جلد دوم «خانه های آسمانی» به چاپ رسید: مقایسه ای میان مساجد امروز و دیروز از نظر معماری

جلد دوم کتاب «خانه های آسمانی» که نخستین جلد آن در سال 1384 از سوی شرکت عمران شهرهای جدید منتشر شده بود، به تازگی روانه بازار شده است. این کتاب 95 مسجد در سراسر سرزمین های اسلامی را همراه با تصاویر رنگی، اطلاعات و نقشه های معماری و همچنین، تحلیل هایی درباره ساختار معماری آنها معرفی می کند.

دوشنبه 6 بهمن 1393

متن خبر
نظرات کاربران

اگرچه براساس اطلاعات کتابخانه ملی، آثار بسیاری در معرفی مساجد (به خصوص مساجد ایران) منتشر شده اما کتاب حاضر از آن رو که مروری اجمالی بر زیباترین مساجد، در گستره وسیع سرزمین های اسلامی دارد و تا دوره معاصر پیش می آید، اثری ارزشمند محسوب می شود. هر چند «مسجد شیخ لطف الله» در اصفهان و «مسجد گوهرشاد» در مشهد که از جمله زیباترین مساجد ایران هستند در این کتاب معرفی نشده اند.

از 95 مسجدی که در کتاب معرفی می شوند، 58 بنا مربوط به دوره معاصر بوده و مابقی، مساجد تاریخی ایران و دیگر کشورهای مسلمان نشین از جمله، عربستان، مراکش، عراق، کویت، ترکیه، امارات، مالزی و ایلات متحده هستند.

گردآوری این کتاب زیر نظر محمد مروت و داود صفدری و با همکاری 12 تن با نام های شعری اولیاء، زهره یادگاری، سید محمدرضا فهیمی بافقی، لیلی اولیاء، طوبی اولیاء، لیلی علی حیدری، میرسجاد خوب رفتار، علی جاودانی، محمد حسینی، محمدرضا منتظرالحجه، امیر محمد صادقیان و مهدی کمالی به سرانجام رسیده است.

این کتاب با دو مقدمه از عباس احمد آخوندی، وزیر راه و شهرسازی و پیشگفتاری از ناشر آغاز می شود. در بخشی از این مقدمه ناشر می نویسد: «کتاب حاضر در یک نگاه کلی وضعیت موجود معماری مساجد معاصر کشور را در مقایسه با پیشینه مساجد تاریخی و وضعیت آن در جهان نمایان می سازد. کتاب قصد دارد تا ضمن معرفی و تحلیل مختصر از معماری مساجدی از گذشته تا امروز و اشاره ای کوتاه به مبانی نظری طراحی مسجد، زمینه را برای نقد و تحلیل وضع موجود و ترسیم وضع مطلوب آن فراهم نماید.»

کتاب در هشت فصل کلی «مساجد تاریخی جهان – مروری بر معماری مساجد در گسترده تمدن اسلامی»، «مساجد تاریخی ایران – مروری بر معماری مساجد اصیل ایرانی»، «منتخب مساجد سازمان ملی زمین و مسکن»، «منتخب مساجد شرکت عمران شهرهای جدید»، «مساجد و اماکن متبرکه بنیاد مسکن انقلاب اسلامی در بم»، «منتخب مساجد مردمی»، «مروری بر معماری مساجد و مراکز اسلامی معاصر جهان»، «مبانی نظری طراحی و برنامه ریزی مسجد» تدوین شده است.

در فصل اول بناهای «مسجدالنبی»، «مسجدالقصی»، «مسجد جامع دمشق»، «مسجد جامع قرطبه» (در اندلس)، «مسجد بزرگ گزیان» (در چین)، «مسجد کلان» (بخارا) و «مسجد سلیمانیه» (در استانبول) معرفی می شوند.

ساختار معرفی هر بنا را شرح توصیف تاریخچه ای مختصر از بنا، توصیف فضای کنونی بنا و تحلیلی مختصر درباره ویژگی های منحصر به فرد معماری هر بنا، به همراه تصاویر متعددی از فضاهای داخلی و خارجی مسجد و نقشه ها و پلان های معماری آن تشکیل می دهند. در پایان هر فصل منابع استفاده شده برای تهیه گزارش درج شده اند. البته این ساختار در معرفی بناهای معاصر که در فصول سوم تا چهارم آمده اند، رعایت نشده و مشخصا سال تاسیس بسیاری از بناها درج نشده است.

مثلا برای مسجد سلیمانیه ترکیه (استانبول) مطالب از دو منبع «معماری اسلامی فرم، عملکرد و معنی» نوشته رابرت هیلن براند و ترجمه ایرج اعتصام، «دایره المعارف معماری جهان» نوشته هانری استیرلن و ترجمه نادر روزرُخ و همچنین یک کتاب انگلیسی از تورهان کان (که اطلاعات آن به طور کامل درج نشده است) تهیه شده اند.

در بخشی از گزارش این مسجد با ارجاع به گفته های هیلن براند بر تاثیر معماری بیزانس بر معماری این مسجد تاکید دارد، می خوانیم: «فرم کاسه مانند گنبد ها این مسجد به جای گنبدهای نوک تیز با ساق بلند، القا کننده حس پایاری صخره مانن است و نشانه پیروزی معماری مساجد عثمانی درجایی است که بیزانس شکست خورده است. این معماری در طرح نیم رخ خارجی این بنای بزرگ گنبددار، به گونه ای هم سنگ با شکوه و جلال درون آن موفق عمل کرده است.»

