«رمان» جدیدترین ابزار جذب مخاطب به عرفان‌های نوظهور است

به باور رئیس نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاه تهران، آنچه از سوی عرفان‌های جدید می‌آید، به زبان روز نزدیک است و بسیاری از این مسائل در قالب رمان ارائه می‌شود.

حجت‌الاسلام و المسلمین «ابراهیم کلانتری»، رئیس نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاه تهران، در گفت‌وگو با خبرگزاری قرآنی ایران (ایکنا)، درباره مبانی نظری عرفان اصیل و طریق بازشناسی عرفان اصیل و عرفان‌های کاذب، با اشاره به فعالیت سه جریان انحرافی در کشور، اظهار کرد: گروهی از جریانات عرفانی غربی هستند؛ همانند جریان عرفانی سرخ‌پوستی و جریان عرفانی که «پائولو کوئیلو» رهبری می‌کند، یک سری از عرفان‌های شرقی در کشور ما وجود دارد، همانند جریان‌های عرفانی هندی که فعال هستند و کریشنا و اوشو (از حیث زادگاهش) متعلق به هند هستند و برخی از عرفان‌های چینی یا ژاپنی که از بودیسم سرچشمه می‌گیرند نیز وجود دارد.

وی افزود: جریان عرفانی سومی که در کشور داریم همان جریان دراویش است؛ دراویش گنابادی، نقش‌بندی، نعمت‌اللهی و سایر جریان‌هایی که عنوان صوفیه‌گری در ایران مطرح بودند و قدمت تاریخی دارند؛ بر اساس نظر برخی از محققانی که در این حوزه کار کردند در حدود 70 تا 80 جریان عرفانی در کشور ما فعال هستند که یک بخش شرقی، یک بخش غربی و بخش دیگر داخلی است.

رئیس نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاه تهران در بیان مشخصه مشترک جریان‌های عرفان موجود در کشور تصریح کرد: تمامی این جریانات عرفانی تلاش می‌کنند تا انسان نیازمند به آرامش و اطمینان را به صورتی حتی موقت، به آرامش نسبی برسانند. قطعا آرامشی که این عرفان‌ها برای پیروانشان عرضه می‌کنند، پایدار نیست و نمی‌تواند گره مشکل انسان را باز کند.

وی با اشاره به روش‌های جذب این گروه‌ها بیان کرد: برخی از این عرفان‌های کاذب به وسیله مواد مخدر، متدهای روانشناسی و برخی دیگر با متدهایی که جامعه را از حضور مردم خالی کنند و فضای عزلت‌نشینی را ترویج کنند فعالیت می‌کنند. گروه دیگری به وسیله یوگادرمانی و سایر اقسام درمان‌ها، تلاش می‌کنند که آرامشی را به بشر تقدیم کنند که قطعا این آرامش پایدار نیست.

کلانتری با بیان این‌که بسیاری از این جریان‌های انحرافی نسبت به باورهای اصیل شیعه بی‌اعتقاد هستند، اظهار کرد: حتی عده‌ای از آن‌ها ضرورتا می‌گویند که باید بی‌اعتنا بود. نتیجه عملکرد این عده این می‌شود که پیروران این جریان‌ها ممکن است به تدریج به مشکلاتی همچون مشکلات اخلاقی، اعتیاد و بی‌خیالی که از مشکلات بزرگ بشر است، مواجه شوند.

وی با بیان این‌که ایمان و عمل صالح حافظ انسان از گناه و معصیت است، تصریح کرد: هنگامی که در این عرفان‌ها ایمان و عمل صالح نادیده انگاشته می‌شود، در دام بسیاری از مشکلات می‌افتند. عده زیادی که به سمت این مسائل رفتند، زندگی، ایمان و اعتقادات خود را از دست می‌دهند و خانواده‌هایشان از هم پاشیده می‌شود.

رئیس نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاه تهران با بیان این‌که در فضای دانشگاه آمار دقیقی نسبت به گرایش جوانان وجود ندارد، اظهار کرد: به نظر من دانشگاه فضای حضور نسل جوان است و نسل جوان نسبت به مسائل معنوی، احساس علاقه زیادی دارد و چون آن‌ها شعار معنویت را می‌دهند، جریانات معنویت‌گرا ولو معنویت‌گرای جعلی و بدوی، می‌توانند زمینه خوبی پیدا کنند.

