انتشار «سیره اخلاقی علما»

تبیین راز‌ موفقیت دانشمندان در رسیدن به کمال و حقیقت انسانی در کتابی با عنوان «سیره اخلاقی علما» نوشته فاطمه عسگری از سوی مرکز پژوهش‌های صدا و سیما و دفتر عقل منتشر و روانه بازار نشر شد.
به گزارش خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا)، این اثر، شرحی مختصر از احوال و جنبه‌های زندگی عالمان عابد و صالح است و می‌کوشد پاسخی به نیاز روزافزون و عطش ره‌پویانی که در پی تعالی دین و کمال انسانی هستند، ارایه کند.

پژوهش در زندگی دانشمندان فرزانه که به جز دانش، از کرامت‌های معنوی و فضایل اخلاقی نیز برخوردار بوده‌اند، برای ما بسیار ضروری است؛ به ویژه اگر این امر با توجه به انگیزه شناخت نکته‌های دقیق اخلاقی و نیز دست‌یابی به نقش ارزنده آنها در کسب کمالات علمی و معنوی صورت گیرد. در حقیقت، رمز موفقیت این دانشمندان در رسیدن به مراتب کمال و تحقق رسالت الهی و توفیق در مسوولیت‌های فردی و اجتماعی، بیشتر در این بوده است که همگام با پژوهش‌های علمی، به مسایل والای اخلاقی نیز توجه داشتند و در راه پرورش و پاکی نفس کوشیده‌اند.

بر اساس مضامین این کتاب، این ضرورت هنگامی آشکارتر می‌شود که با اندکی تامل، خود را پیرو راهی می‌بینیم که آن بزرگواران پیموده‌اند. از این‌رو، بایسته است همان‌گونه که برای گسترش و تکامل اندیشه‌های استوار علمی آنان می‌کوشیم، برای زنده نگه‌داشتن کمالات و فضیلت‌های اخلاقی آنان نیز کوشا باشیم.

این کار افزون بر پی بردن به شیوه زندگی بزرگان و دانشمندانی که از افتخارات حوزه به شمار می‌آیند، ارزشی والاتر دارد و آن، نقشی است که الگوها در تربیت و ساختن انسان ایفا می‌کنند. در واقع،‌ دانشمندان راستین و گران‌قدر اسلام، هریک الگویی هستند که نظام اخلاقی اسلام در زندگی آنان نمود یافته است. در حقیقت، زندگی آن فرزانگان، بر اساس پیروی از پیامبران الهی و امامان معصوم(ع)، بر ارزش‌های اخلاقی بنا نهاده شده است.

در پیشگفتار این اثر آمده است: «کتاب حاضر، دربردارنده لطایف و ظرایف آموزنده‌ای از زندگی بزرگان و دانشمندان دینی است، دانشمندانی که پیامبر اعظم(ص) آنان را برتر از پیامبران بنی‌اسرائیل دانسته و فرموده‌اند؛ "علماء امتی کانبیاء بنی اسرائیل؛ علمای امت من همانند پیامبران بنی اسرائیل هستند." این تعبیر پیامبر خدا(ص) برخاسته از اهمیت، عظمت و حساسیت کار و خدمت دانشمندان دین اسلام است؛ آنان که به پیروی از مولایشان حضرت علی(ع)، از زرق و برق‌های فریبنده زندگی چشم فرو بستند و با زهد و پرهیزکاری و ریاضت‌های معنوی زندگی کردند، مربی مردم عصر خویش و مصلح جامعه خود شدند. آنان که مدافع حریم شریعت مقدس و پاسدار مرزهای اندیشه اسلامی بودند و دین را نه بر اساس پندار و پسند خواسته خود، بلکه بر اساس حقیقت و باطن دین و آن‌گونه که هست، معرفی کردند و در این راه، چه زخم زبان‌ها که نشنیدند و چه بی‌مهری‌ها و بی‌وفایی‌ها که ندیدند. با این حال، سرزنش، در عزم راسخ و اراده پولادین آنها کمترین اثری به جا نگذاشت.
آنان هرگز در برابر دنیا طلبان و دنیاخواران سر تسلیم فرود نیاوردند و در مقابل، هنگام مناجات و عبادت پروردگار جهان، با خشوع و فروتنی، سر نیاز به درگاه آفریدگار بی‌نیاز ساییدند و دست التماس به آستان او بلند کردند و اشک از دیدگان فرو ریختند و هنوز، صدای ناله‌های پرسوز و گداز آنان در دل شب به گوش می‌رسد.
از دیگر سو این بزرگ دانشمندان فرهیخته، در راه هدف نورانی خود از عنایت و لطف الهی و توجهات غیبی بهره‌مند شدند. پس رازهای بسیار بر آنان آشکار شد، حجاب‌ها از برابر دیدگانشان کنار رفت و دیدند آنچه را دیگران از دیدن آن ناتوان بودند و کاشف رازها و مرزها شدند.»

