازهای بودجه ای و در آخرهای لیست قرار ندهیم؛ بلکه در اول های لیست ـ اگر نگوییم در ردیف اول ـ قرار بدهیم. اگر درست فکر بکنیم، این به صرفه ی اقتصادی مملکت هم هست؛ یعنی از اینکه بودجه و امکانات بیشتر را به کارهای فرهنگی ـ به خصوص فرهنگ آموزشی ـ متوجّه کنیم، کشور زیان نخواهد کرد؛ زیرا که خود این، برای آینده ی کشور تولید امکانات میکند.
برای یک کشور، نیروی انسانی همه چیز است. ما اگر نیروی انسانی نداشته باشیم، هیچ چیزی نداریم. چند سال قبل از این، روی بعضی از کشورهایی که سال ها پیش از ما انقلاب کردند و توفیق هایی هم در عرصه های اقتصادی و صنعتی و فنی و امثال این ها به دست آوردند، مطالعه ای میکردم. دیدم این ها در اوایل انقلاب، بیشترین تکیه و برنامهریزی را روی تربیت نیروی انسانی گذاشتهاند؛ به طوری که بعضی از این کشورها، همین الان نیروی انسانی کارآمد و ماهر صادر میکنند.
این قسمت را از این جهت مطرح کردم که اگر ما امروز بودجه ی ارزی و یا ریالی را به کار فرهنگی متوجّه میکنیم، باید توجّه کنیم که اگرچه ممکن است در کوتاه مدت، این بودجه به درد کارهای اقتصادی و گردش امور اقتصادی کشور ما نخورد، اما در اندکی بعد از کوتاه مدت ـ نه اینکه در بلندمدت زیاد ـ عوایدش فوراً به خود ما برمیگردد. (21آذرماه 68)
تهاجم فرهنگی، حقیقتی عینی و غیر قابل انکار
این مسئله ی «تهاجم فرهنگی» که ما بارها روی آن تأکید کردهایم، واقعیت روشنی است؛ با انکار آن، ما نمیتوانیم اصل تهاجم را از بین ببریم. «تهاجم فرهنگی» را نباید انکار کرد؛ وجود دارد. به قول امیرالمؤمنین (صلوات الله علیه)، «من نام لم ینم عنه»؛ اگر شما در سنگر خوابت برد، معنایش این نیست که دشمنت هم در سنگر مقابل خوابش برده است. تو خوابت برده؛ سعی کن خودت را بیدار کنی. ما باید توجّه داشته باشیم که انقلاب فرهنگی در تهدید است؛ کمااینکه اصل فرهنگ ملّی و اسلامی ما در تهدید دشمنان است.
خصوصیّت جمهوری اسلامی این است که دستگاه انسانسازی اش بایستی صحیح حرکت بکند و انسانِ باب هدف های جمهوری اسلامی بسازد؛ والّا اگر ما بخواهیم انسانِ فقط عالم بسازیم ـ منهای آرزوهای مقدّسی که یک ملّت و به خصوص مسلمین دارند ـ بهتر همین است که دانشجویانمان را گروه گروه به کشورهایی که دستگاه های علمی شان مجهّزتر و مدرن تر از ماست، روانه کنیم؛ آنجا بروند یاد بگیرند و بیایند! هدف این نیست. هدف این است که کشور به دست انسان های صالح از لحاظ علمی و فکری، در جهت هدف های خودش حرکت کند؛ و این نخواهد شد، مگر آن وقتی که این انسان ها خودشان، آن هدف ها را شناخته و قبول داشته باشند.
اگر دانشگاه جایی شد که کسی که از آنجا صادر و خارج میشود ـ متخرّج دانشگاه ـ نه نسبت به انقلاب حسّاس باشد، نه نسبت به دین حسّاس باشد، نه نسبت به کشور حسّاس باشد، نه نسبت به استقلال ملّی و آرزوهای بزرگ ملّی حسّاس باشد، این دانشگاه هرچه هم از لحاظ علمی والا باشد، ارزشی نخواهد داشت؛ زیرا که متخرّج و محصول این دانشگاه، راحت در اختیار سیاست های مختلف قرار خواهد گرفت. این مطلب، برنامه ی ما را در مورد دانشگاه باید مشخّص بکند. یعنی ما بایستی در دانشگاه، دین و روحیه ی انقلابی و بیزاری از وابستگی ملّی را مورد توجّه قرار بدهیم. (20آذرماه 70)