وی خاطرنشان کرد: این مسئله بستگی به این دارد که نهادهای رسمی در دانشگاه‌ها، برای عرضه معنویت اسلامی چگونه عمل کنند؛ اگر این جریان‌های اصیل درست عمل کنند، مشتری معنویت‌های کاذب کم خواهد شد. در دانشگاه تهران فضای دینی و معنوی با ظرفیت کامل اداره می‌شود؛ یعنی در حدود چهل نماز جماعت با حضور روحانیون برگزار می‌شود که یکی از آن‌ها در مسجد دانشگاه است که در حدود چند هزار نفر شرکت می‌کنند.

حجت‌الاسلام کلانتری با اشاره به درس‌های اخلاقی، تفسیر دعا و فعالیت‌های فرهنگی در ماه مبارک رمضان، محرم و دهه فاطمیه، تصریح کرد: این‌گونه فعالیت‌ها باعث شده که به صورت نسبی فضای فرهنگی دانشگاه اشباع شود. از زمانی که احساس شد این جمعیت‌ها به طور خیلی جدی کار می‌کنند، یکی از اولین اقداماتی که انجام شد، روشنگری بود. کتاب «آفتاب و سایه‌ها» توسط این نهاد منتشر شد.

وی خاطرنشان کرد: در آن کتاب گزارشی از وضعیت عرفان‌های انحرافی آمد تا جامعه از وضعیت جریان‌های انحرافی مطلع شود. تاکنون در حدود 25000 نسخه منتشر شده و به چاپ‌های هفتم و هشتم رسیده است که این مسئله نشان دهنده استقبال جوانان بود. کار دیگر برگزاری همایش «اسلام، پیامبر اعظم(ص) و معنویت نو» بود که غرض،تبیین این مسئله بود که عرفان ناب محمدی(ص) چه می‌گوید و عرفان‌های کاذب چه می‌گویند.

رئیس نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری با بیان این‌که نتیجه این همایش انتشار دو جلد کتاب با مقالات بسیار غنی بود، خاطرنشان کرد: این سه کتاب به عنوان منبع پژوهشی خوب است، در کنار آن چندین کلاس برگزار شد و تعدادی از علاقه‌مندان به عرفان در این کلاس‌ها شرکت کردند تا این عرفان‌های نوظهور شناخته شود. وجه دیگر عملکرد ما فعالیت‌های مثبت معنوی است که برای پر کردن خلأها و برآوردن نیاز جوانان به صورت جداگانه در حال انجام است.

وی افزود: واقعیتی که در کشور وجود دارد این است که بسیاری از مباحث بلند عرفان عملی و نظری در منابعی هستند که به لحاظ زبان تألیف مطابق نیاز روز جوان امروز نیست؛ یعنی منابع درجه یکی که منبع عرفان اصیل هستند؛ مثلا کتاب‌های صدرالمتألهین که فیلسوف الهی بود بسیار به عرفان نزدیک است، ولی با ادبیات روز و طبقه‌بندی زبان جوان ارائه نشده است.

کلانتری با بیان این‌که آنچه از سوی عرفان‌های جدید می‌آید بسیار به زبان روز نزدیک است، تصریح کرد: بسیاری از این مسائل در قالب رمان است؛ مثلا «مرصاد العباد» نجم رازی را به دست جوان دهیم، گذشته از ادبیات پیچیده، محتوای سنگین و مفصلی دارد و فرصت زیادی را از خواننده برای مطالعه می‌گیرد.

وی در پایان خاطرنشان کرد: پائولو کوئیلو رمان می‌نویسد و به دست مخاطبان می‌دهد، این شیوه عرضه آنقدر جذاب و گیرا است که جوانان به راحتی جذب می‌شوند. بین این شیوه و «منطق الطیر» عطار نیشابوری چقدر فاصله است، یک انسان متفکر باید بنشیند و منطق الطیر را تفسیر کند. مرحوم علامه جعفری برای مثنوی تفسیر نوشته است که خود این تفسیر آنقدر غنی و سنگین است که باید کس دیگری برای آن تفسیر بنویسد. واقعیت دیگر این‌که اساسا تبدیل کردن مفاهیم اصیل عرفانی به زبان روز کار بسیار سختی است و خیلی‌ها جرأت چنین کاری را نداشته‌اند.

در زمینه نقد عرفان های نوظهور و معنویت های سکولار کتابهای «آفتاب و سایه ها»، «درآمدی بر عرفان حقیقی و عرفانهای کاذب» و «جریان شناسی انتقادی معنویت های نوظهور» در فروشگاههای دفتر نشر معارف و سایت پاتوق کتاب موجود و قابل تهیه است.