در این میان، دانشمندان شیعه را باید مصداق حقیقی «فی‌الارض مجهول و فی‌المساء معروف؛ در زمین، ناشناس و گمنام و در آسمان شناخته شده‌اند»، دانست که تاریخ شیعه به داشتن چنین بزرگانی و وارسته‌گانی تا ابد بر خود می‌بالد. آنان مشعل‌دار هدایت انسان و علم‌دار مکتب شیعه بوده و هستند. بهره‌گیری از آثار مکتوب اولیای‌ خود، نوعی هم‌نشینی با آنان است و خواننده با مطالعه ظرافت‌های اخلاقی دانشمندان و بزرگان،‌ از عنایت‌هایی که بر آنان شده است، بهره می‌برد. از این رو، بزرگان همواره به مطالعه آثاری که گویندگان و نویسندگان آن،‌ افراد وارسته و پرهیزکارند، سفارش می‌کنند.

بی‌تردید، مکتب شیعه مرهون رنج‌ها و کوشش‌های بی وقفه دانشمندان و فقیهانی برجسته و بزرگ است که در حفظ آموزه‌های نورانی این مکتب از هیچ کوشش و ایثاری دریغ نکردند؛ سرو قامتانی که در پاسداری از مرزهای این مکتب لحظه‌ای آرام نداشتند و چه‌بسا در این راه به خون خویش غلتیدند. آشنایی با زندگی این بزرگان در پیمودن راه کمال و رسیدن انسان به قرب الهی راه‌گشاست؛ زیرا دست‌یافتن به کمال حقیقی و مقامات معنوی، بدون الگو امکان‌پذیر نیست.

مرحوم حاج شیخ عباس قمی در این زمینه نوشته است: «در مطالعه تواریخ علمای بلند مرتبه و مراجعه به شرح حال فضلای گران‌قدر، لذت و سروری به انسان دست می‌دهد که نفس انسان را تشویق به پیروی از آثار ایشان می‌کند تا عملش را همگون با عمل صالح آنها کند و این ترغیب باعث می‌شود انسان، در اندک زمانی از حضیض جهان مادی به اوج علم و از مرتبه نقصان به مدارج کمال بالا رود.»

به اعتقاد نویسنده کتاب، در زندگی و شرح‌حال بزرگان دین و دانشمندان اخلاق محور،‌ اندرزهایی برای انسان‌های معاصر و الگویی برای آیندگان نهفته است که مطالعه و به کارگیری آنها، انسان را در رسیدن به قله‌های معرفت و کمال یاری می‌کند و زیبا زیستی را به وی می‌آموزد. بنابراین، بایسته است زندگی‌نامه سراسر افتخار این الگوهای ارزنده و برجسته تاریخ، حفظ و به آیندگان منتقل شود. بر همین اساس، در این نوشتار تلاش شده است تا حد امکان، جنبه‌های معنوی و اخلاقی دانشمندان و بزرگان بیان شود؛ که هریک از آنها درسی است برای ره‌پویان طریق کمال. مطالعه جلوه‌های زیبا و چشم‌نواز زندگی بزرگان، به انسان کمک می‌کند تا در عبور از دشواری‌ها و تنگناها با بصیرت، توکل و عشق پیش رود.

کتاب حاضر در چهار بخش سامان یافته است. فصل اول با عنوان «اخلاق فردی» شامل موضوعاتی نظیر رفتارهای اعتقادی، رفتارهای عبادی، رفتارهای عملی و رفتارهای علمی است. فصل‌های بعدی این اثر به ترتیب «اخلاق اجتماعی»، «اخلاق خانوادگی» و «اخلاق اقتصادی» نام دارند.

کتاب‌های نهج‌الفصاحه، طلایه‌داران تقریب، جمال‌السالکین،‌ فصل صبر، صحیفه دل، چراغ تجربه، زندگانی و شخصیت شیخ انصاری، یادها و یادگار‌ها، قصص‌العلماء، گلشن ابرار، اسوه عارفان، مهر تابان، مردان علم در میدان عمل، داستان‌هایی از علما، عین بقا، شهاب شریعت، آقا شیخ مرتضی زاهد، سیمای زعامت و مرجعیت، دیدار با ابرار، قصه‌ها و خاطره‌ها، در محضر استاد حسن‌زاده آملی، فروغ دانایی، فوائدالرضویه، مرگی در نور، سرای اهل صفا، منظومه معرفت، نوری از ملکوت، بحارالانوار، کیمیای محبت، میزان‌الحکمه، سیمای فرزانگان، گفتارهای معنوی، رساله لقاءالله، قصص و خواطر و ... از منابع و مصادر نویسنده در تدوین کتاب حاضرند.

چاپ اول کتاب «سیره اخلاقی علما» در شمارگان 1200 نسخه، 136 صفحه و بهای 20000 ریال راهی بازار نشر شده است.