مؤسسه انتشاراتی «روایت فتح» ناشر کتاب های ادبیات انقلاب اسلامی، دفاع مقدس و بیداری اسلامی به مناسبت فرارسیدن حماسه 9 دی به معرفی برخی از آثار منتشر شده خود پرداخته است که در ذیل بخشی از متن این آثار را می خوانید:
* کتاب «جامعه شناسی22 خرداد»
کتاب «جامعه شناسی22 خرداد»، نوشته «پرویز امینی» به عنوان یک اثر جامعه شناسانه در یک پدیده اجتماعی - سیاسی تأثیر گذار با گذشت یکسال از این حادثه سترگ، نگاشته ای قابل اعتنا در این زمینه است که با مکتوبات ارائه شده پیشین چند تفاوت اساسی دارد.
نخست آن که برخلاف بسیاری از آثار اینچنین نه رویکردی یکسره تعریف و تملق از جریانی خاص و نه نقدهای یک سویه و سفارشی از جریان فکری مشخص در آن به چشم می خورد، بلکه سعی شده با اجتناب از نگاه تک بعدی و تک ساحتی، جامع نگری قابل قبولی در پرداخت به مسائل در آن صورت گیرد.
دیگر آنکه در هر فصل و هر گفتار با ذکر متغیرهایی مشخص نسبت هر مطلب با متغیر سنجیده می شود، که این به روال منطقی طرح مسأله برای مخاطب کمک شایانی می کند و اینگونه تحلیل در نقطه مقابل تحلیلی است که در آن صرفاً به ذکر مشهورات پرداخته می شود و مخاطب آماج اطلاعاتی مسلسل قرار می گیرد که جمع زدن و دسته بندی آن امری سخت و ماندگاری و اثرگذاری اش پدیده ای نادر می شود.
«جامعه شناسی آراء»، «تقلب، جامعه شناسی یک واقعیت یا یک دروغ»، «رفتارشناسی جناح ها و گروه های سیاسی در انتخابات دهم»، «براندازی نرم با استفاده از روش های انقلاب های رنگی» و «بازخوانی محورهای کلان مدیریت رهبر انقلاب در انتخابات دهم ریاست جمهوری و حوادث پس از آن»، از جمله فصول این کتاب است.
دوره دهم انتخابات ریاست جمهوری و حوادث بعد از آن را باید جزو مهمترین رخدادهای انقلاب اسلامی از آغاز تاکنون دانست که در کنار درس ها و عبرت های فراوان، تصویر واقعی تری یا به اصطلاح «زیر پوستی تر» از جامعه ایران بازتاب داد که می توان در پرتو شناخت این پدیده، تحلیل خود از واقعیت ها را تدقیق و از این رهگذر نسبت درست تری با آینده برقرار کرد. استفاده حداکثری از تجربه انتخابات دهم و حوادث بعد از آن منوط به این است که تحلیل جامعی از آن در اختیار باشد و تا حد مقدور زوایای گوناگون این مسئله مورد توجه قرار گیرد. کتاب «جامعه شناسی22 خرداد» تلاشی در این جهت است. امید که بتواند، این ایده را گامی به فعلیت و واقعیت نزدیک کند.
در مسأله تاریخ و جامعه شناسی، مهمترین مؤلفه حضور در صحنه وقوع است، بی تردید کسانی که واقعه ای چون حضور نظامیان در حمله نیروهای متفقین در 1320 را تجربه کرده اند یا آنها که به جزئیات کودتای 28 مرداد واقف هستند و امثال آن، اطلاعاتی بیشتر از یک محقق پایان نامه دکترا با موضوعات زیر در این زمانه را دارند.
بی تردید اهمیت انتخابات 22 خرداد 88 کمتر از وقایع ذکر شده فوق نیست و بدین ترتیب تاریخ نگاری و نگاه تحلیلی به این پدیده در عصر حاضر خود می تواند یک اثر استراتژیک پژوهشی باشد.
* کتاب «حماسه بصیرت و ایمان»
کتاب «حماسه بصیرت و ایمان» سخنرانی هایی درباره فتنه 88 است که توسط ناظران علمی نظیر «حجت الله ایزدی» و «علی محمد نائینی» و جمعی از نویسندگان به چاپ رسیده است.
این کتاب دارای دو بخش «سخنرانی ها» و «مقالات» است که «فتنه 88 و جایگاه آن در زنجیره تهاجمات»، «مختصات دو مفهوم (فتنه) و (بصیرت) در قرآن و...»، «تحلیل (9 دی) در چارچوب مناظره راهبردی آمریکا و ...»، «پوزیتیویسم و ابعاد نظری فتنه 88» و «نظام اسلامی و دشمنانش» در بخش سخنرانی ها مکتوب شده است.
