loader-img
loader-img-2
بعدی
بعدی بازگشت
بعدی بازگشت

تحلیل فردی از ادبیات دفاع مقدس

نویسندگان مرتبط : امیرحسین فردی

امیرحسین فردی متولد ۱۳۳۸ از توابع شهرستان اردبیل است و به عنوان مدیر مسئول کیهان بچه ها در عرصه رسانه ها نیز حضوری فعال دارد. عضویت در شورای داستان «کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان» و مدیریت کارگاه قصه و رمان حوزه هنری، عضو هیأت داوران کتاب سال ادبیات دفاع مقدس در بخش داستان و رمان کودک و نوجوان از جمله فعالیت های فرهنگی وی محسوب می شود.

*فکر نمی کنید ادبیات دفاع مقدس سبب شد که ادبیات انقلاب آن گونه که باید مورد توجه قرار نگیرد آیا رمانی مانند «اسماعیل» نمی باید در دهه شصت نوشته می شد؟

یک گلایه بزرگ تاریخی در این وسط هست. آنهایی که می توانستند درباره انقلاب بنویسند، ننوشتند و آنهایی هم که می خواستند در این باره بنویسند، درگیر جنگی شدند که هشت سال طول کشید. این عده سرگرم این عرصه شدند، وقتی هم که از جبهه برگشتند، خاطرات و داستان حوادثی را با خودشان آوردند که از ذهن و ضمیرشان کنار نمی رفت. قطعاً نوشتن از جنگ و ایثار، خون و خاطره، شهید و شهادت برای این گروه از نویسندگان در اولویت اول بود و حق هم همین بود که رویدادهای این عرصه را ثبت و ضبط کنند. در هر حال در زمینه ادبیات دفاع مقدس کارهایی صورت گرفت. آثاری نوشته و منتشر شد. کوشش هایی می شود و به نظر من اتفاقات خوبی هم در راه است که آینده ادبیات دفاع مقدس را از آن چه که هست، غنی تر و درخشان تر خواهد کرد. اما در زمینه ادبیات انقلاب آن واقعه عظیم که جنگ هم به خاطر آن شروع و بر ملت ما تحمیل شد، یعنی انقلاب، کار چندانی صورت نگرفت. در واقع ادبیات انقلاب به تأخیر افتاد. یعنی نوشتن درباره انقلاب در اولویت نویسندگان قرار نگرفت.

* عده ای از نویسندگان معتقدند باید سال ها از یک واقعه بزرگ مثل انقلاب و جنگ فاصله گرفت، تا غبارها فرو بنشیند، آن وقت درباره آن واقعه نوشت. شما این نظریه را چگونه تبیین می کنید؟

نمی دانم این نظریه چقدر درست است و چقدر با واقعیت ها همخوانی دارد. بله، اشکالی ندارد که نویسنده ای بخواهد از یک واقعه فاصله بگیرد. بعد درباره آن بنویسد، ولی حالا۳۰ سال از انقلاب گذشت، پس کو آن اثر شاخص و درخشان که وعده اش را می دادند ۳۰ سال زمان درازی است و برای فاصله گرفتن از یک واقعه هم کافی است. فکر می کنم دیگر وقت آن رسیده باشد که اگر این دسته از نویسندگان اثری نوشته اند، منتشر کنند. گمان می کنم باید منتشر کنند تا به این ماجرا دامن زده شود. اذهان مردم و نسل های آینده را متوجه این حادثه عظیم در تاریخ معاصر ایران بکنند. بالاخره در قرن حاضر انقلابی در این سرزمین شکل گرفته که خارج از سیطره دو بلوک قدرتمند شرق و غرب به پیروزی رسیده است.

* آقای فردی شما یکی از داوران کتاب سال ادبیات دفاع مقدس در بخش کودک و نوجوان بوده اید، آثار منتشر شده در بخش بزرگسالان راضی کننده نبود، آثاری که شما داوری کردید چه وضعی داشت؟

واقعیت این است که ادبیات دفاع مقدس در بخش کودک و نوجوان هم چندان رضایت بخش نبود. در واقع بیش از هشت- نه عنوان کتاب برای داوری نداشتیم. در واقع کارنامه یک سال تلاش نویسندگان و ناشران و دست اندرکاران ۸- ۹ عنوان کتاب در خوشبینانه ترین حالت در حد متوسط بودند که مورد ارزیابی قرار گرفتند.

