نظریه دولت در اسلام

کتاب «درآمدی بر نظریه دولت در اسلام» به قلم احمدجهان‌‌بزرگی و به همت کانون اندیشه جوان منتشر شد.

به گزارش خبرگزاری قرآنی ایران (ایکنا)، باور برخی از نویسندگان جامعه ما، مبنی بر این‌که «ولایت فقیه یا مجتهد، یک مسئله فقهی مستحدث در میان فقهاست و مشمولیت عام ندارد و برای نخستین بار در یک قرن و نیم پیش از سوی ملا احمد نراقی مطرح شده است و دلایلی برای اثبات آن وجود ندارد و تنها اندکی از فقهای معاصر آن را پذیرفته‌اند» نویسنده این کتاب را بر آن داشته است تا در نوشتاری به اثبات برساند که اعتقاد به ولایت فقیه نه تنها یک مسئله مستحدث و جدید نیست، بلکه از شروع غیبت کبری تا امروز همواره مورد بحث، ادعا و اثبات قریب به اتفاق همه بزرگان فقه و فقاهت بوده است و حتی برخی از آن بزرگواران که فرصت مناسبی به دست آورده‌اند، بی‌درنگ به اجرای آن پرداخته‌اند.

اما از آنجا که «ولایت فقها» بر جامعه نقطه کانونی نظریه دولت در اسلام است و درست به همین خاطر بایستی مورد بررسی عمیق و گسترده همه نویسندگان و نظریه‌پردازان سیاسی قرار گیرد، نویسنده نوشتارهای قبلی خود را وسعت بخشیده و نوشتار حاضر را تحت عنوان «نظریه دولت در اسلام» ارائه داد که با نگاهی تاریخی و موضوعی به این کتاب پرداخته است.

این کتاب در دو بخش زمینه‌ تاریخی نظریه ولایت فقیه، نخستین سال‌ها و سال‌های بعد، تدوین شده است که در فصل نخست بخش اول نقش نیروهای فکری ـ اجتماعی در تطور نظریه ولایت فقیه، انقلاب یا ارتجاع سیاسی، تولد و رشد علم دین، صدور اندیشه با توجه به شرایط اجتماعی، حوزه ولایت فقیه بررسی شده است.

در ابتدای این فصل آمده است: به راستی نمی‌توان تاریخ آغاز نظریه ولایت فقیه را به آسانی تعیین کرد. مسلمانان از همان صدر اسلام با دو مسئله اساسی روبه‌رو بوده‌اند؛ یکی غیبت امام(ع) و حضور نداشتن ایشان در بسیاری از شهرها و دیگری نیاز مبرم به احکام و دستورات سیاسی و فردی؛ بنابراین به افرادی نیاز داشته‌اند که بتوانند دستورات را برای آن‌ها تبیین کنند، در میان آن‌ها قضاوت نمایند و یا بعضا امور سیاسی اجتماعی آ‌ن‌ها را سر و سامان بخشند.

در ادامه این بخش آمده است: برخی از اندیشمندان وابسته به برخی از دوران‌ها، خودشان را نظریه‌پرداز نمی‌دانستند و امروزه کمتر کسانی آن‌ها را نظریه‌پرداز می‌دانند (مانند سلمان فارسی). تنها از اوایل قرن دوم هجری است که نظریه‌های مشخصی درباره ولایت فقیه شکل می‌گیرد که آن‌ها را آشکارا به عنوان نظریه ولایت فقیه می‌توان بازشناخت و این‌ها همان اندیشمندانی هستند که در این کتاب بیشتر به آن‌‌ها پرداخته شده است.

نویسنده کتاب، در بخشی از کتاب با عنوان حوزه بحث ولایت فقیه، آورده است: بی‌گمان نهج‌البلاغه بزر‌گ‌ترین و منسجم‌ترین کتاب پیرامون آرای سیاسی شیعه در زمینه حکمت نظری، عملی و حقوق اساسی مکتب اسلام است.

بخش دوم کتاب که زمینه تاریخی نظریه ولایت فقیه در سال‌های بعد مدون کرده است و نگاشته است: نیمه دوم سده نخست و نیمه اول سده دوم را باید سال‌های بالندگی نظریه ولایت، به ویژه ولایت فقیه قلمداد کرد. در این سال‌ها امام جعفر بن محمد صادق(ع) و امام محمد بن علی باقر(ع) نظریه‌های عمده‌ای را در ولایت فقها و بر جامعه ارائه کردند که بی‌اعتمادی آن‌ها به «حکومت فرعی» و تثبیت «حکومت فقیه» را بازتاب می‌دهد. در این زمان این پدر و پسر اولین دانشگاه (آکادمی) فقه، معارف و علوم تجربی را پایه‌گذاری کردند و که در پرتو آن شاگردان برجسته دانشگاه در سراسر دانشگاه پراکنده شدند و مقام‌های مهمی را در بسیاری از گروه‌های عمده فقه و کلام به دست آوردند.

در بخش دیگری از این فصل که با عنوان «فقیه، نایب امام(ع) در امارت با نصب عام» آمده است: «شیخ مفید طلایه‌دار صفوف مقدم نظریه‌پردازان نیابت فقیه از امام معصوم(ع) در آغاز سه سده نخستین دوره غیبت کبری بوده است که کوشیده‌اند به جای محدث بودن، یک رهیافت استنباطی در زمینه ولایت فقیه به دست بدهند. البته نظریه نیابت فقیه، ریشه در احادیث امامان معصوم(ع) دارد که فقها را به عنوان نواب عام در غیاب خویش مطرح نموده‌اند. مفید در مطالبی که از اصول نظریه ولایت فقیه آورده است، آشکارا حکومت بر جامعه را از «سلاطین عرفی» نفی نموده و آن را از آن فقهای جامع‌الشرایط می‌داند.

یادآور می‌شود که کتاب «درآمدی بر نظریه دولت در اسلام» به همت کانون اندیشه جوان در 160 صفحه و به بهای 22500 ریال منتشر شده است.