در بخش «مقالات» نیز مطالبی نظیر «اقدامات پنهان آمریکا در حمایت از فتنه 88»، «حکومت اسلامی و گذر از فتنه»، «بررسی علل ناکامی انقلاب رنگی در ایران»، «چیستی حماسه 9 دی»، «پیشینه فتنه گری در پوشش تغییر در نظام جمهوری اسلامی»، «دفع آنتی تزها در 9 دی»، «بازشناسی حماسه عاشورا و حماسه نهم دی»، «هویت شیعه، مبنای تبیین حماسه 9 دی»، «ریشه ها، پی آمدها و چگونگی شکل گیری حماسه» و «منابع برای مطالعه بیشتر»، گنجانده شده است.
در پشت جلد این کتاب از سخنان گهربار مقام معظم رهبری استفاده شده است که آن را می خوانید: سلطه گران و جریان های ضد دین که امروز در شرایط غبارآلود فتنه در مقابل نظام و انقلاب شعار می دهند، همان کسانی هستند که سال ها زیر پرچم مبارزه با امام و انقلاب صف آرایی کرده بودند و مردم نیز با درک همین شاخص و حقیقت، حضور تعیین کننده خود را در حفظ نظام و انقلاب، بار دیگر ثابت کردند...
از قبل از انتخابات ریاست جمهوری تاکنون، آمریکا، انگلیس و رسانه های صهیونیستی در کجا ایستاده اند؟ جناح های ضد دین همچون توده ای ها، سلطنت طلب ها و دیگر مخالفان انقلاب و امام در کجا قرار دارند؟ آیا جز در زیر همان پرچم مقابله با نظام اسلامی قرار گرفته اند؟ بنابراین صف بندی ها هیچ تغییری نکرده و این یک علامت و شاخص مهم است.
* کتاب «گفتمان مناظره ای»
کتاب «گفتمان مناظره ای» به بررسی ساز و کارها و ساختار گفتمانی مناظره های تلویزیونی دهمین انتخابات ریاست جمهوری ایران پرداخته است که به کوشش «سیدرضا حجتی» از سوی نشر «روایت فتح» منتشر و روانه بازار نشر شده است.
این کتاب دارای دو فصل همچون «کلیات» و «رویکردهای مهم در تحلیل گفتمان انتقادی» و بخش هایی نظیر «رویکرد تحلیل گفتمان انتقادی»، «رویکردهای مهم در تحلیل گفتمان انتقادی»، «رویکرد روث وداک: جامعه ـ زبان شناسی گفتمانی»، «رویکرد تئون ون دایک: اجتماعی ـ شناختی»، «رویکرد نورمن فرکلاف: فرهنگی ـ جامعه شناختی»، «الگوی سه لایه ای فرکلاف»، «سطوح گفتمان»، «متن»، «کردار گفتمانی» و «کردار اجتماعی»، است.
در مقدمه این کتاب می خوانیم: ماهیت حکومت اسلامی، نفی هرگونه استبداد فکری و اجتماعی و انحصار اقتصادی است. جمهوری اسلامی ایران بر اساس اصل سوم قانون اساسی موظف است همه امکانات خود را برای مشارکت عامه مردم در تعیین سرنوشت سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی خود به کار گیرد (منصور، 1388: 19-29). از این رو، هنر مدیریت اسلامی، فراهم ساختن شرایطی است که همه طرف های ارتباط در یک رویداد اجتماعی ـ سیاسی همچون انتخابات، فرصت و امکان تصمیم گیری منطقی و خلاق را داشته باشند.
تقویت تفکرِ حفظ ماهیت نظام در میان مردم و مسئولان، تعمیم خدمات شهروندی و افزایش سطح رضایت مندی مردم و کوشش برای حضور فعال مردم در عرصه های تصمیم گیری از شعارهای اولیه انقلاب و از رویکردهای همیشگی نظام جمهوری اسلامی است.
بدیهی است، حضور آگاهانه، شاداب و مؤثر مردم در عرصه های مهم تصمیم گیری برای تعیین سرنوشت خود در هر کشور، نشان دهنده ابتنای به قانون از سوی مردم و حاکمان و به مفهوم مقبولیت و مشروعیت هر نظام است. یکی از استراتژی های مؤثر و نوخاسته برای تحقق چنین اهدافی در حکومت های مبتنی بر «دموکراسی انتخاباتی» برگزاری «مناظره تلویزیونیِ» نامزدهای انتخاباتی است که به طور مستقیم در رسانه ملی و در برابر دیدگان مردم و افکار عمومیِ جامعه انجام می شود. استراتژی کارآمدی که ماهیت آن گفتمانی و مبتنی بر اصل گفت و گو است. این رویداد زبانی ـ گفتمانی که برای نخستین بار در تاریخ انتخابات ریاست جمهوری در ایران در خرداد 1388 انجام می شد، به طور مستقیم از گفتمان انقلاب اسلامی و گفتمان های رقیب و نهاد مردم تأثیر می پذیرفت.