*فکر می کنید چقدر ضرورت دارد که سیاست ها و برنامه های اجرا شده در این حوزه مورد بازنگری قرار گیرد در واقع آسیب شناسی شود؟

اگر واقعاً برنگردیم و عملکرد خودمان و متولیان فرهنگی را ارزیابی نکنیم، آسیب های بیشتری را شاهد خواهیم بود. ما الان داریم به بن بست می رسیم. برگزاری یازدهمین دوره کتاب سال دفاع مقدس با بضاعت موجود یک هشدار بود. زنگ خطر را برای مسئولان، متولیان فرهنگی و علاقه مندان ادبیات دفاع مقدس و دلسوزان نظام به صدا درآورد. الان ما در آثار مربوط به دفاع مقدس با این کمیت و کیفیت که آمارش داده شد، باید واقعاً نگران باشیم. باید برگردیم راه طی شده را بازنگری کنیم و آسیب شناسی کنیم که دلایل این رکود چیست علت آثار تولیدشده با این حجم و در این حد چیست جنگ با آن عظمت با آن عمق و وسعت اش دستمایه بسیار خوبی برای نوشتن است. این که چرا نویسندگان رویکرد مناسبی به این حوزه ندارند و بسیاری از مسائل دیگر حول این موضوع احتیاج به بررسی و تحقیق دارد.

*این که نهادهای متعددی متولی ادبیات دفاع مقدس شده اند، چقدر در این زمینه تأثیرگذار است؟

ادبیاتی از این نوع حتماً باید مورد حمایت قرار گیرد، ادبیات دفاع مقدس نیاز مبرمی به این حمایت ها دارد. منتها این حمایت باید معقول و هوشمندانه باشد، بدون این که تحمیل یا دستوری بر نویسنده تلقی شود. در واقع ارتباط با شاعر و نویسنده، سلوک هوشمندانه ای می طلبد که نهادهای متولی باید این کار را بکنند. یعنی رفتاری حساس و حساب شده با نویسندگان لازم است، اگر مسئولان بخواهند این معضلات را به حال خود رها کنند، شاید وضع از این هم که هست بدتر شود.

*می دانید که برخی نویسندگان ادبیات جنگ و انقلاب به دلیل سیاه و سفید دیدن پدیده ها و خلق آثار انتقادی مورد بی مهری قرار گرفتند و...

کسی این نویسندگان را از حلقه یاران انقلاب نرانده است. آنها خودشان حساب خود را از ما جدا کردند. من چنین اعتقادی ندارم که ما آنها را از خود دور کرده باشیم. وقتی خودشان با یک ملت هم آوا نیستند و هم گامی نمی کنند، وقتی در بستر این انقلاب و در بازتاب حماسه آفرینی و ایثار هشت سال دفاع مقدس، هم عقیده و هم نظر نیستند، در واقع خودشان، خودشان را به حاشیه می برند. من این تلقی را ندارم که ما آنها را از خود رانده ایم. از این گذشته، مگر نویسنده را می شود راند نویسنده ای که اعتقاد و تعصبی بر یک مطلب و موضوع داشته باشد، کسی نمی تواند او را به انزوا بکشاند.

*حتماً در جریان هستید که احمد دهقان را بابت کتاب «من قاتل پسرتان نیستم» چقدر مورد انتقاد قرار دادند دهقان سال ها در جبهه حضور داشت و...

درست است. دهقان هشت سال در جبهه بود. دهقان الان هم دارد می نویسد. دهقان از دوستان من است، جزو بچه های مسجد جوادالائمه است. از دوستان «جوادالائمه »ای من است. یعنی این قدر به هم نزدیک هستیم. من شاید بیشتر از شما در جریان این امر باشم که بابت آن کتاب چقدر به او انتقادکردند. اشکال هم ندارد. احمد باید بایستد و از نظرش و از داستانش دفاع کند. به عنوان یک رزمنده، به عنوان یک بسیجی، به عنوان کسی که باید در مورد جنگ بنویسد، لازم بود از سلیقه ها و دیدگاه هایش دفاع بکند. این یک چیز عادی است. نباید از میدان در برود.

