راه‌اندازی نهضت ترجمه کتاب به زبان‌های مختلف؛ اما بسیار ضعیف

علیرغم ادعای بزرگ و کم کاری بسیار، رییس سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی «راه‌اندازی نهضت ترجمه کتاب به زبان‌های مختلف دنیا» را یکی از اهداف متعالی این مرکز دانست و گفت: این امر با حمایت‌های گسترده دولت محقق خواهد شد.

دکتر مهدی مصطفوی، مشاور رییس جمهور و رییس سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی، در گفت‌وگو با خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، با بیان این که یکی از فعالیت سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی در خارج از کشور، در عرصه‌های ترجمه و نشر کتاب است، اظهار داشت: این مرکز به طور متوسط در سال حدود 100 عنوان کتاب به زبان‌های مختلف ترجمه و منتشر می‌کند.

وی با بیان این که در برنامه سال 88 انتشار 120 عنوان کتاب برای ترجمه و نشر طرح‌ریزی شده بود، گفت: البته ترجمه قانون اساسی به 30 زبان که به صورت ویژه انجام گرفت، جدای از 120 کتابی است که طبق برنامه براساس بودجه سازمان ترجمه‌ و منتشر می‌شوند.

دکتر مصطفوی با اشاره به این که افراد زیادی در کشورهای مختلف جهان علاقه‌مندند اندیشه‌ها و یافته‌های ایرانیان را به صورت کتاب دریافت کنند و با فرهنگ و دستاوردهای ما آشنا شوند، اظهار کرد: خوشبختانه برخی از خارجی‌ها که زبان فارسی را آموزش دیده‌اند، همانند طلاب یا دانشجویانی که در ایران درس می‌خوانند، افراد مناسبی‌اند که خودشان کتاب‌های موردن یاز کشورشان را ترجمه کنند.

وی با تأکید بر این که البته آنها را در این نوع فعالیت‌ها حمایت می‌کنیم، عنوان داشت: در این زمینه شورای عالی انقلاب فرهنگی مصوبه‌ای برای سازماندهی ترجمه و نشر کتاب‌های معارف اسلامی و علوم انسانی تصویب کرده که مسوولیت آن برعهده سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی است. این مرکز نیز می‌کوشد هماهنگی مناسبی میان دستگاه‌های اصلی فرهنگی که در ترجمه و نشر فعالند، به وجود آورد.

مشاور رییس جمهور درباره اولویت‌ها و نحوه گزینش آثار گوناگون برای اشاعه فرهنگی ایرانی ـ اسلامی در اقصی نقاط جهان گفت: یک سری ضوابط و معیارهایی برای اولویت‌بندی موضوعات کتابی که می‌بایستی ترجمه شوند، در شورای سیاستگذاری مرکز سامان‌دهی ترجمه و نشر تنظیم شده است. طی جلساتی که با متخصصان داریم، درصددیم معیارهای اولویت‌بندی ترجمه را برای همه مراکز متخصص این موضوع ارسال کنیم تا آنها بدانند چه نوع کتاب‌هایی برای چه کشورهایی در اولویت‌ ترجمه قرار دارند.

وی با اشاره به فعالیت‌های اخیر این مرکز در حوزه تألیفات و آثار مکتوب گفت: در این زمینه این مرکز بانک اطلاعاتی اینترنتی درباره کتاب‌هایی که تاکنون ترجمه شده‌اند، ایجاد کرده است. همچنین یک کتابخانه تخصصی که بیش از 4000 کتاب که از فارسی به زبان‌های مختلف ترجمه شده‌اند نیز هفته گذشته افتتاح شد. این کتابخانه می‌کوشد اطلاعات تمامی آثاری را که به زبان‌های گوناگون ترجمه منتشر کرده‌ایم، به آگاهی همه مراکز برساند تا آنها بدانند چه آثاری تاکنون ترجمه شده است و دوباره کاری و فعالیت‌های موازی انجام نگیرد.

دکتر مصطفوی عنوان داشت: همچنین بانکی برای مترجمان زبده و اغلب بومی برای زبان‌ها تشکیل داده‌ایم که بتوانیم از بهترین مترجمان در برگردان زبان آثار استفاده کنیم. در این راستا، مراکز نشر را نیز شناسایی کردیم تا همکاری‌هایی با آنها داشته باشیم و از ظرفیت‌های آنها نیز استفاده کنیم، چرا که موضوع نشر به ویژه در کشورهای دیگر از اهمیت بالایی برخوردار است.

وی تلاش این مرکز را در راستای شناسایی و استفاده از ظرفیت‌های ترجمه و نشر موجود در کشور، ساماندهی و جهت‌دهی آنها خواند و گفت: می‌کوشیم تا با کمک به این مراکز توانمندی‌های آنها را به سوی ترجمه کتاب‌هایی که در اولویت‌های فرهنگی کشورمان ‌هستند، سوق دهیم.

سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی یادآور شد: یکی از موضوعات آخرین جلسه شورای عالی انقلاب فرهنگی که هفته گذشته برگزار شد، رسیدگی به وضعیت ترجمه و نشر بود که در آن گزارشی از فعالیت‌های این مرکز را ارایه شد و دکتر محمود احمدی‌نژاد در همان جلسه گفتند که بودجه‌ای را برای تقویت ترجمه و نشر در اختیار این مرکز قرار خواهند داد. به طور قطع اگر چنین حمایت‌هایی از سوی دولت صورت بگیرد، می‌توانیم آرزوی خودمان را که راه‌اندازی نهضت ترجمه کتاب به زبان‌های مختلف است، تحقق بخشیم.

وی در پاسخ به این سوال که «این مرکز نیازسنجی‌ها و آسیب‌شناسی‌های خود در حوزه ترجمه و انتشار کتاب‌های گوناگون در کشورهای مختلف را چگونه انجام می‌دهد» عنوان کرد: با کمک رایزنی‌های فرهنگی و سفارت‌‌خانه‌هایمان در سرزمین‌های گوناگون می‌کوشیم نیاز مردم کشورها و فرهنگ‌های مختلف را به مشخص کنیم. از این طریق براساس فرم‌هایی که برای اعضای رایزنی‌ها و سفارتخانه‌هامان ارسال شده‌اند، سعی کردیم نیازسنجی دقیقی به عمل بیاوریم، در این زمینه نظرات کارشناس‌های رایزنی‌ما یکی از ملاک‌هایی است که می‌توانیم از طریق آن معیارهای اولویت‌بندی را به دست بیاوریم.

دکتر مصطفوی با بیان این که درصددیم کانون‌هایی رابرای ترجمه ایجاد و تقویت کنیم که زبان‌هایی که در اولویت‌اند و مخاطبان بیشتری دارند، بیشتر به آنها بپردازیم، درباره نحوه آسیب‌شناسی فعالیت‌های این سازمان فرهنگی اظهار داشت: برای این که بتوانیم به موضوع ترجمه و نشر در خارج از کشور دقیق‌تر بپردازیم، ناگزیر از مطالعات آسیب‌شناسی بودیم. در این راه از آرای متخصصان داخل کشور نیز استفاده کردیم؛ یعنی با دعوت از کارشناسان این حوزه سعی کردیم نظرات را جمع کنیم و مشکلاتی که در ترجمه و در نشر وجود داشته، به ویژه درباره ترجمه تفاسیر قرآن، نهج‌البلاغه، صحیفه سجادیه و ... را که پیش از این در این زمینه اقداماتی انجام شده است، بازشناسی و تصحیح کنیم و جلساتی را برای آسیب‌شناسی آنها برگزار کردیم. از رایزنی‌های فرهنگی‌مان هم خواستیم آسیب‌شناسی فرهنگی برای آن کشورها و زبان‌های خاص که ترجمه متون ما را انجام داده‌‌اند، داشته باشند.

وی افزود:‌ البته برای این که بتوانیم آسیب‌شناسی دقیقی انجام دهیم، باید کتاب‌هایی که تاکنون ترجمه شده‌اند را بازنگری و بازخوانی کنیم تا ببینیم نوع ترجمه، ویرایش و نشر با چه مشکلاتی مواجه بوده‌‌اند در این مسیر نظر مخاطبان نیز مهم است.

کارشناس روابط بین‌الملل با بیان این که در این راه میزان تأثیرگذاری کتاب نیز از اهمتی بالایی برخوردار است، گفت: با وجود این که برخی از کتاب‌ها حتی ترجمه خوبی هم دارند، اما موضوع آنها به گونه‌ای نبوده که بتوانند مخاطبان را جذب کند و نتوانستند آن تأثیری را که از ابتدا تصور می‌کردیم بر جای گذارند، داشته باشند. از این آسیب‌شناسی‌هایی باید انجام شود.

وی با بیان این که امروز فضای مجازی و اینترنت این موقعیت را فراهم می‌کند که کتاب‌ها بتوانند به راحتی در دست افراد گوناگون جهان قرار گیرند، گفت: با استفاده از این ظرفیت می‌کوشیم کتاب‌های مهم‌مان را به صورت PDF (دیجیتالی) درآوریم که هم در سایت‌هایمان قرار گیرند و هم حمل و نقل آن راحت‌تر باشد. در این رابطه حبا آغاز حرکتی پویا
توانستیم به مناسبت دهه فجر، کتاب‌های مربوط به حضرت امام خمینی(ره) یا کتاب‌هایی که در زمینه مبارزات امام راحل بودند یا موضوعاتی که ایشان عنوان کرده‌اند را به زبان‌های مختلف ترجمه کنیم و به صورت E Book در اختیار افراد مختلف دنیا قرار دهیم.

وی آغاز تولید «E Book» در این سازمان را حرکتی توصیف کرد که قدرت تأثیرگذاری و نشر آن بسیار بالاست و سرمایه‌گذاری در آن نتایج خوبی را در پی دارد و گفت: از این پس کتاب‌هایمان را به شکل EBook و به صورت گسترده‌تر تهیه و توزیع خواهیم کرد.