نشانه های آشکار و پوشیده زبانی در این رویداد ارتباطی ـ اجتماعی این واقعیت را از پیش آشکارتر کرده است که به رغم پرده پوشی ها و عادی سازی های سیاسی از سوی گفتمان های مسلط در دوره های پیشین، میان گفتمان های رقیب نسبت به صداقت دولت و کارآمدی مدیریت آن در تدوین و پیش برد برنامه های مؤثر برای تحقق وظایف قانونی خود تعارض، بلکه تنازع حاکم است.
گفت و گوی رودرروی رقبای انتخاباتی و پخش زنده آن از رسانه ملی، یک بار دیگر عرصه عمومی را با تضارب آرای گفتمان ها ـ خرده گفتمان های موجود در نظام رو به رو ساخته، فضایی از شور و شعور را به سو مردم گشود و از سوی دیگر، به دلیل ماهیت گفتمانی خود، نظام گفتمانی مسلط را به طور جدی به چالش کشید؛ رویدادی که عرصه اندیشه و احساس ملی را در نوردید و آثار و تبعات آن همه مناسبات قدرت درون و برون نظام را از خود متأثر ساخت، بلکه بر مناسبات جهانی نیز اثر گذاشت.
انتخابات به عنوان پدیده ای اجتماعی ـ سیاسی در جوامع مترقی یا در حال توسعه با توجه به ابعاد عملکرد و تأثیرگذاری آن در فرایند مدیریت جامعه در داخل کشورها و مناسبات بین الملل یکی از پراهمیت ترین رویدادهای جهانی به ویژه در جامعه اسلامی و انقلابی ایران است. نهاد دولت به عنوان قوه مجریه و ریاست جمهور به عنوان عالی ترین مقام رسمی کشور پس از مقام رهبری در بدنه حاکمیت پایگاه قدرت و خدمت است. از این رو، انتخاب استراتژی برتر و راهبردهای اثر بخش از سوی هر یک از رقبای انتخاباتی می توانست آثار و نتایج متفاوتی به بار آورد، لذا هر یک از شرکت کنندگان مناظره های تلویزیونی در انتخابات ریاست جمهوری دهم کوشیدند تا با استفاده از قابلیت های سخت افزاری و به ویژه با به کار گیری روش های نرم افزاری مبتنی بر به کار گیری ساز و کارهای زبانی - گفتمانی نظام معنایی گفتمان رقیب را در اذهان عمومی خنثا، رقیب را از میدان رقابت طرد و نظام معنایی خود را تثبیت و مخاطبان را معتقد و طرفدار گفته خود ساخته ، در نتیجه سهم بیش تری از مدیریت سیاسی، اقتصادی ، فرهنگی و اجتماعی جامعه را به خود اختصاص داده، شرایط را هر چند نسبی برای حفظ یا باز تولید قدرت خود فراهم نمایند.
در نگاه ما مناظره، رویدادی زبانی و مبتنی بر گفت و گو است که با الگویی بنیادین از اهداف برنامه ریزی شده و بهره برداری از دانش ، بینش و مهارت های اجتماعی شرکای گفتمانی در مناسبات انسانی کاربرد فراوانی دارد. به نظر می رسد، گفت و گوهای تلویزیونی کاندیداهای ریاست جمهوری ایران در خرداد 1388 به شدت از گفتمان حاکم «اصول گرایی ـ احمدی نژادگرایی» و گفتمان های رقیب تأثیر پذیرفته بود و رقبای انتخاباتی در این گفت و گوها نگاه خود را به تبیین بحران های مدیریتی جامعه معطوف ساخته، هر یک می کوشیدند با خوانشی مقابل یا هر چند متناظر الگویی جایگزین را برای مدیریت جامعه ارائه نمایند.
