نقش بی‌بدیل حوزه نجف در جنبش‌های فکری و فرهنگی عراق

نویسنده کتاب «مبانی فکری و زمینه‌های اجتماعی جریان‌های معاصر عراق» نقش حوزه نجف را در ایجاد و جهت‌دهی زمینه‌های فکری و فرهنگی عراق بی‌بدیل دانست.
شمس‌اﷲ مریجی، در گفت‌وگو با خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا)،اظهار داشت : در این کتاب به زمینه‌های اجتماعی جریان‌هایی که در جهان اسلام شکل می‌گیرند و چگونگی رشد و تحول آنها پرداخته‌ام.

وی با اشاره به این که این اثر رساله دکترای وی بوده، گفت: کشور عراق را با توجه به پیشینه نظری و علاقه‌مندی خود، به عنوان یک طلبه‌، انتخاب کردم تا تأثیر حوزه نجف را در شکل‌گیری جریان‌های عراق بررسی کنم.

استاد دانشگاه باقرالعلوم یادآور شد: در زمان آغاز گردآوری اطلاعات این پژوهش،کشور عراق به تازگی مورد حمله و اشغال قرار گرفته بود و به دلیل اوضاع ناآرام این سرزمین، امکان هیچ نوع تحقیق میدانی فراهم نبود، لذا از منابع دیگری استفاده کردم.

مریجی با اشاره به این که وقتی در سال 1920 کشور عراق مورد اشغال و استعمار انگلیس قرار گرفت، علما در برابر آن ایستادند و جبهه‌هایی را نیز تشکیل دادند، درباره موضع‌گیری فعلی مراجع شیعه در برابر هجوم اشغالگران گفت: در این دوره چند تفاوت مطرح می‌شود. در هر دو زمان، مبنای علما، هیچ تغییری نکرده و همه به حفظ کیان اسلام اعتقاد دارند؛ آنچه که این رفتار را متفاوت می‌کند، استراتژی وابسته به مقتضیات سیاسی ـ اجتماعی و شرایط زمانی است که علمای آن زمان داشتند و با شرایط امروز کاملاً متفاوت بود.

وی افزود: دلیل دیگر، حساسیت همگان در برابر وقایع آن روزها بود که متأسفانه امروز در بعضی ها وجود ندارد. امروزه کشورهای همسایه پایگاه‌هایی نظامی در اختیار اشغالگران قرار می‌دهند تا آنها با استفاده از آن منابع به سرزمین عراق حمله ‌کنند، در حالی‌که قبلاً عراق با این مشکل مواجه نبود.

مریجی معتقد است: این عوامل دست به دست هم می‌دهد تا مسوولان به مصلحت عمومی توجه و با آن همراهی کنند و همزمان منتظر فرصتی باشند تا از راه‌های دیگر، مخالفتشان را نشان دهند. به عنوان مثال هنگامی که می‌خواستند قانون اساسی عراق را تدوین کنند، مراجع و علمای دینی آرام ننشستند و با تمام قوا از حقوق اسلامی و کیان دین حفاظت کردند.

مریجی درباره چگونگی نگارش کتابش گفت: در این پژوهش از طریق اسنادی عمل کردم. نخست منابع مکتوبی را که دانشمندان عراقی داخل کشور و خارج از آن به رشته تحریر درآورده بودند مطالعه کردم و در مرحله بعد از منابع دانشمندان ایرانی و محققان این حوزه سود بردم. منابع خارجی غیر مسلمانان از جمله اندیشمندان انگلیسی از دیگر مآخذ دسترسی به اطلاعات این پژوهش بودند.

این نویسنده، نکته مهم در بحث عراق را نقش بی‌بدیل حوزه نجف دانست و تصریح کرد: حوزه نجف در هر دوره‌ای بسیار زنده عمل کرده است. این مرکز حتی در دوره خفقان حکومت صدام هم خاموش نبود و توانست زمینه‌های فکری پویایی را ایجاد کند. گروه‌هایی که هم‌اکنون به لحاظ فکری از مسایل ارزشی دفاع می‌کنند، خروجی کار فرهنگی این حوزه‌اند.

وی با مقایسه وضعیت عراق و افغانستان گفت: عراق و افغانستان در چند سال اخیر وضعیت مشابهی داشتند، اما پیامدهایی که در افغانستان ایجاد شد، در زمینه بحث‌های فکری و اخلاقی بسیار ضعیف و نادر بود؛ به گونه‌ای که برخی از کتاب‌های درسی این کشور هم‌اکنون در آمریکا منتشر می‌شود، اما در عراق زمینه‌های فرهنگی و فعالیتی صورت می‌گیرد که منشأ آن اندیشمندان حوزه نجف‌اند که حتی در دوره اختناق هم فعالیت‌های خود را انجام داده و به لحاظ فکری منسجم عمل کرده اند.

از دیگر تألیفات این مدرس حوزه می‌توان به کتاب‌های "سکولاریسم و عوامل شکل‌گیری اجتماعی آن در ایران"، "تبیین جامعه‌شناختی واقعه کربلا"، "عوامل مؤثر در انحراف در ارزش‌ها"، "کاربرد جامعه‌شناسی در تبلیغ" و کتاب"چالش‌های فراروی غرب و مسلمانان" ،اشاره کرد.

چاپ اول کتاب «مبانی فکری و زمینه‌های اجتماعی جریان‌های معاصر عراق» از سوی موسسه فرهنگی بوستان کتاب قم در شمارگان 1500 نسخه، 408 صفحه و بهای 60000 ریال روانه بازار نشر شده است.

منبع: ایبنا