*برای نوشتن یک رمان آیا از قبل برنامه ریزی می کنید یعنی ابزارهای اولیه را تدارک می بینید مثلاً برخی نویسندگان برای هر شخصیت پرونده جداگانه درست می کنند، مکان رویدادها را حتماً می روند می بینند. پیرامون واقعه ای که می خواهند بنویسند، تحقیق می کنند و...

من به این صورت برنامه ریزی شده و با این دقتی که شما مطرح می کنید، نوشتن رمان را آغاز نمی کنم. من اصلاً چنین پرونده هایی برای آثارم باز نمی کنم. شما در واقع از مسائل آرمانی حرف می زنید، از نویسنده یا نویسندگانی صحبت می کنید که در یک فضای آرمانی، نویسندگی را به عنوان یک حرفه دنبال می کنند. شاید در ایران نویسندگانی با این مشخصات خیلی کم پیدا شوند. من کمتر اهل قلمی را سراغ دارم که با این مختصات حرفه ای بنویسد. البته فراهم آمدن این لوازم بسیار مطلوب است.

*با این همه، آن دسته از نویسندگانی که غیر از نوشتن کار دیگری ندارند، این گونه تدارک ها را می بینند.

دقیقاً. این عده آنقدر فراغت دارند و آن قدر از درگیری های ذهنی متفرقه فارغ اند که یک چنین برنامه ریزی هایی برای نوشتن دارند. من گمان نمی کنم در ایران تعداد زیادی نویسنده از این گروه پیدا کنیم.

*من چند لحظه قبل به تعداد مسئولیت هایی که پذیرفته اید، فکر می کردم. در واقع هفت مسئولیت اجرایی دارید - غیر از نوشتن. آیا این کارهای اجرایی مانع نوشتن نمی شوند واقعاً خیلی هنر می خواهد که فرصت نوشتن هم برای خود فراهم می کنید.

واقعیت این است که من برای نوشتن خیلی اهمیت قائلم. یعنی اولویت همه مسئولیت های من و کارهای اجرایی، همین نوشتن است. اولاً من معمولاً بهترین وقت را به نوشتن اختصاص می دهم و سعی زیادی هم دارم که این وقت همیشه برای نوشتن محفوظ بماند. حتی اگر در آن ساعات هیچ چیزی ننویسم. من صبح های خودم را اختصاص داده ام به نوشتن. از اول صبح تا اذان ظهر فقط به کار نوشتن می پردازم.

*کارهای اجرایی مانع خلاقیت نمی شود؟

تأثیر می گذارد، ولی کارهای اجرایی من هم باز در جهت ادبیات است. بعضی وقت ها احساس می کنم شاید مثل شخصیت یک داستان باید این کار را بکنم. شما داستان مسجد جوادالائمه را نگاه کنید. این ماجرا از سال ۴-۱۳۵۳ شروع می شود. بنده کار را رها نمی کنم تا سرانجام آن را در قالب جشنواره شهید غنی پور ارائه دهم. بعضی از کارها، بعضی از چیزها را نمی شود رها کرد.

*این کارهای اجرایی هم به نوعی تجربه ای می شود برای نوشتن.

قطعاً همین طور است. بالاخره هر کدام حوادث تازه ای هستند. کارهایی که تا به حال نشده اند. قبول بعضی از مسئولیت ها از سر ناگریزی است. احساس می کنم کاری است که روی زمین مانده و من باید آن را بردارم.

*با مقوله نقد چه برخوردی دارید آثار شما چقدر مورد نقد و بررسی قرار گرفته است با منتقدان آثار خود چه برخوردی دارید؟

یک اثر مانند یک کلام و یک حرف است و تا زمانی که گفته نشده باشد، متعلق به خودش است، ولی وقتی که زده شد، متعلق به جامعه است و جامعه حق دارد عکس العمل نشان بدهد. من راجع به کتاب هم همین نظر را دارم. تا زمانی که اثر را چاپ نکرده ام، مال خودم است، ولی وقتی چاپ شد و به جامعه عرضه شد، معنایش این است که دیگران را دعوت به اظهار نظر کرده ام. کسی که اثر مرا نقد می کند، سپاسگزارش می شوم، ولو این که مطالبی بنویسد و نظراتی ارائه کند که من موافق آن نباشم.

*الآن مشغول نوشتن چه کتابی هستید؟

من الآن جلد دوم رمان «اسماعیل» را در دست نوشتن دارم و حدود یک سوم از کار هم پیش رفته است.