بر این اساس می توان مناظره های تلویزیونی رقبای انتخابات ریاست جمهوری دهم در ایران را «گفتمان مناظره ای» نامید؛ «فرایندی استراتژیک» که طی آن طرفین گفت وگو کوشیدند با در هم تنیدن کنش های زبانی ـ گفتمانی با ساخت های سیاسی ـ اجتماعی شریک گفتمانی و مخاطبان خود را متقاعد و با خود همراه سازند. رویدادی زبانی ـ اجتماعی که تحت تأثیر آن مخاطبان تلویزیونی، مشارکین غیر مستقیم مناظره ها بلا فاصله پس از هر جلسه مناظره رقبای انتخاباتی با تأثیر از الگوی زبانی کاندیداها در نقش حامیان کاندیدای خود با هیجان و شوری احساسی، گاه هدایت شده و در چارچوب فعالیتی سازمان یافته «دموکراسی مناظره ای» را به «مناظره خیابانی» و «تظاهرات مردمی» کشاندند. فرایندی زبانی ـ گفتمانی که با حضور بیش از 85 درصدی مردم در پای صندوق های رأی همراه بوده، آثار و تبعات آن هنوز در عرصه عمومی و ارکان مدیریت جامعه نمایان است. کرداری زبانی که آثار و تبعات آن در ابعاد مدیریت سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی در حوزه های داخلی (مدیریت شهری) و خارجی (روابط بین الملل) در بر دارنده پیام های روشنی است که می تواند در صورت بازخوانی و تحلیل درست، در خور مطالعه و توجه بوده، نتایج آن مبنای مناسبی برای تنظیم و تولید ایده های گفتمانی در «روند پیوسته در گذار فرایند مدیریت مدنی» در نظام جمهوری اسلامی ایران باشد.
به علاوه تبیین گفتمان های موجود در جامعه می تواند سطح دانش و هوشیاری زبانی را در عرصه عمومی افزایش داده، در کسب آگاهی انتقادی نسبت به زبان و کارکردهای آن و بسط اندیشه انتقادی در مخاطبان نسبت به این رویداد و رویدادهای بدیل و جلوگیری از پیش داوری های تنش زا یا ادامه آن در جامعه مؤثر باشد.
مسئله اصلی این تحقیق آن است که ساز و کارها و ساختارهای زبانی گفتمان مدار و دیدگاه های ایدئولوژیکی حاکم بر تولید گفتمان مناظره های تلویزیونی دهمین انتخابات ریاست جمهوری اسلامی ایران در خرداد 1388 کدام است. ساختارهای زبانی گفتمان مدار مشخصه های زبان شناختی یا جامعه شناختی هستند که دیدگاه اجتماعی یا ایدئولوژی خاصی را منعکس می نمایند. متون ملازم با کارکردهای فکری و اجتماعی متونی اند که به کارگیری یا عدم به کارگیری آنها یا تغییر و تبدیل آنها به صورت دیگر در گفته یا متن باعث شود که از گفته برداشت های متفاوتی شود، مطلبی پوشیده و مبهم شود یا صراحت بیشتری پیدا کند یا بخشی از گفته را برجسته نماید و بخشی دیگر را در حاشیه قرار دهد و بالأخره در متن لایه های زیرین و زبرین ایجاد کند. از طریق کشف و بررسی و تبیین و توجیه این ساختارها و با به کار گرفتن این مؤلفه ها در تحلیل متون ما می توانیم متن را بکاویم و به لایه های زیرین آن برسیم و به پیام واقعی که در چارچوب دیدگاه فکری ـ اجتماعی سازمان داده شده است، دست یابیم (یارمحمدی، 141:1385 و 161-165). در این راستا، نگارنده کوشیده است، تا ضمن پاسخ گویی به سؤال اصلی برای سؤال های زیر نیز پاسخ بیابد، که:
وجوه مشترک گفتمان های مناظره های تلویزیونی انتخابات ریاست جمهوری دهم کدام اند؟
وجوه اختلاف گفتمان های مناظره های تلویزیونی انتخابات ریاست جمهوری دهم کدام اند؟
نسبت و رابطه گفتمان های موجود در انتخابات ریاست جمهوری دهم با گفتمان عمومی و گفتمان حاکمیت چگونه است؟
در این راستا، بخش اول کتاب به طرح مباحث نظری و بررسی مهم ترین رویکرهای تحلیل گفتمان انتقادی پرداخته است و چون این تحقیق در چارچوب نظریه فرهنگی ـ جامعه شناختی فرکلاف و روش زبان شناسی نقش گرای هالیدی سامان یافته است، این نظریه و زوایایی از دستور نقش گرای هالیدی با بسط و گستردگی بیش تری مورد بررسی قرار گرفته است.
در بخش دوم، محقق با تمرکز بر تاریخچه مناظره های تلویزیونی به ویژه با رویکرد انتخاباتی، به دلیل ماهیت گفتمانی مناظره های تلویزیونی دهمین انتخابات ریاست جمهوری ایران در خرداد 1388 با بهره گیری از شیوه ای تلفیقی از الگوی سه لایه ای فرکلاف و ابزار زبان شناختی دستور نقش گرای هالیدی ساز و کارها و ساختار گفتمانی مناظره های تلویزیونی دهمین انتخابات ریاست جمهوری ایران در خرداد 1388 را توصیف، تفسیر و تبیین کرده است.