شرح مصور 11 مسجد تاریخی ایران

در فصل دوم مساجد «فهرج – یزد»، «مسجد جامع گناباد – خراسان رضوی»، «مسجد جامع اردستان – اصفهان»، «مسجد علی – اصفهان»، «مسجد جامع جهانگیر خان – قم»، «مسجد سر پل – یزد»، «مسجد ریگ –یزد»، «مسجد قریه ترک – میانه»، «مسجد اکبریه لاهیجان»، «مسجد باباولی – کاشان»، «مسجد احمد بن حنبل – هرمزگان» معرفی می شوند.

فصل های سوم، چهارم و پنجم مروری بر فعالیت های عمرانی و پروژه های در دست اجرای سه موسسه «سازمان ملی زمین و مسکن»، «شرکت عمران شهرهای جدید» و «بنیاد مسکن انقلاب اسلامس در بم» است.

فصل ششم با عنوان «منتخب مساجد مردمی»، بناهای «مسجد صاحب الزمان –بوشهر»، «مسحد جامع دلگشا – هرمزگان»، «مسجد جامع کنگ –هرمزگان»، «مسجد جامع روستای سایه خوش –هرمزگان»، «مسجدو حسینیه آستانه زینبیه(س) –اصفهان»، «مسجد الزهرا – تهران –شهرک غرب»، «مسجد جامع جمهوری – تهران» و «مسجد جامع امام صادق (ع) – تهران» را معرفی می کند.

شرح تصویری 18 مسجد معاصر جهان

کتاب در فصل هفتم نیز به معرفی مساجد معاصر در گستره سرزمین های اسلامی پرداخته این بناها را معرفی می کند: «مسجد شجره – مدینه –عربستان»، «مسجد قبا – مدینه – عربستان»، «مسجد ذوالقبلتین – مدینه – عربستان»، «مسجد اعظم – ریاض – عربستان»، «مسجد عایشه – جده – عربستان»، «مسجد سلطان قابوس – عمان»، «مسجد حسن دوم – کازابلانکا – مراکش»، «مسجد اعظم – کویت»، «مسجد خلفاء – بغداد – عراق»، «مسجد بن مدیا – دبی»، «مسجد مجلس ملی – ترکیه»، «مسجد شاکرین – ترکیه»، «مسجد نگارا – کوالالامپور – مالزی»، «مسجد پوترا – مالزی»، «مسجد شاه فیصل – پاکستان»، «مسجد و مرکز اسلامی – کرواسی»، «مرکز اسلامی ایسنا – ایندیانا – امریکا» و «مرکز اسلامی منتهن – نیویورک –امریکا».

فصل پایانی کتاب که مباحثی کلی در زمینه معماری مساجد را مطرح می کند، به موضوعات «مکان یابی مسجد در بافت شهرها»، «راهنمای برنامه ریزی کالبدی مسجد»، «راهنمای طراحی اقلیمی مسجد در ایران» و «مقام نور در معماری مساجد ایرانی» می پردازد.

در این کتاب، با وجود هدف اصلی در توصیف بناهای معاصر، نگاه نقادانه دیده نمی شود. محسن اولیا یکی از اعضای گروه تدوین و تهیه این کتاب، در مقد مه کتاب در توضیح اینکه چرا بیش از نیمی از محتوای کتاب به توصیف بناهای معاصر اختصاص یافته است؟ می نویسد: «تدوین کتاب حاضر در ادامه جلد اول کتاب و با هدف اصلی معرفی، ثبت و نشر تجربیات معاصر طراحی و ساخت مساجد وزارت راه و شهرسازی و بنیاد مسکن انقلاب اسلامی صورت گرفته تا در زمان مناسب این جریان مورد نقد، آسیب شناسی و اصلاح قرار گیرد.این موضوع در فصول سوم، چهارم و پنجم کتاب آمده است و در کنار فصل ششم با موضوع مساجد مردمی یک نگرش کلی از وضعیت معماری مساجد معاصر در کشور را ارائه می نماید.»

با وجود این توضیح محسن اولیا، نقص کتاب در زمینه جامع نبودن بناهایی که به آن پرداخته شده را نمی توان نادیده گرفته شود.

چاپ اول جلد دوم کتاب «خانه های آسمانی» در 350 صفحه تمام گلاسه مصور، در قطع رحلی بزرگ، با شمارگان هزار نسخه و بهای 80 هزار تومان از سوی شرکت مادر تخصصی عمران شهرهای جدید، روانه بازار شده است. فاطمه سالاری طراحی گرافیک و صفحه بندی کتاب را بر عهده داشته است.

کاربر گرامی توجه داشته باشید که این بخش صرفا جهت ارائه نظر شما در رابطه با همین مطلب در نظر گرفته شده است. در صورتی که در این رابطه سوالی دارید و یا نیازمند مشاوره هستید از طریق تماس تلفنی و یا بخش مشاوره اقدام نمایید.

نام و نام خانوادگی

پست الکترونیک

نظر

کد امنیتی