*آیا رمان «اسماعیل» یک تریلوژی [سه گانه] است ؟

نه، نه. «اسماعیل» یک رمان دوجلدی است که به رویدادهای دوران انقلاب می پردازد

*آیا در این رمان به موضوع جنگ هم اشاره کرده‌اید؟

نه، چنین چیزی را در نظر نداشته ام.

* در نوشتن رمان «کوچک جنگلی» چقدر به مستندات تاریخی توجه داشتید چون اخیراً کتابی به اسم «زخم جنگل» منتشر شده که بسیاری از اطلاعات تاریخی را زیر سؤال برده است.

کتابی نبوده که درباره میرزا کوچک خان و جنبش جنگل نوشته شده باشد، اما من نخوانده باشم. برای این که علاقه و علقه من به این شخصیت ملی و انقلابی به سال های قبل از انقلاب بر می گردد. در آن زمان وقتی درباره زندگی کوچک خان مطالعه کردم، بسیار به او علاقه مند شدم و دوست داشتم چیزی برای این انسان بزرگ بنویسم. خداوند این توفیق را بعد از انقلاب نصیب من کرد که کتاب «کوچک جنگلی» را بنویسم. دامنه مطالعات من هم در این زمینه زیاد بود. یعنی کتابی نبوده که من نخوانده باشم. البته منبع اصلی شناخت من از میرزا و جنبش جنگل کتاب «سردار جنگل» میرفخرایی بود که خود ایشان وزیر معارف میرزا بود و از نزدیکان میرزا هم محسوب می شد و گذشته از آن علاقه خاصی هم به این شخصیت داشت. کتاب «سردار جنگل» در ایام انقلاب به چاپ رسید و با استقبال خوبی هم روبه رو شد. اتفاقاً منبع بسیار موثقی هم به حساب می آمد.

*آقای فردی، در حوزه ادبیات دفاع مقدس چه کرده اید؟

ادبیات دفاع مقدس چون خودش متولی دارد، یعنی بنیاد حفظ آثار و نشر ارزش های دفاع مقدس متولی این امر است، من دیگر در این زمینه کار چندانی ندارم. دغدغه اصلی من ادبیات داستانی انقلاب است که از حدود سال قبل کار را شروع کردم و الحمدالله دارد یک موجی ایجاد می شود. می خواهم ادبیات انقلاب به یک سرانجامی برسد. اولاً می خواهیم یک متولی معتبر پیدا شود که این جریان را حمایت بکند و با یک برنامه ریزی خوب و منسجم نگذاریم رویدادهای انقلاب به دست فراموشی سپرده شود.

*کارهایی که در زمینه ادبیات انقلاب منتشر شده، چقدر مورد توجه شماست و چقدر با این آثار آشنا هستید؟

ما امیدواریم ان شاء الله همه این آثار را جمع آوری بکنیم و به یک ارزیابی بنشینیم که چه تعداد آثار در این زمینه چاپ شده، چه مضمونی دارند، چه برخوردی با انقلاب دارند و از چه منظری این واقعه عظیم را دیده اند یک ارزیابی منتقدانه از مجموعه کارهایی که منتشر شده به دست خواهیم داد. مثلاً هیچ یک از ما نمی دانیم تعداد آثاری که راجع به انقلاب نوشته شده، چند تاست و همه چیز در هاله ای از ابهام قرار دارد.

*چه برنامه هایی در این زمینه دارید؟
وقتی به ارزیابی مشخصی رسیدیم، با توجه به تجربه گذشته می توانیم آینده را پیش بینی و راهی را که قرار است طی شود، ترسیم کنیم. با حوزه هنری که خوشبختانه پای کار آمده اند و همین طور وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی که وارد میدان شده است و ما را حمایت می کنند، می توانیم کار را به سرانجام برسانیم.

منبع: سایت نشر قدیانی

یکشنبه 7 تیر 1388
کاربر گرامی توجه داشته باشید که این بخش صرفا جهت ارائه نظر شما در رابطه با همین مطلب در نظر گرفته شده است. در صورتی که در این رابطه سوالی دارید و یا نیازمند مشاوره هستید از طریق تماس تلفنی و یا بخش مشاوره اقدام نمایید.
نام و نام خانوادگی
پست الکترونیک
نظر
کد امنیتی
اخبار مرتبط
محصولات مرتبط